Witold Gombrowicz (3)

Hieraŭ okazis prezento en kiu Przemysław Wierzbowski en konversacio kun Riccardo Lamperti parolis pri:

“Lumas en paseo feliĉo perdita”: la dulingva eldono de la dramo “Baladina”

... kaj iom plu pri pola literaturo en Esperanto. Mi sugestis, ke oni traduku iom el verkaro de Witold Gombrowicz al Esperanto. Przemysław respondid, ke tio estus interesa, eventuale, sed eble ne tute bonvena en Pollando. Li menciis la pioniran romanon, kiu estas priskribata en Vikipedio:

Ferdydurke

Mi ne menciis, kial mi proponi Gombrowicz, sed mi ligis al mia unua tiutema afiŝo:

Witold Gombrowicz & Esperanto?

La problemaro pri naciismo, provinceco, kritika orientiĝo ja taŭgas por internacia legantaro.

Troveblas miareteje kelkaj anglalingvaj retpaĝoj pri Gombrowicz. Jen tri:

Witold Gombrowicz confronts (Polish) provincialism

Witold Gombrowicz: Philosophy in 6 1/4 hours (1)

Witold Gombrowicz on Existentialism (1956)

Letero al William Auld de Kálmán Kalocsay

Jen ĉe mia retejo:

“Letero al William Auld” de Kálmán Kalocsay

Kalocsay poeme reagas al la verko La Infana Raso de Auld. (Mi ne scias la originalan daton de verkado aŭ publikigo. Ĝi aperis en la antologio Ora Duopo.)

Kalocsay komence citas Horacon, kaj demandas, kian futuron la homaro ĝuste anticipus. Ĉu ĝi ekstermiĝos per la atombombo? Eble, sed:

Sed tamen vivas en ni naiva fid’,
Voltaire-on citas kun la Madach-a vok’:
“Ĝardenon vian kultivante,
homo, penadu, fidante firme.”

Mencio de ĝardeno aludas al Kandid [Candide] de Voltaire, post aludo al La tragedio de l' Homo de Imre Madách. Sekvas aro da motivoj al pesimismo, kun aserto:

Ne, Auld, ne celon ni plenumas.

Sed tion tuj sekvas:

Tamen, ni rifuzu spite mokon de la voĉo malica
pri la rana perspektivo—ĝi mensogas per sia ver’!

Kalocsay daŭras, citante el versoj de Auld, resumi la historian panoramon, plenplenan da aĉaĵoj, bildigitan de Auld. Kalocsay, ĉerpante el Auld, kontrastas la longdaŭran perspektivon de homsocia evoluado kompare al tiu de la individua homo kiu vivas esence nur dum momento kaj povas nur (sen)pacience sopiri bonfartan futuron.

Ĉiuokaze, Kalocsay omaĝas al la verko de Auld.

Tiu anksio tute aktualas nuntempe, kaj ni pli rajtas je pesimismo, ĉar nia ekstermiĝo ŝajnas kaj efektive probablas pli proksima kaj neevitebla, kvankam ni volus konservi pozitivan perspektivon pri la homa potencialo.

Teatro ĉe UK 2017 en Seulo: 'El la vivo de insektoj' de Karel Čapek

Teatro: El la vivo de insektoj de Karel Čapek

2017 Universala Kongreso de Esperanto en Seulo
(Aperis 25 julio 2017)



Fragmenton de El la vivo de insektoj (en DOC-formato) esperantigis Josef Vondroušek.

Mia jena afiŝo donas pluajn detalojn pri la verko kaj ĝia antaŭa teatrigo en Esperanto:

Karel Čapek en 'Balkana Verda Stelo'

Sándor Szathmári on the monomania of prophets

I already blogged on this subject on this blog:

Sándor Szathmári on the limitations of sages

But I found Szathmári's take on this so compelling, I finally wrote a comparable post on my Reason & Society blog:

Sándor Szathmári on the monomania of prophets

There I added a detail without explaining further: the boldfaced passage reminded me of an aspect of Hermann Hesse's Siddartha that irritated me when I read it as a teenager. Siddartha meets the Buddha, and objects that the Buddha is just babysitting his followers who have not experienced what the Buddha is preaching, the Buddha makes excuses for this, and Siddartha accepts this while moving on. So Hesse has it both ways. Hence Szathmári's commentary stood out for me. I repeat the key passage below. The translation is awkward, so I should re-translate it myself from the Esperanto:

"To be a bikru is also in fact a monomania; the erroneous belief that with the Behins there is a connection between the heard word and the brain. A bikru is a Behin whose only Behinity is that he doesn't realize among whom he lives; for it could not be imagined, could it, that somebody who was aware of the Behinic disease would still want to explain reality to them."

Voyage to Kazohinia: A Diametric Dystopia (2)

"The ABC of the Diametric Model, Twenty Years On" by Christopher Badcock, Psychology Today, July 5, 2017

As I pointed out in a recent post, what is today known as the diametric model of the mind and mental illness was stunningly anticipated by Sándor Szathmári (1897–1974) in his novel, Voyage to Kazohinia, first published in Hungarian in 1941. To the best of my knowledge, this is the earliest anticipation of the idea that autism and psychosis might be opposites—despite the author seemingly knowing nothing of autism or of the work of Hans Asperger, who was about to publish his first account of Autistichen Psychopathen im Kindesalter in wartime Austria.

Voyage to Kazohinia: A Diametric Dystopia

"Voyage to Kazohinia: A Diametric Dystopia" by Christopher Badcock, Psychology Today, May 6, 2017

"The diametric model of mental illness was anticipated in a novel of 1941."

Badcock summarizes the schema of Szathmári's novel. He notes that Gulliver proves incapable of recognizing the similarity between his Britain and the irrational Behins. Later Badcock notes that the behins are tangled up by their own mental constructs, unable to engage objective reality.

"But by now many readers of these posts will already have noticed that to present-day eyes the Hins look very much as if they collectively suffer from high functioning autism spectrum disorder (ASD); while the Behins are afflicted with diametrically opposite psychotic spectrum disorder (PSD). This remarkable book, in other words, prefigured the diametric model of mental illness by a full fifty years. In Szathmári’s words, the Hin and Behin represented “Two worlds, which could never perceive each other simply because the other was not a separate entity but the reverse of itself…” Like mentalistic versus mechanistic cognition, these were “opposite worldviews,” the former the “positive” of the other “negative.”"

Badcock finds the translation somewhat wanting, but also regrets that this "masterpiece" so relevant to psychological understanding and today's world has been overlooked.

"But its author deserves full credit, not only for writing one of the most brilliant satires of modern times, but also for implicitly understanding the diametrically opposite nature of autism and psychosis, mentalistic and mechanistic cognition—not to mention the threat to sanity and civilization of hyper-mentalism."

Badcock was informed of this novel by one Simone Hickman. Perhaps it is possible to learn more about her?

This is a unique and remarkable tribute. I am not familiar with Badcock's work or the concepts he uses, but if he recognizes a psychological dualism here, he, or we in any case, should recognize that this mirrors an ideological and rock-bottom societal dualism patterned in the modern world.

Karel Čapek en Literatura Mondo, 1924-1948

Kun helpo de Enhavolisto de Literatura Mondo mi trovis la jenajn erojn de kaj pri la ĉeĥa verkisto Karel Čapek, al kiuj mi aldonas retligojn al numeroj de Literatura Mondo kaj al aliaj retpaĝoj:

Kamarýt, Stanislav. "Du romanoj de K. Čapek" (Observo), 1a serio, 3a jaro, 9a n-ro, septembro 1924, p. 154-5.

Jobo, "R.U.R. de Karel Čapek" (Recenzo), aprilo 1926, p. 000k2.

Čapek, Karel. "La kudrilo" (Novelo), trad. Miloš Lukáš, decembro 1932, p. 200VIII.

Novak, Arne. “Karel Čapek” (Observo), decembro 1932, p. 206-7.

Čapek, Karel. “Ordinara murdo” (Novelo), trad. Miloš Lukáš, n-ro 10, decembro 1934, 182-3.

Čapek, Karel. “Instruo, kiel malsani” (Novelo), trad. Miloš Lukáš, junio 1948, p. 180-3.

La tekstoj de Čapek mem estas en DOC-formato kaj troveblas ĉe Karel ČAPEK: Česká literatura v esperantu. La numeroj de Literatura Mondo havas PDF-formaton.

Jobo laŭdas la enhavon kaj stilon de la dramo R.U.R. (Rossum's Universal Robots).

Novak skizas la gravecon kaj evoluon de la verkaro de Čapek. Li mencias ankaŭ la engaĝon de Čapek pri pragmatismo, specife la verkon Pragmatismo aŭ filozofio de praktika vivo (1917).

Kamarýt fakas pri filozofio. Lia vortaro tiufaka ricevis recenzon en suplemento de Literatura Mondo:

Recenzo: Dr. Stan Kamaryt: Filozofia Vortaro (1934) de F. Erdey

Pri Čapek, Kamarýt reliefigas la pragmatisman influon kaj la valorigon de la individua homo kontraŭ socipolitikaj skemigoj, kiel ekzempligas Fabrikejo de Absoluto (1922) kaj Krakatit (1922). Kamarýt detale resumas ambaŭ romanojn, do lia pritrakto estas la plej ampleksa el la tri recenzoj.

William Auld: “Striptease” ("Incitnudiĝo")

William Auld (1924-2006) was one of Esperanto's most important poets and literary advocates, the leading figure of his generation. I have always found his social-critical poems to be the most memorable. This poem appeared in his 1969 collection of poems Humoroj (Moods), in which he declared himself to be writing more personally (and less politically) than before, but even personal poems inevitably reflect on the state of society. This one is clearly a social commentary:

"Incitnudiĝo" de/by William Auld, with “Striptease,” English translation / angla traduko de/by Roy McDonald

Here Auld provides a harsh take on the patrons of strip clubs in his social environment. I never forgot it after reading it over 45 years ago.

The word "Incitnudiĝo" is a compound word coined by Auld, consisting of the morphemes incite + naked + becoming + noun, characterizing what "stripping" is and characteristic of the creative use of Esperanto's expressive capability via the free creation of compounds.

An English translation was published in Star in a Night Sky: An Anthology of Esperanto Literature, edited by Paul Gubbins (London: Francis Boutle Publishers, 2012), a huge compendium of English translations of Esperanto originals. Here it is.

Karel Čapek en 'Balkana Verda Stelo'

Aboneblas la trimonata revuo Balkana Verda Stelo, kaj elŝuteblas senpage la numero de septembro 2016. Ĉi tie mi aperigas la jenan artikolon:

Teatro: DOMA – El la vivo de insektoj

Divadlo DOMA (“Tute malgranda teatro”), konsistas el tridek membroj inter 12- kaj 25-jaraĝaj, kiun administras la Centro de kulturaj servoj en Svitavy, Ĉeĥijo. Ĝi performas sub gvido de d-rino Radka Oblouková. Hodiaŭ ĉiuj estas studentoj de la loka gimnazio. En 2013 ili preparis esperantlingvan version de la teatraĵo R.U.R. aŭ terura sonĝo 7 de Karel Čapek, kiun ili prezentis en simpligita formo dum la 98-a UK en Rejkja-viko kaj pluraj aliaj kunvenoj. Por la UK en Nitro ili preparis alian tea-traĵon de Čapek kaj lia frato Josef, El la vivo de insektoj (Ze života hmyzu). Ĝi estas la plej fama verko de la du fratoj kaj unue sursceniĝis en 1922.

En la ludo vaganto ekdormas en arbaro kaj sonĝas observi aron da insektoj kiuj reprezentas variajn homajn ecojn kiuj koncernas vivmanieron kaj moralecon: la kaprica, vana, sed poezia papilio, la idolservema, dung-avida skarabo, la griloj servantaj al konsumo, kaj la formikoj, kies kreskante meĥaniĝanta konduto muldas militarisman socion. En la fino la vaganto mortas kaj novnaskito estas baptata.

La antropomorfaj insektoj ebligas la verkiston komenti alegorie al la vivo en Ĉeĥoslovakijo post la Unua Mondmilito. 8

Jarka M. Burien 9 skribas pri ĝi Čapek donis viglecon kaj koloron al la teatraĵo kiuj faris ĝin pli malenua teatra sperto ol R.U.R. 10 Kontraŭe la produktaĵo de BBC-a Televido en 1960 estis recenzita neniige, de kritikanto John Wyver 11 kiu nomis la tekston pretendema kaj nekohera. 12

En Nitro la reago de la spektantoj estis io de ne-kompreno kaj ne-kohero. La voĉoj de la junaj aktoroj ofte estis malfacile aŭdeblaj kaj oni demandas sin, ĉu tia abstrakta ludo pri la senco de la vivo en 1922 povis entute esti trasentebla de la trupanoj. Almenaŭ, se la reĝisorino volas, ke la publiko kaptu iom la sencon de la dramo, ŝi enkonduku la performadon per historia ekspliko pri Ĉeĥijo kaj la aŭtoro.

----

7 Enhavo: Artefaritaj laboristoj, “robotoj”, ekribelas kontraŭ homoj, elmurdas ilin, sed poste konstatas, ke ili ne kapablas produkti novajn robotojn. Ili petas la lastan, ankoraŭ vivantan homon pri helpo, sed tiu estas senespera ĝis la momento, kiam aperas du laste fabrikitaj gerobotoj, kiuj sin amas reciproke, ee kapablas riski la vivon unu pro la alia kaj tiel pruvas sian homiĝon. La dramo avertas, ke la tekniko povas likvidi nian civilizon. La verko estis tradukita en trideko da lingvoj. Kompleta teksto ee http://i-espero.info/files/elibroj/eo - capek, karel - r.u.r..pdf

8 En tiu tempo la montrado de la ludo kondukis al diversaj politikaj diskutoj, ekzemple en Britijo (The Insect Play) pri la konflikto inter la faŝismaj kaj komunismaj partioj aŭ ĝi estis konsiderata kiel reflekto de la vivo en Stalina Rusijo.

9 profesoro en la fakultato de podiaj artoj en Ŝtata Universitato de Novjorko

10 The Columbia Encyclopedia of Modern Drama, Volume 1. Columbia Univ. Press, 2007

11 mem verkisto, filmisto, produktanto por TV kaj historiisto de TV, ĉe Universitato de Vestminstro (Westminster)

12 John Wyver, Twentieth Century Theatre: The Insect Play (BBC, 1960), 14 June 2011

FONTO: Balkana Verda Stelo, 1a de septembro 2016,

Dezső Kosztolányi: "Mi estas ĉiel"

     Mi estas ĉiel

     Dezsö Kosztolányi

Mi estas ĉiel enregistradita,
min priregistris ĉiaspeca list’,
en ŝim-odora, griza oficejo
pri mi okupas sin la oficist’.

Ho dentknarigo, ho malhumiligo!
Mi vivas sen libero en karcer’,
ne estas mia eĉ la man’, eĉ kapo,
piedo; ĉio estas nur afer’.

Prefere vivus mi en la dezerto
aŭ putrus sub la ter’, sub morta pist’,
ĉar estas ĉiel mi registradita
kaj min prinotis ĉiaspeca list’.

---

El la hungara: Ferenc Szilágyi

Frigyes Karinthy en Esperanto (8): Sándor Szathmári tradukas

Mi jam enretigis la tradukon de “La Poeto” de Frigyes Karinthy fare de Sándor Szathmári en Belarto, n-ro 2, aŭtuno 1961, p. 33-34. La sama traduko aperis (sen ilustraĵo) en La Nica Literatura Revuo, n-ro 6/1, p. 21-2.

Mi ĵus enretigis la alian tradukon el Karinthy kiun faris Szathmári:

“La Cirko”; de Frederiko Karinthy, Hungara Vivo, n-ro 2, 1968, p. 16-8.

Unue mi konfuziĝis ĉe la sonĝsceno, ankaŭ kun kelkaj sensencaj vortoj. La rakonto estas simbola; la kernaj metaforoj estas la cirko kaj la violono, fronte al la publiko. La rakontanto volas ludi la violonon, sed la propono estas rifuzata. Spertante timigajn scenojn, li informiĝas, ke li sukcesos nur kiel akrobato. Li per multa penado mastras la tutan cirkon. Por la publiko li devas ludi kompleksan, malfacilan, ŝajne danĝeran ekzercon. Finfine, li eltiras sian violonon.

Per tremantaj manoj mi surmetis la arĉon . . . Nun, per unu piedo palpadante, mi malprenis la maston,— mi kliniĝis antaŭen . . . kelkminute mi ekvilibris . . . kaj eluzante la silenton de la teruro, kiu sube malfermis la buŝojn kaj premtordis la korojn, . . . lante, tremante, mi ekludis la melodion, kiun mi delonge aŭdis foje sonori kaj plorsingulti en mia koro . . .

Fine, ni vidas la genion de Karinthy. Szathmári aldonas postnoton kiu rivelas ion pri Karinthy kaj pri si mem. Szathmári rememorigas al ni, ke Karinthy estis amiko de Esperanto kaj prezidento de la landa organizo. Kiel verkisto li gajnis reputacion de "ridanta filozofo." Szathmári diras:

La vasta publiko ekvidis en liaj satiroj nur supraĵajn ŝercojn, facilajn humuraĵojn, sed ne la filozofian kernon. Oni devas plenumi la deziron de la vasta publiko: prezenti cirkajn spektaklojn, trivialajn ŝercojn kaj en tiuj ĵonglaĵoj enŝteli la veran, valoran filozofian enhavon.

Szathmári plej ŝatas ĉi tiun novelon el la verkaro de Karinthy kaj konstatas ke li mem spertas la saman sorton...

miaj recenzistoj konstatis, ke Maŝinmondo estas scienca fikcio kaj diskutis, ĉu maŝinoj entute povos havi memstaran pensadon, aŭ ne. Ili konstatis, ke Vincenzo estas historia rakonto. Ili vidis nur la cirkan spektaklon sed— escepte kelkajn adeptojn, kiel W. Auld, M. Boulton, ktp.— neniu havis orelojn por la melodio de la kaŝiĝanta filozofia kerno.

Ŝajnas ke Szathmári plendas ne pri legantoj de liaj verkoj hungarlingve sed pri esperantistoj. Kiuj estas la "ktp."?

William Auld: Pri lingvo kaj aliaj artoj (4) . . . kaj fuŝa propagando

Mi legis kaj relegis esearojn de William Auld kaj raportas ĉi-bloge laŭokaze.

Pri eseoj en Pri lingvo kaj aliaj artoj (1978) mi antaŭe blogis:

William Auld: Pri lingvo kaj aliaj artoj
Hermann Häfker & William Auld pri mondhistorio
William Auld pri »koleraj junuloj«, Julio Baghy, &Sándor Szathmári

Pri Facetoj de Esperanto (1976) jen afiŝoj:

William Auld pri poezia lingvo & tradukado (1)
William Auld pri poezia lingvo & tradukado (2) 

Pri Kulturo kaj Internacia Lingvo (1986) jen:

William Auld: kulturo & Esperanto

Estas ankaŭ:

• Enkonduko en la originalan literaturon de Esperanto (1979)
• Vereco, Distro, Stilo (1981)
• La fenomeno Esperanto (1988)
• Pajleroj kaj stoploj: elektitaj prozaĵoj (1997)

Mi legis la unuajn du el la kvar libroj.

Miaopinie, Auld eseas plej interese kiam li pritraktas beletron de Esperanto specife (originalan aŭ tradukan) aŭ beletron nacilingvan aŭ ĝenerale. Sed kiam Auld propagandas pri Esperanto-kulturo, ekz. en eseoj en Kulturo kaj Internacia Lingvo, mi trovas liajn asertojn falsaj kaj absurdaj. (Rigardu ankaŭ mian afiŝon Giorgio Silfer pri literaturkritiko & Esperanta kulturo, sed ankaŭ Kiu furzis? Giorgio Silfer! interalie pri la kritiko fare de Gary Mickle pri nekonscia infekto de esperantista propagando per ideoj kiuj historie devenas el dekstra ideologio.)

Troveblas pluraj bonegaj eseoj en Pri lingvo kaj aliaj artoj. "Esperanto kiel literatura lingvo" (p.69-94) estas sufiĉe bona eseo, krom la jena argumento:

La graveco de nia originala literaturo troviĝas en tio, ke ĝi estas la sola kaj unika literaturo internacia. Ĝi estas eĉ supernacia.

Trafe skribis Juan Régulo: »Kiam diversaj naciaj lingvoj titolas sin »internaciaj« kaj montras al sia literaturo, ili sofisme preterglitas la fakton, ke tiu literaturo estas nacia, sed ne internacia: ĝi estas nome kontribuo preskaŭ senescepte de indiĝenoj, kaj la internacia literaturo de tiuj lingvoj fakte ne ekzistas. Dume en Esperanto ni havas la grandiozan fenomenon de tutmonda literaturo demokrate kreita de suverenaj verkistoj de ĉiu lando, el kiu nur sin anoncas la talento« [2]. En tiu originala literaturo de Esperanto montriĝas la diverslandaj verkistoj, senigite de sia nacieco kaj vestita en sia homeco; malaperis la supraĵaj malsimilecoj trudataj de nacilingva etoso, kaj oni vidas tutklare la fundamentan unuecon de la homaro. Mirinde unueca estas la literatura tradicio de Esperanto; pri nia poezio, ekzemple, skribis prof. Waringhien: ». . . mi ne konstatas profundan ŝanĝon en la periodo, kiu iras de 1921 ĝis hodiaŭ: nuancojn de tono, jes—sed tio simple kondukus nin al distingo de unu hungara skolo, kiun sekvis, kvankam sen la kutima interbatalado inter du sinsekvaj skoloj, la skota skolo.« [1] Verkante per la internacia lingvo, por internacia legantaro, partoprenante en supernacia kulturo kaj tradicio, la verkisto vole-nevole (sed plej ofte vole) esprimas ideecon kaj idealon tuthomajn, alireblajn por ĉiuj homoj senkonsidere pri nacieco. Individuo kelkfoje tion bedaŭris; la profunde naciisma angla verkisto K.R.C. Sturmer, kiu fakte neniam sukcesis liberiĝi de siaj naciaj apartaĵoj, pli ol unu fojon esprimis fortan bedaŭron, ke per Esperanto ne eblas sentigi la sukajn nuancojn de klaso, regiono kaj slango esprimitajn de la angla lingyo. Li sentis tion kiel mankon de la internacia lingvo. Sed laŭ mia opinio li eraris: tio ja ne estas tasko de iu internacia lingvo, sentigi distingojn interne de iu nacio; kaj sekve oni ne devas riproĉi al Esperanto, ke tiun taskon ĝi ne plenumas. Ĉu la tasko de Esperanto ne estas ĝuste, sentigi similecon, kaj ne malsimilaĵojn, de la homoj? Ĉu unu tasko de esperantistoj ne estas, traduki el la esperanta literaturo nacilingven, ĝuste por montri tiun similecon (kiun plej ofte kaŝas ĝuste la lingvaj malfacilaĵoj) al la nacioj?

2 Memorlibro pri la Zamenhofjaro, p. 70.

1 La nica literatura revuo, kyara jarkolekto, p. 95.

(p. 82-83)

La tuta asertaro de komenco ĝis fino estas sintrompa falsaĵo. Se mi ne jam legis similajn stultaĵojn, mi ne kredus, ke Auld verkus ĉi tion. Ĉi tio kontraŭdiras ĉion, kion Auld diras pri literaturo aliloke, kiam li analizas specifajn nacilingvajn aŭtorojn kaj verkojn. Auld evidente ne konsideras la diferencon inter nacieco kaj naciismo; cetere, li simple supozas ke ĉio kio okazas en nacia kadro estas "nacieca" se ne diri naciisman. Se jes, kial eĉ traduki nacilingvajn verkojn, krom el antropologia intereso? Unu funkcio de literaturo estas socikritika, do tute ne gravas distingo inter nacia kaj super/inter/nacia, ĉar la decida kriterio estas transcendo de aro de sociaj supozoj. Ĉu esperantistoj tiel superas la kapablojn de neesperantistoj? Nur en la sintrompa fantazio de Auld.

Fakte, samnaciano kiel alinaciano devas tordi la donitan lingvon por esprimi sian mondrigardon. Alinacianoj devas, kaj sukcesas, esprimi novajn prioritatojn kiam ili esprimas sin en trudataj mondlingvoj, ekz. kiam afrikanoj verkas en la angla aŭ la franca. Kaj ties tasko ne estus esence malsama se ili verkus en Esperanto, malgraŭ la kutima fuŝa propagando. Jes, Esperanto estas pli facile lernebla, pro manko de gramatika malkonsekvenceco, sed preter tio la defio estas la sama.

Ankaŭ absurda estas la argumento rilate al Sturmer. Fakte, Sturmer estas unu el la plej interesaj esperantistaj verkistoj de sia epoko, ĉar li verkis pri specifaj sociaj fenomenoj, do ne nur lirike laŭ primitiva aŭ polurita romantismo. (Rigardu miajn afiŝojn Julius Balbin, mi, & aliaj en Beletra Almanako pri la eseo de Balbin "La sekreta malsano de la esperanta poezio", kaj Kálmán Kalocsay revizitata.) Se temas pri naciaj specifaĵoj, kial ne kondamni Kiel akvo de l' rivero de Raymond Schwartz aŭ La granda kaldrono de John Francis? Kaj pri la plendoj de Auld mem kontraŭ puritanismo en siaj verkoj? Ĉu puritanismo estas universala homa problemo aŭ kulture specifa? Se oni devas pripensi kiel traduki kulturajn nuancojn el nacilingvaj verkoj Esperanten, do kial ne alfronti la saman problemon kiam oni verkas originale en Esperanto pri specifaj sociaj situacioj? La universaleco kiun Auld predikas estas malplena, senenhava, nur propaganda universalismo. "Ĉu la tasko de Esperanto ne estas ĝuste, sentigi similecon, kaj ne malsimilaĵojn, de la homoj?" Ne, tiu ne estas la tasko de ajna serioza literaturo.

William Auld: "Humoroj" (2)

William Auld, Humoroj. La Laguna: J. Régulo [Stafeto], 1969.

Henri Vatré en sia antaŭparolo citas el letero de Auld: "Mi sentas--kaj tio min kelkfoje ĝenis--ke ili (la nunaj poemoj) estas plu profunde personaj kaj sinceraj, ol miaj pli fruaj verkoj; stariĝis al mi la demando, ĉu eble tio estas falo?" Mi memoras legi ĉi tiujn vortojn kiam mi unuafoje legis ĉi tiun poemaron antaŭ pli ol 40 jaroj. Vatré ne ĝeniĝas.

Kurioze, ke ĉi tiu poemaro de mezaĝulo plej kaptis mian simpation kiam mi aĝis malpli ol 20 jaroj. Evidente propra melankolia temperamento respondis. Kiam mi mem atingis mezaĝon mi melankoliumis nur pri praktikaj, ne imagitaj, ĉagrenoj.

Nu, mi jam diskutis la (fi)faman malferman poemon "La poeto volas verki subjektive". Inter la melankolieceaj personaj, mezaĝperspektivaj poemoj kalkuleblas "La pasinteco ne ekzistas", "La gardantoj", "La urbo de mia animo","Festsaluto", "Koŝmaro", "Frosto","Vivkroniko", "Neĝo", "Postebrio", "Survoje", "Robinsono", "Malorientiĝo", "La ludo", "Enkaptile", "Spleno", "Denove tiu problemo", "Soneto".

Pli ĝenerale melankoliaj, t.e. pri la homaro ne specife pri Auld mem, estas "Novembra spleno", "Festeno","Roboto", "Velkoj", "La rivero", "Saŭdado", "Tiuj olduloj", "Paneo", "Sopiro", "Paŝoj en neĝo".

Pli humore neŭtralaj estas "Tagfina pikniko", "Trankvilo", "Post la ŝtormo", "Vesperinsulo", "Natura ĉirkaŭaĵo", "Printemposojle".

Jen perspektive pri junuloj: "Lerneja incendio", "Mi volis doni al vi kelke da violoj", "Vesperlernejo".

Auld komentas diverse kaj ofte ne flate pri amo, amoro, sekso: "Mia pietato", "Sklavo", "Trosentemo", "La respondoj", "Geedzoj", "Noktomeze", "Kiu kaperis la Mesalinojn?", "Geknaboj ludantaj", "Duobla stelo", "Agonie", "Amkanto de masoĥisto". Mi ne certas, ĉu "Vi + mi = ni" temas pri amoro aŭ amikeco, verŝajne batalema amparo.

Estas unika poemo pri sekso kiu estas ankaŭ socikritika: "Incitnudiĝo". Auld akre komentas pri la etoso de la profesia striptizo, kion li trovas malagrabla, ne erotika.

Aliaj socikritikaj poemoj estas"La prizono", "Mankas Krotaloj", "La turbo".

"Postedene" kombinas splenon kaj Genezon.

Jen pri literatura kreado: "Vortoj", "Plendo de poeto kiu aspiras belkreadon", "Sola pravigo".

Pri literaturo: "Reĝo Lear".

La poemoj pri Esperanto kaj esperantistoj estas "Memore al Ferenc Szilágyi", "Letero al Aleksandro Logvin", "Bonan Matenon, Majstro", "Neebla", "La mondo kaj la koro de K. Kalocsay", "Rimletero" (pri John I. Francis).

Mi ne celas klasifi la jenajn: "Mia filino dektrijara", "Fanto de kero", "La purigemulino", "Optimisma rezolucio," "Malsukcesa truko", "Maristaj kantoj". Nesurprize, la unue menciita estas la plej ĝoja en la poemaro. Kio estas pli feliĉiga ol filino?

"Simfonieto" estas la plej longa kaj kompleksa poemo en Humoroj. Ĝi estas ekzistencialeca kaj politika, avangarda kvazaŭ sonĝo.

Ĉar Auld emas referenci sian dummilitan sperton kiel piloton, mi citas la kvaran stancon de "Vivkroniko":

Junviro. Kaj milit' ekestis hirte...
Ho granda aventuro! Aviade!
Timo kaj naŭzo, jes--sed ankaŭ birde
flugadi kun l' aliaj, kamarade!

William Auld: "Humoroj" (1)

William Auld, Humoroj. La Laguna: J. Régulo [Stafeto], 1969.

Mi komencu per referenco al eseo de Julius Balbin:

The Secret Malady of Esperanto Poetry [La sekreta malsano de la esperanta poezio] (1973) by Dr. Julius Balbin

Jen mi informas pri la tradukoj de ĉi tiu eseo kaj mia postnoto en Esperanton.

Julius Balbin, mi, & aliaj en Beletra Almanako

Balbin plendas pri la eskapisma neglekto de realaj sociaj problemoj en la originala Esperanta poezio. Li citas el la unua poemo en Humoroj: "La poeto volas verki subjektive". Kvankam Balbin laŭdas Auld-on kiel originalan poeton, Balbin kritikas Auld-on pro ties supozata kontribuo al la menciita eskapismo.

Nu, kvankam tiu tendenco ja ekzistas en Esperantujo, kaj ofte la esperantista medio montras etoson de intenca naivo, la aserto de Balbin pri Esperanta poezio, se ne mencii Esperantan beletron entute, ne estas universale vera. Oni povus ankaŭ esplori, ĉu la supozata eskapismo estas en iuj kazoj fakte eskapo el reala subpremiteco.

Sed Auld senpolitika? Liaj fruaj poemoj plenas da politikeco. En Unufingraj Melodioj enestas unu specife politika poemo; cetere troveblas kritikoj de religio kaj puritanismo, kaj abstraktaj kritikoj de la homo. Ja, poemoj en Humoroj estas plejparte pli personaj, kaj multaj esprimas elreviĝo, seniluziiĝo, paneo de esperoj kaj entuziasmo, eble "mezaĝa krizo". Sed, kiel mi argumentis en mia postnoto al Balbin, eĉ "La poeto volas verki subjektive" havas paradokse politikan dimension: Auld forĵetas priokupon pri la ĉiutagaj raportoj de supozeble gravaj okazaĵoj en la burĝa socio.

Troveblas en Humoroj kelkaj poemoj kun evidente politika enhavo: "La prizono", "Mankas Krotaloj", kaj eĉ la supozebla naturpoemo "Malorientiĝo" ("burĝa komedio"). Oni povus taksi socikomentaj poemojn "Lerneja incendio", "Geedzoj", "Natura ĉirkaŭaĵo", "Mi volis doni al vi kelke da violoj", "La turbo", "Incitnudiĝo".

El 71 poemoj, la jenaj troveblas iuforme Interrete:

La Gardantoj
     La gardantoj (el disko William Auld legas poezion)
"Velkoj," Orkestro kaj Koruso de la Podlaĥia Operejo kaj Filharmonio en Bjalistoko; kun angla traduko de D. B. Gregor
     Verkoj de William Auld en korusa versio: Velkoj; Ebrio; Vi estas maro; Geedzoj; Memoro
     Novembra spleno - Velkoj
     William Auld (poemoj) . . . Velkoj
Neĝo: Snow: Nive (Interlingua)
La rivero 
Mankas Krotaloj
Noktomeze - Muziko de Vitor Mendes, teksto de William Auld
Bonan Matenon, Majstro
Incitnudiĝo
     Incitnudiĝo (el disko William Auld legas poezion)
Soneto 
Maristaj Kantoj: kelkaj versoj troveblas en La Velŝipo Magdalena, teksto de William Auld, muziko de Nanne Kalma, ludas Kajto
Rimletero (pri John I. Francis)

Witold Gombrowicz & Esperanto?

Mi komencas legi Witold Gombrowicz, en anglalingvaj tradukoj. Mi legis lian verkon Filozofio en 6 horoj kaj 15 minutoj kaj nun legas la unuan volumon de lia Taglibro.  Ekzistas pri li artikolo en Esperanto en Vikipedio:

http://eo.wikipedia.org/wiki/Gombrowicz

Mi ne povis trovi la ekziston de ajna traduko el lia verkaro en Esperanto. Nu?

Kaptis mian intereson la okupateco je Gombrowicz pri la problemo de provinceco, kiu por li estas pola provinceco. Mi ne konas polan kulturon, do jen nova temo miaflanke, kiun oni certe povas apliki al diversaj situacioj.

Kvankam la elirpunkto malsamas, mi pensas pri eseo de pola Esperantisto:

"Letero el ekster la (E-) kulturo" de Radosław Nowakowski

Ĉu estas koincido, ke ankaŭ Nowakowski estas polo? Li deziras liberiĝi el la katenoj de kulturo. Gombrowicz volis liberigi propran denaskan kulturon el provinceco. La temoj ŝajnas iom apartaj, sed mi supozas ke ekzistas rilato.

Esperanto mem servas diversajn funkciojn. Unu ideologio emfazas la konservadon de naciaj kulturoj. Sed efektive Esperanto ankaŭ servis kiel eskapilo el la sufoko de lokaj cirkonstancoj, aparte en orienta Eŭrope sed ankaŭ aliloke.

Mi komencis blogi pri Gombrowicz anglalingve:

Witold Gombrowicz confronts (Polish) provincialism

Witold Gombrowicz: Philosophy in 6 1/4 hours (1)

De Edeno al Kaino, bibliografie

Antaŭ monato mi kompilis du samcelajn sed ne-identajn bibliografiojn:

• De Edeno al Kaino: Malkutimaj Interpretoj & Literaturaj Pritraktoj en Esperanto: Bibliografio


• From Eden to Cain: Unorthodox Interpretations & Literary Transformations: Selected Bibliography

Notu ankaŭ mian anglalingvan afiŝon:

From Adam & Eve to Cain & Abel

Ne ĉiu nacilingva verko ricevas tradukon en la anglan aŭ en Esperanton, ekz.la finna dramo Ikuinen taistelu (1903, ‘La eterna lukto’) de Johannes Linnankoski. Sed mi lernis pri ĝi dankon al Esperanto:

“La tragedio de l’ homo—la eterna lukto” de Vilho Setälä

Atentu ankaŭ mian bibliografion:

Johannes Linnankoski (Pseudonym of Johannes Vihtori Peltonen, 1869-1913): Literature in English & Esperanto

Ĝis nun mia anglalingva bibliografio inkluzivas beletrajn verkojn de Baudelaire, Blake, Byron, Madách, Milton, Twain. Mia esperanta bibliografio listigas beletrajn verkojn de Baudelaire, Byron, Gellért, Hesse, Madách, Milton, kaj originalojn de Baghy, Boulton, Szathmári. La eseaj verkoj en la du bibliografioj estas tute malsamaj.

Estas interese, ke la incita verko de Byron Kain estis tradukita de Abram (Antoni) Kofman kaj aperis jam en 1896. (Notu ankaŭ la aperon de Ĉielo kaj Tero: Mistero de Byron, tradukita de Eugène Noël, en 1906.) Eble iam mi tradukos The Ghost of Abel [La fantomo de Habelo] de William Blake, kiu reagis al Byron.

Kompreneble, ĉi tiuj bibliografioj estas nur ĝermoj. Mi bonvenigas atentigon pri aldonendaĵoj.

Konsumismo de protestado

Konsumebla kontestado por la mezaj klasoj de Pierre RIMBERT, Le Monde Diplomatique en Esperanto, majo 2009.

Jen malnova artikolo pri la alimondisma movado, sed ĝi restas interesa pro la koncepto de varigo kaj mezklasigo de kontraŭkapitalismaj, kontraŭsistemaj movadoj. Tio implicas ankaŭ la asimiladon de socia kritiko kaj socia teorio al la kulturindustrio (termino de Theodor Adorno).

Car mi jam blogis pri Paul Nizan, mi citas la jenan referencon, ne nepre por konsenti:

Kiel signo de intelekta distingiĝo, la kapablo supermeti la poron kaj kontraŭon, kontraŭmeti kleran bibliografion (prefere la sian) al politika argumento, eĉ „pensi kontraŭ sin mem”, montras la malemon de parto de la mezaj klasoj partopreni en la tranĉeoj de la socia milito se ne temas pri iliaj propraj interesoj. Tiu sinteno, samtempe kun la emo engaĝiĝi por malproksimaj kaj malavaraj aferoj, troviĝas aparte enradikiĝinta ĉe la artistoj aŭ ĉe la universitatanoj, kiujn Paul Nizan denuncis en 1932 en La gardhundoj.

Krom afiŝoj ĉi-bloge, vidu ankaŭ:

Misio de la Filozofo de Paul Nizan

Ludwig Feuerbach ne en Esperanto

Estas mirinde, ke mi ne povas trovi ajnan verkon de Feuerbach en Esperanto. La tezoj de Marx pri Feuerbach ekzistas en esperantaj tradukoj, sed ne Feuerbach mem. Ĉu Feuerbach troveblas en via nacia lingvo? Kiuj verkoj?

Ludwig Feuerbach - Vikipedio

La fama tezaro de Markso estas trovebla libroforme:

Tezoj pri Fojerbaĥo, Principoj de komunismo kaj aliaj tekstetoj de Karlo Markso, Frederiko Engelso; tradukis el la germana Vilhelmo Luterman.  

Markso kritikas la mankojn de Feuerbach (kiu lin dum temo inspiris) rilate al socia teorio, limo de ĉiuj Junhegelanoj, kiuj kritikadis religion kaj politikon sed ne penetris sub la tavolon de la ideologiaj superstrukturoj de la socio. Sed ĉi tie oni ne trovos la riĉaĵojn de Feuerbach pri la motivoj kaj trajtoj de religioj kaj superstiĉoj.

Jen mia bibliografio de verkoj en kaj pri Feuerbach en la angla: Ludwig Feuerbach.

Vladimir Nabokov, artefaritaj lingvoj, ars combinatoria, sciencfikcio, Ludmila Silnova, Survoje

Mi sentas pri Ekzisto la komprenon,
Eble de Ekzisto nu parteton,
Nur per mia arto, mia vojo
de kombinatoriko mia ĝojo;
Kaj se privata kosmo prave skandas
Do mi pri galaksi-versaro pravas:
Ĝi die laŭ supozo jambe ravas.

    — el Pala Fajro de Vladimir Nabokov, tradukis R. Dumain

Jen nova mia bibliografio:

Vladimir Nabokov: Science Fiction, Artificial Languages, Ars Combinatoria, Narrative Structure, Martin Gardner, Play: An Arbitrary Bibliography

Jen supre estas parto de poemo kiu estas parto de metafikcia romano Pala Fajro en la angla de la rusa elmigrinto Vladimir Nabokov. La koncerna fragmento kaptas mian atenton pro mia intereso pri la historia fenomeno de la kombinarto, ars combinatoria. Tio rilatas ankaŭ al aprioraj filozofiaj lingvoj.

Nabokov kreis en Pala Fajro artefaritan lingvon Zemblan, do en mia bibliografio aperas interalie analizojn pri tiu fikcia lingvo. La romano mem havas kompleksan strukturon de rakonto en rakonto, en kiu ambaŭ eroj prikomentas kaj kunkreas la signifon unu de la alia.

Lingva ludado, interpreta ludado, ankaŭ ŝakludado rolas en la vivo kaj verkaro de Nabokov. Lia romano Ada havas sciencfikcian dimension. Li ankaŭ en tiu romano aludas al Martin Gardner, kiu citis el Nabokov en sia popularscienca verko The Ambidextrous Universe [La ambaŭmana (simetria) universo]. Min mem inspiris Gardner precipe pro siaj verkoj pri "matematikaj ludoj" en revuo Scientific American kaj en libroj, ekde mia 14a jaro. Gardner agnoskis min inter multaj en tiu revuo pro solvo de iu kartluda problemo.

Do kie trovi Nabokov en Esperanto? Jen ĉio, kion mi ĝis nun trovis:

Vladimir Nabokov - Vikipedio

"Muziko," tradukis Grigori Arosev, en Rusaj amnoveloj (Jekaterinburg: Sezonoj, 2000), p. 19-22. (Rusa Literaturo; 7)

El Kosmo Vidas Mi Nenion de Ludmila Silnova, en Survoje, n-ro 5?, p. 27-29.

Se vi scias pri pluaj aferoj, bonvolu informi min.

La eseon de Silnova mi tute ne komprenas, sed enestas diskuto pri Nabokov analoge al la kultura problemo diskutata.

La eseo devenas de la revuo Survoje el Sovetunio. Mi havas tri numerojn, sed mankas datindikoj sur tiuj malfacile legeblaj numeroj.

Mi scias malmulton pri Silnova, sed mi trovis kelkajn poemojn interrete, kiujn mi kopiis:

“Hirundo” & Tankaoj: originalaj poemoj de Ludmila Silnova

En la revuo Survoje oni okupis sin pri teoriaj problemoj de kreado, literaturo, kaj literaturkritiko, do malgraŭ la kruda fizika formato, la nun morta revuo instigas intereson. Jen alia afero, kiun mi enretigis:

“Pri Kelkaj Malnoviĝintaj Nocioj” de Alain Robbe-Grillet

 Robbe-Grillet estis pioniro de la fama "nova romano".  La tradukinto el la franca ne estas menciita.

Do, mi bonvenigas pluajn informojn pri Nabokov, Silnova, kaj Survoje.

Conlanging today: an infantile disorder?

My recent study of the history of utopianism and science fiction has spilled over into my musings about conlangers and speculations about alt culture. I think there is something essentially trivial about today's conlangers as there is about TV/cinematic sci fi. And therefore I think there is something grievously missed on the sociological plane by Arika Okrent who has otherwise rendered a great service by documenting this phenomenon. I also think that the otherwise admirable Sam Green made some serious and harmful errors in his two documentaries on utopias and Esperanto, for which Okrent is also egregiously guilty in the latter. She is a linguist, not a historian or social theorist. Thank Godless I'm a baby boomer. These younger folks have no sense of history.

 I am being uncustomarily diplomatic here.  Somewhere I wrote what is wrong with the Esperanto documentary. I think Sam compounded Okrent's misrepresentation of the era that produced Esperanto. As for the Four Utopias and Sam's documentary approach, Stephen Squibb nailed what is wrong with it.

I get constant updates in my Facebook newsfeed from conlangers, and while I find the resources available in this area far more sophisticated than what I recall being available in the era of marginal print culture when I was a teenager, something has declined in one area as sophistication has grown in another. In the old days, most of the conlangers (when the term did not exist) at least pretended to be interested in an international auxiliary language, with an admixture of eccentrics and outright cranks making big claims, especially those inventing a priori languages. (I am so glad I was finally able to acquire my own copy of Fuishiki Okamoto's 1962 book on BABM at the 2010 Esperanto USA congress, which I recall from my nerd salad days haunting the Buffalo main library.) In those days the figure most known for inventing languages for the hell of it was J.R.R. Tolkien (whose medieval nostalgia I soon learned to disdain), which he referred to as a guilty pleasure. It was something for male nerds just past puberty to do in those days, in a far more innocent but hardly idyllic time.

Now artificial languages are commissioned ad hoc for superficially sophisticated sci fi and fantasy films and TV shows. But Dothraki could not get me to endure Game of Thrones.  And my opinion of Avatar was none too favorable either. I have already expressed my "esteem" for Klingon (see the post reproduced below).

All of this reminds me of a visit to Buffalo in the past year, in which I was taken to a congregation of a sci fi film club, coincidentally located a block from where I grew up. I had to endure episode 6 of Star Wars all over again, a scenario so preposterous even the person who brought me found it dubious. Every stereotype you can imagine about this subculture is true; the reality is even worse, much seedier and much more awful than anything I grew up with. It's a sad case of arrested development.

There are, of course, a few conlangs of philosophical or ideological interest: Lojban, Laadan, maybe Toki Pona and a few others. I don't think so highly of these either, but the conlanging hobby as I see it flowing into my newsfeed strikes me as decidedly infantile, as infantile as blockbuster films and "reality" TV, more childish even than all the crackpot Esperantists combined I've encountered over the past 45 years. Esperanto, at least, was designed for a serious purpose, and its subcultures exist at least to communicate, and while conlanging is a creative endeavor as any other, most of it in the final analysis is as pointless and redundant as the latest American film or TV series. O Stanislaw Lem, where art thou when I need thee?

---

Sociology of Klingonism, 23 December 2010

If I could have projected my 14-year old self forward in time more than four decades, I would have reveled in today's conlanger world. While I outgrew direct involvement in this sort of thing, I retain an interest in documenting it, and I can more or less respect the hobby . . . except when it comes to Klingon. Arika Okrent has provided a forceful argument that involvement with Klingon is not contemptible after all, which almost had me convinced, but ultimately I revert to the anonymous cynic who insisted that the existence of Klingon speakers is an argument for forced sterilization.

Now comes this sociological study, parts of which I find quite fascinating, as Mr. Spock would. Who knew that Pierre Bourdieu would be marshaled to analyze the Klingon phenom?

Klingon as Linguistic Capital: A Sociologic Study of Nineteen Advanced Klingonists
[Hol Sup 'oH tlhIngan Hol'e' wa'maH Hut tlhIngan Hol po'wI' nughQeD ]
Yens Wahlgren, Bachelor’s thesis, Soc 346, 41–60 p, Spring semester 2004, Department of Sociology, Lund University
http://www.angelfire.com/trek/yensw/PDF/thesis.pdf

Esperanto is cited for comparison, including Peter Forster's 1982 sociological study, The Esperanto Movement.

One surprising--to me--twist here is the dissociation between Klingonists and Trekkies. (I think they prefer to be called Trekkers, but I prefer the more supercilious term). I would think that Klingonism would be Trekkiehood taken to the point of a psychotic break, but oddly, many Klingonists begin with a fascination with the language and not with the fictional universe from which it originates.

Many Klingonists seems to lose their interest in Star Trek after speaking Klingon a while. This may be a result of that the average age is higher among Klingonists than Klingon fans. Star Trek fandom is in many ways a youth culture (Gibberman, 1991).

However the KLI as a socializing institution is probably one reason for the fact that many Klingonists not consider themselves as trekkers anymore. In the process of Klingonists becoming Klingonists is not only the process of languages learning. A kind of secondary socialization (Berger & Luckmann) is occurring when interacting in the peer group of KLI. Officially the KLI emphasize that they not are a fan organization. Their journal it is not a newsletter or a fanzine, it is supposed to be a scholarly journal, indexed by the Modern Language Association, that uses blind peer review. The education level of the Klingonists is as we have seen very high and it would be reasonable to assume that the use of an academic language and style is endorsed.

But compare this to respondent Adam:

The fact that there’s a rich fictional background to the Klingons gives this language incredible character, and makes speaking it fun.
If you’re speaking Esperanto, you can’t ask yourself, ‘how would an esperantoan express this idea,’ because there’s no such thing as an Esperantoan. There are fictional Klingons with a fictional culture, so one can ask ‘How would a (fictional) Klingon express this idea,’ and that makes it more fun.”

Note the perversity:

Many Klingonists choose to perceive and treat Klingon as a “real”, actual alien language and not as an artificial language. Thus they are not interested in creating new words for human concepts. Their goal with the language is not that it will be as easy as possible to use for humans, but rather they want to understand how Klingons use their language. This adds another dimension to the Klingon community. To become a notable member among Klingonists linguistic capital is not enough -- you need cultural capital as well to know how a Klingon would think in a certain situation. Or more specifically: how the group of Klingonists think Klingons think.

However, the influence of attempting to adapt Klingon to earthly needs is also felt.

The dissociation between interest in the Klingons in the Trekkie universe & the Klingon language is quite intriguing:

In the ordinary Klingon fan world where role-playing and dressing-up as Klingons is the major activity, the knowledge of Klingon is to be considered as sub-cultural capital, in the eyes of the relevant beholder. Though to be a Klingonist seems not automatically to get you sub-cultural capital. By judging from my informants opinions there is a conflict between Klingon fans and Klingonists. To actually learn the full Klingon language is seen as a waste of time and somewhat strange. In my opinion this conflict can be connected to the fact that the KLI states that it is not a fan organisation. It may as well be a result of different focuses; the KLI’s primary concern is intellectual and the fan groups activities is more practical (creating uniforms, Klingon weapons etc.)

Different respondents have different views, of course, so I may sense a contradiction based on conflating informants, but it's odd, I think, to wonder how a Klingon thinks without being interested in Klingons, i.e. as they exist in the Star Trek cosmos. It's like being interested in a culture without being interested in it. I suppose this could be just a small step beyond being interested in a language only for the language. So I guess this is not as pathetic as dressing up as a Klingon after all. Still, wondering how a Klingon thinks is like wondering how a thug from South Buffalo would express himself, and I'm glad I haven't had to think about that for some decades.