2018-12-27

Julian Tuwim, jud-pola poeto & Esperantisto (2)

La 27-a de decembro estas la datreveno de la morto de la pola juda poeto Julian Tuwim (1894-1953).

Kaj jen freŝa afiŝo de Antonio De Salvo:

Julian Tuwim (Esperanto-vivo)

Antaŭ ol verki en la pola, Tuwim publikigis siajn tradukojn el la pola en Esperanto. En la citita afiŝo vi trovos lian poemon "Litanio" en la pola, itala, kaj Esperanto, kun bibliografio de la verkoj de Tuwim en Esperanto.

2018-12-26

Baldur Ragnarsson mortis

Baldur Ragnarsson (n. la 25-an de aŭgusto 1930), eble la plej eminenta vivanta Esperanto-poeto, mortis hieraŭ, la 25an de decembro 2018. Aperas multaj funebraj omaĝoj ĉe Facebook. Aliloke jam aperis la jenaj nekrologoj:

Forpasis Baldur Ragnarsson (1930–2018)

Forpasis Baldur Ragnarsson

Jen iu loko por registri adiaŭajn mesaĝojn: Panteono.

Mi plurfoje pri li afiŝis ĉi-bloge, kaj jen miareteje:
Adiaŭ, nia kara poeto.

2018-12-11

Novalis and ars combinatoria

I had some harsh words for Novalis--in Esperanto--when I blogged about his Notes for a Romantic Encyclopaedia: Das Allgemeine Brouillon (published in English translation in 2007) eight years ago. It turns out though, that there is quite interesting philosophical content in Early German Romanticism. Here is an essay that highlights among other things Novalis' philosophical engagement with the ars combinatoria:

Redding, Paul. "Mathematics, Computation, Language and Poetry: The Novalis Paradox," in The Relevance of Romanticism: Essays on German Romantic Philosophy edited by Dalia Nassar (Oxford; New York: Oxford University Press, 2014), pp. 221-238.

Various essays in this book demonstrate that Novalis and his colleagues (note especially Friedrich Schlegel) were not mere mathematical and philosophical dilettantes. Early German Romanticism is now being taken seriously in the anglophone world for its philosophical and not merely literary and literary-critical contributions. Its engagement with German idealism is receiving concentrated attention. I am not prepared to comment on his use of the ars combinatoria. This essay though is a must-read on the subject.

Mór Jókai & planlingvoj

Lastatempe mi afiŝis pri kolekto da esperantologiaj referaĵoj: Memorlibro: Esperantologia prelegaro, en kiu vi trovos listigon da elektitaj kontribuoj.

Nun mi atentigas pri du rimarkindaj referaĵoj de Árpád Rátkai:

"Lingvoplanado en Hungario" (442-461)
"La internacilingva movado en Hungario ĝis la apero de Esperanto" (462-490)

El tiuj mi tiris ĉerpaĵojn pri fama hungara verkisto Mór Jókai (1825–1904), kiu traktis la temon de mondlingvo en kelkaj verkoj:

Pri Mór Jókai & planlingvoj de Árpád Ràtkai

Tie vi trovos ankaŭ tabelon da gravaj hungaroj kiuj pritraktis la interlingvan temon inter 1772 & 1956.

Miareteje vi trovos plurajn ligitajn erojn en Esperanto kaj en la angla lingvo pri Mór Jókai kaj pri la historio de interlingvistiko en Hungario kaj Eŭropo. Mi listigos jene nur tiujn rilate al Mór Jókai kaj interlingvistiko:

Mór Jókai” de Zsuzsa Varga-Haszonits
Volapuka Lando en Siberio” (Pri "Csalavér" de Mór Jókai)

2018-11-30

Voltaire: filozofiaj rakontoj

Lastatempe mi legis anglingve filozofiajn rakontojn de Voltaire (21 novembro 1694 - 30 majo 1778), ne la faman Kandidon, sed aliajn: Ekzistas pluaj filozofiaj rakontoj (contes philosophiques) de Voltaire, sed mi legis la menciitajn kaj komentis anglalingve:

Voltaire’s philosophical tales: commentary

En la artikolo pri Voltaire en Vikipedio konstateblas ke ekzistas tradukoj de pluraj verkoj en Esperanto. Rimarku ekzemple recenzon pri la jena:

Recenzo: Tri verkoj de Volter [Kandid, Zadig, Senartifikulo] (trad. E. Lanti) de Tomaŝ PUMPR (La nica literatura revuo, 3/3, p. 115-120)

Libroforme aperis ankaŭ:
  • Mikromego kaj aliaj rakontoj [15 rakontoj], trad. André Cherpillod (Chapecó: Fonto, 2014)
  • Katekismo de la honesta homo, trad. André Cherpillod (Chapecó: Fonto, 2012). Recenzas Renato Corsetti
  • La franca jezuito kaj la ĉina imperiestro (Raporto pri la ekzilo de la jezuitoj el Ĉinio), trad. André Cherpillod (Courgenard: La Blanchetière, 2014)
Aperis rakontoj interrete: En la blogo de Antonio De Salvo aperis afiŝoj:

2018-11-26

Vir-virina danco laŭ Meier

Laŭ nebulega memoro mi legis ion en FUNDAMENTA KRESTOMATIO antaŭ 45 jaroj se ne pli, pri hezitemo en alproksimiĝo inter viro kaj virino. Mi supozas, ke tio estas poemo, kiu instigis al mi verki poemon pri li kaj ŝi. (Eble tio ekzistas ie, mi ne scias.) Estas bagatela afero, sed mi scivolas. Do, nun rigardante la libron, ŝajnas, ke estas nur unu kandidato por tiu perdita ero, kaj ĝi ne estas poemo:

"NUR UNU VORTON!" (Noveleto de L. E. Meier).

Jen plu pri Ludwig Emil Meier.

Meier ankaŭ fifamas en debato pri la ata/ita problemo:

Ne kiel Meier!: Invito al revizio de niaj konceptoj pri la konjugacio en Esperanto de Raymond Schwartz (1930, 1995).

Julian Tuwim pere de Izrael Lejzerowicz

Jen miareteje:

Dancanta Sokrato” de Juljan [Julian] Tuwim, el la pola trad. I. Lejzerovicz [Lejzerowicz]

Atentu ankaŭ recenzon de poemaro Poeziaĵoj (1956):

Pri Poeziaĵoj de Julian Tuwim de K. R. C. Sturmer (en La nica literatura revuo, 3/2, Novembro-Decembro 1957, p. 73-74)

Kvankam ĝi estas anglalingva, mi menciu ankaŭ nekonatan omaĝpoemon de la aŭstralia marksista verkisto kaj intelektulo Jack Lindsay:

The Poems Hidden in the Ghetto: to Julian Tuwim in Warsaw” [La poemoj kaŝitaj en la getto: al Julian Tuwin en Varsovio] by Jack Lindsay

Attila József en Esperanto


Jen ĵus enretigite miabloge:
Mi eltiris ĉi tiun tradukon el prelego de la tradukinto: “Pri poezia artospeco, kiun Parnasa Gvidlibro kaj PIV nomas simple balado,” en Memorlibro: kolekto de la prelegoj dum la solena internacia konferenco organizita okaze de la tridekjariĝo de la universitata fako Esperantologio (Budapeŝto, 17/18-04-1997), ĉefred. Tamás Gecső, red. Zsuzsa Varga-Haszonits & Lariko Golden, kunlaboris Anita Renkecz (Budapest: Universitato Eötvös Loránd, Katedro pri Ĝenerala kaj Aplikata Lingvistiko / Eötvös Loránd Tudományegyetem, 1998), p. 284-292.

Troveblas miareteje du pluaj aferoj de kaj pri József:
Tie vi trovos ankaŭ retligojn aliretejen al aliaj verkoj de kaj pri Attila József.

2018-11-25

Memorlibro: Esperantologia prelegaro

Dankon al ekstrema rabato, mi povis aĉeti de la usona Esperanto-USA libroservo la jenan kongresesearon:

Memorlibro: kolekto de la prelegoj dum la solena internacia konferenco organizita okaze de la tridekjariĝo de la universitata fako Esperantologio (Budapeŝto, 17/18-04-1997), ĉefred. Tamás Gecső, red. Zsuzsa Varga-Haszonits & Lariko Golden, kunlaboris Anita Renkecz. Budapest: Universitato Eötvös Loránd, Katedro pri Ĝenerala kaj Aplikata Lingvistiko / Eötvös Loránd Tudományegyetem, 1998.

Mi jam afiŝis pri unu eseo kiun mi bitigis kaj enretigis:

Je la centjara datreveno de naskiĝo de Sándor Szathmári” (1997) de Éva Tófalvi, p. 346-350.

La eseoj en la Memorlibro troveblas sub la jenaj kategorioj:

I. Esperanta Kulturo (p. 14-114)
II. Instruado de Esperanto (116-201)
III. Esperanto - lingvo kaj literaturo (202-361)
IV. Movadhistorio (362-490)

Mi povus listigi la tutan enhavtabelon, sed ne ĉi-foje. Temas nur pri miaj propraj interesoj kaj gusto, sed la kontribuoj kiuj plej interesas min troveblas en sekcio III, kaj iom en sekcio IV.  Estas gravaj informoj en aliaj eseoj, sed nun mi mencios tiujn kiuj entute plej kaptas mian atenton:

Franz-Georg Rössler: "Esperanto kaj la aktuala muzika stilo" (96-99)
Blazio Vaha: "Faktoroj de lingvoevoluo tra la historio de lingvoj, planlingvoj, Esperanto" (202-266)
Ivo Borovečki: "Tradukoj el la kroata literaturo en Esperanton" (268-283)
Miklós Fehér: “Pri poezia artospeco, kiun Parnasa Gvidlibro kaj PIV nomas simple balado" (284-292)
Lariko Golden: "Literaturo kaj literaturkritiko en Esperanto" (298-303)

. . . kaj interlingvistike:

Zsuzsanna Csiszár: "Otto Jespersen en Esperanto-movadhistorio" (384-390)
Árpád Rátkai: "Lingvoplanado en Hungario: (442-461)
Árpád Rátkai: "La internacilingva movado en Hungario ĝis la apero de Esperanto" (462-490)

2018-11-24

György Petri: Apokrifo

Dankon al Esperanto mi ĵus ekkonis la hungaran poeton György Petri (1943-2000). Poste, mi konstatis, ke abundas liaj poemoj ankaŭ en anglalingvaj tradukoj, sed ĉi-kaze kiel kutime mi informiĝas pri hungara literaturo pere de Esperanto. Kun permeso de la tradukinto, jen:

Apokrifo
de György Petri

La famili’ sankta ratlas
Dio Marian fikas,
Jozef’ ne povas ekdormi,
do li drinkaĵon serĉas.
Ĝin ne trovinte li ellitiĝas, survestante
piĵamon per ĉemizo kaj pantalono,
li iras al la drinkejo ĉe Tri Saĝuloj
por drinki glason da vino akva---
--- “Ĉu denove Dio?”
---“Jes, kiu alia.”
Li ĝemas, vinon englutas, forgestas.
---“Cetere,
lasttempe mi kverelis kun ŝi
ja ili fikis ĝuste antaŭ mia nazo!
Do mi diris al Manjo,
ke almenaŭ silentu dum fikado,
La lito kaduka tertreme
-ja ĉiam grincadas, intertempe
– mi ne aŭdu - sed serioze! -
pli da ha-ha-ha-haleluja’!”

tradukis Zoltán Gabányi

2018-11-18

Jan Amos Komenský, refoje

Jen alia retpaĝo de la verko Jan Amos Komenský (Johano Amos Comenius) (1921) de Jan Václav Novák, tradukis Rondeto de Esperantistinoj en Praha, kun antaŭparolo.

Kaj jen nova afiŝo kun traduketo el Via Lucis kaj bibliografio, informoj pri Jan Hus, k.a.:

Jan Amos Komensky de Antonio De Salvo (15 Novembro 2018).

Jen plu: Johano Amoso Komenio - Vikipedio.


2018-11-11

Éva Tófalvi pri Sándor Szathmári (3)

Jen en mia retejo:
  • Je la centjara datreveno de naskiĝo de Sándor Szathmári” (1997) de Éva Tófalvi, en Memorlibro: kolekto de la prelegoj dum la solena internacia konferenco organizita okaze de la tridekjariĝo de la universitata fako Esperantologio (Budapeŝto, 17/18-04-1997), ĉefred. Tamás Gecső, red. Zsuzsa Varga-Haszonits & Lariko Golden, kunlaboris Anita Renkecz (Budapest: Universitato Eötvös Loránd, Katedro pri Ĝenerala kaj Aplikata Lingvistiko / Eötvös Loránd Tudományegyetem, 1998), p. 346-350.
Tófalvi ĉi tie kaj alie resumas la skemon de la perdita, neeldonita, malutopia romano Hiába (Vane), laŭraporte verkita 1931-1932, sed ĉi tie, ŝi rakontas, kiel ŝi eltrovis kaj publikigis la manuskripton. Interalie, ŝi mencias, ke ŝi kunfondis la asocion Hungara Protestantisma Kultura Unuiĝo, kaj en 1989 ŝi prelegis pri tiu perdita romano de Szathmári.

Rilate, en mia retejo:
Restas al mi enretigi:

Éva Tófalvi, “Kontribuaĵo al la demando pri la estiĝo de Vojaĝo al Kozohinio,” Fonto, julio 1989; 9 (103): 3-11.

Jen en la hungara:

Szathmári, Sándor. Hiába: Jövő: Regény [Vane / In Vain]. Budapest: Szépirodalmi Könyvkiadó, 1991.

Galaktika, Jun 1987, #81
    38 Tófalvi Éva: Az író, mérnök és próféta
    40 Szathmári Sándor: Az asztrálfluidum
    47  Szathmári Sándor: Káin és Ábel

Por pluaj informoj preter ĉi tiu blogo, jen:

Sándor Szathmári (1897–1974): Bibliografio & Retgvidilo / Bibliography & Web Guide

Marjorie Boulton, amoremulino

Marjorie Boulton (1924-2017) ja estis pasia virino. Mi scias nenion pri ŝia persona vivo, sed ŝiaj poemoj plenplenas da amoro. Mi lastatempe enretigis kelkajn specimenojn...
Eble laŭ modelo de Sekretaj Sonetoj, ŝi verkis pseŭdonime en 1954 erotikan kaj seksrilatan poemaron La sekreta psiko, eldonitan finfine en 2002. Jen poemoj el tio:
En la ĉi-lasta, Marjorie konkludas pri la koncerna virino...
sed preskaŭ svenas pro l’ mirinda sento
en sia piĉ’, neniam pli humida.
Ho Marjorie, vi min varmigas!

Ferenc Temesi, hungara verkisto (2)

Ferenc Temesi, 1983
Dankon al István Ertl, haveblas en Esperanto pli da informoj pri la hungara verkisto Ferenc Temesi (1949 - ), ne trovebla anglalingve. Jen miareteje:


Mia avo inter esperantoj” de Ferenc Temesi, tradukis István Ertl

La kruca rilata momento (1967) en mondliteraturo estis la apero de Cent jaroj da soleco de Gabriel García Márquez, en kiu kunfandiĝas avangardo kaj provinceco. Temesi verkas propran formon de fikcio, la t.n. 'vortar-romano'n. Post modernismo kaj postmodernismo venas de Temesi konscia referencado al provincecaj aferoj--krom la izolo de la hungara lingvo, jen dialektaĵoj, slangaĵoj, regionaĵoj--eble netradukeblaj. El streĉateco inter provinceco kaj tutmondeco venas rakonto pri ... esperantisto!

2018-11-02

Blazio VAHA [Balázs Wacha]: Descendo kun aŭfhebo

Descendo kun aŭfhebo

   de Blazio VAHA

ja anĝeloj ne ekzistas,
sed enkore sonas ĥor'.
dioj vivi ne insistas,
bjonĥo flustras plu en kor'
Glosoj

descendo: iro malsupren, malsupreniĝo
aŭfhebo: kvalitŝanĝa konservo pere de neniigo kaj levo; levo kaj mallevo; prilevo
bjonĥo: interna morala supera instanco de individuo, kun socia deveno kaj kun personece perceptataj trajtoj

(Fonto: "cezarpoezio" 2004.09.06)

2018-10-30

Duke Ellington: music as Esperanto / muziko kiel Esperanto

usona ĵazmuzikisto
"What is music to you? What would you be without music? Music is everything. Nature is music (cicadas in the tropical night). The sea is music, the wind is music. The rain drumming on the roof and the storm raging in the sky are music. Music is the oldest entity. The scope of music is immense and infinite. It is the ‘esperanto’ of the world."

    ~~ Duke Ellington

"Kion por vi signifas muziko? Kia vi estus sen muziko? Muziko estas ĉio. Naturo estas muziko (cikadoj en la tropika nokto). La maro estas muziko, la vento estas muziko. Pluvo tamburanta sur tegmento kaj la ŝtormo furioza en la ĉielo estas muziko. Muziko estas la plej praa estaĵo. La amplekso de muziko estas vasta kaj senlima. Ĝi estas la 'Esperanto' de la mondo."

    ~~ Duke Ellington (trad. R. Dumain)

Atentu ankaŭ mian tradukon de alia diraĵo de Ellington:


2018-10-08

Mao Zifu: Ĉele

"Kutima aranĝo de la hispanaj kongresoj fariĝis la programero "Vivu la Teatro" en kiu oni kantas, monologas, deklamas, ktp. Ĉi-okaze, Jorge Camacho deklamas la poemon 'Ĉele' de la esperanta ĉina poeto Mao Zifu. 77a Hispana Kongreso de Esperanto, okazinta kune kun la 51a ILEI-Kongreso en Madrido 2018."



Mi komencis legi ĉi tiun mirindan poemaron Kantoj de Anteo, kaj koincide legis ĉi tiun poemon kaj tuj poste retrovis ĉi tiun videon. Mi tuj pensis pri litografaĵo de Joan Miró: La Sunmanĝanto (1955), ankaŭ kiu pensigas pri sopiro enkaĝigita. La poemaro estas neprre leginda, trafe and originale esprimiva.

2018-09-20

Carnap, Esperantisto

La 14-an de septembro, okaze de la datreveno de la morto de la filozofo Rudolf Carnap (1891-1970), Antonio De Salvo afiŝis:

Rudolf Carnap (14 Septembro 2018)

Troveblas tie biografieto kun intelekta kaj politika kunteksto. Rimarku, ekz.:
Kuriozaĵo: forkurinte el Germanio pro siaj maldekstraj ideoj, Carnap spertis similajn malfacilaĵojn ankaŭ en Usono, kiam, en 1953, li devis rifuzi la nomumon ĉe la Universitato de Kalifornio por ne subskribi la ĵuron de fideleco en la erao de la tiel dirita Makartiismo
Tion sekvas ĉerpaĵo el mia traduko de Sekcio 11, “Lingvoplanado” de “Intelekta Aŭtobiografio” de Rudolf Carnap, kiun vi trovos ĉe mia retejo.

Referencoj:

Italo Calvino en Esperanto (2)

La 19-a de septembro estas la datreveno de la morto (en 1985) de la itala verkisto Italo Calvino (1923-1985). Mi jam afiŝis pri la afiŝo de Antonio De Salvo antaŭ jaro. Ĉi-jare li refoje afiŝis:

Italo Calvino (19 Septembro 2018)

Ĉi-foje li republikigas la rakonton “La pecora nera” (La nigra ŝafo), en la itala kaj en sia traduko al Esperanto (aperinta en: Carlo Minnaja, Eugenio Montale kaj aliaj liguriaj aŭtoroj, Eva, Venafro 2013, p. 155-156).

Mikronovelo: 'La viro kaj la hundo' de Jaime Grau Casas

"Mallely Martínez Mateos deklamas la mikronovelon 'La viro kaj la hundo' de Jaime Grau Casas, aperinta en la libro Tagoj kaj ruinoj. La prezento estas parto de la programero "Vivu la teatro" de la 77a Hispana Kongreso de Esperanto, okazinta kune kun la 51a ILEI-Kongreso en Madrido en julio 2018."


2018-09-11

Pioniroj de Esperanto

Pri la retejo Pioniroj de Esperanto:
En ĉi tiu blogo, kiun mi ekskluzive dediĉas al esperantaj pioniroj, mi reprenos kaj reeldonos la grafoanalizojn de mi jam prezentitajn en alia mia retejo dulingva (esperanta-itala) titolita ‘lingvovojo’ , kiu entenas multajn informojn pri la internacia lingvo esperanto kaj etan gramatikan 15-lecionan kurson, utiligeblan por lingva refreŝigo. En ‘Pioniroj de Esperanto’ mi aldonos eventualajn novajn analizaĵojn, laŭeble, se mi havos aliajn manuskriptojn.
Krom fotaro de pioniroj, troveblas specifaj retpaĝoj pri Émile Grosjean-Maupin, Julio Baghy, kaj Kazimierz Bein (Kabe).

Jorge Luis Borges & "Poemo de la amikeco"


Je la 24-a de aŭgusto okazis la datreveno de la naskiĝo de la argentina verkisto Jorge Luis Borges (1899-1986). Tiam Antonio De Salvo publikigis kun sia traduko poemon anoniman atribuitan al Borges:

“Poema de la amistad” (Poemo de la amikeco)




Krom ĉi tiun blogon, aliru ankaŭ mian retejon:

Jorge Luis Borges en Esperanto

Verda Majo: Esperanto kaj demokratio

"Mireille Grosjean deklamas tekston de Verda Majo (Hasegawa Teru), aperinta en Lernilo de Esperanto n-ro 11-12 ; nov.-dec., 1943, sub la titolo 'Esperanto kaj demokratio'. La deklamo okazis en la 77a Hispana Kongreso de Esperanto kaj la 51a Kongreso de ILEI, okazintaj en Madrido en 2018."

2018-09-05

Miyamoto Masao: Susura maro

"Yasuo Tabuchi kaj Lee Jungkee deklamas la poemon 'Susura maro' [el Invit' al japanesko] de Miyamoto Masao, kadre de la programero "Vivu la teatro" de la 77a Hispana Kongreso de Esperanto, okazinta kune kun la 51a ILEI-Kongreso en Madrido en julio de 2018."

Paulo Viana omaĝas al Marjorie Boulton

Paulo Viana omaĝe parolas pri Marjorie Boulton kaj deklamas ŝian poemon "Por paco" el Eroj.

Verda Majo: Du pomoj perditaj

"S-aninoj Hideko Huzimoto, el Japanio, kaj s-anino Yu Jianchao, el Ĉinio deklamas fragmenton de la poemo de Verda Majo [HASEGAWA Teru] "Du perditaj pomoj" en la programero 'Vivu la teatro' de la 77a Hispana Kongreso de Esperanto, okazinta kune kun la 51a ILEI-Kongreso en Madrido en julio 2018."

Marjorie Boulton: Al la edzino de mia amato

"Sara Spanò kaj Ana Manero deklamas la poemon "Al la edzino de mia amato" de Marjorie Boulton, en la omaĝo farita al ŝi kadre de la programero 'Vivu la Teatro', en la 77a Hispana Kongreso de Esperanto, okazinta kune kun la 51a ILEI-Kongreso en Madrido en julio de 2018."

2018-08-05

John Wilkins & Menace from the Moon

Now here's an interesting item!


Menace from the Moon. London: Jarrolds, 1925.
See also:
Bohun Lynch (1884-1928) was known for other work, including his expertise as a caricaturist. This is his sole science fiction novel, which involves encountering the universal character of John Wilkins (1614-1672) on the Moon. Wilkins himself speculated on how one could travel to the Moon. This is documented in my earlier blog posts on Wilkins.

I was not aware of other uses of Wilkins in fiction, until now: according to the entry on Wilkins in SFE: The Encyclopedia of Science Fiction:
Wilkins appears as a character in Neal Stephenson's historical fantasia about the Enlightenment, The Baroque Cycle (2003-2004), where he is described as the author of a text called Quicksilver, which presumably represents a transubstantiation of Mercury (see above), a text named in the sequence.
There is some poetic justice here, given that the moon is the theme. This novel, unfortunately, is rarer than Lynch's other books. The Library of Congress, the world's largest library, has other books by this author but not this one. If I wanted to purchase a copy today, it would cost me US $120. 

2018-07-14

Letero al William Auld de Kálmán Kalocsay

Jen ĉe mia retejo:

Letero al William Auld” de Kálmán Kalocsay

Kalocsay poeme reagas al la verko La Infana Raso de Auld. (Mi ne scias la originalan daton de verkado aŭ publikigo. Ĝi aperis en la antologio Ora Duopo.)

Kalocsay komence citas Horacon, kaj demandas, kian futuron la homaro ĝuste anticipus. Ĉu ĝi ekstermiĝos per la atombombo? Eble, sed:
Sed tamen vivas en ni naiva fid’,
Voltaire-on citas kun la Madach-a vok’:
“Ĝardenon vian kultivante,
homo, penadu, fidante firme.”
Mencio de ĝardeno aludas al Kandid [Candide] de Voltaire, post aludo al La tragedio de l' Homo de Imre Madách. Sekvas aro da motivoj al pesimismo, kun aserto:
Ne, Auld, ne celon ni plenumas.
Sed tion tuj sekvas:
Tamen, ni rifuzu spite mokon de la voĉo malica
pri la rana perspektivo—ĝi mensogas per sia ver’!
Kalocsay daŭras, citante el versoj de Auld, resumi la historian panoramon, plenplenan da aĉaĵoj, bildigitan de Auld. Kalocsay, ĉerpante el Auld, kontrastas la longdaŭran perspektivon de homsocia evoluado kompare al tiu de la individua homo kiu vivas esence nur dum momento kaj povas nur (sen)pacience sopiri bonfartan futuron.

Ĉiuokaze, Kalocsay omaĝas al la verko de Auld.

Tiu anksio tute aktualas nuntempe, kaj ni pli rajtas je pesimismo, ĉar nia ekstermiĝo ŝajnas kaj efektive probablas pli proksima kaj neevitebla, kvankam ni volus konservi pozitivan perspektivon pri la homa potencialo.

2018-07-12

Karel Čapek: la vivo & epoko

Jen interesa, bela video, kiu priskribas la medion kaj provizas ioman kuntekston al la verkoj de Čapek:

La vivo kaj epoko de Karel Čapek



Atentu menciojn de verkoj: romano Krakatit, teatraĵo R.U.R., infanliteraturo, romano Ordinara vivo, romano Milito kontraŭ salamandroj. Rimarku ankaŭ lian amikecon kun Tomáš Masaryk, kaj liajn hobiojn de fotografado kaj kolektado de gramafondiskoj.

Jen informoj en Esperanto fine de la filmo. La filmo estis produktita en 2007...
Kunlabore kun la studio Grant kaj kun la subteno de Mezbohemia Regiono por Memormuzeo pri Karel Čapek produktis Josef Císařovský

Retejo de la Memormuzeo pri Karel Čapek: http://www.capek-karel-pamatnik.cz/

Al Esperanto tradukis kaj teknike laboris Vladimír Türk
Virina voĉo Pavla Dvořáková
Vira voĉo Vladimír Türk

Esperanto-versio de la filmo realiĝis kadre de la projekto "Karel Čapek" de Ĉeĥa Esperanto-Asocio

capek@esperanto.cz 2015

2018-06-29

Hungarian SF of the 19th century

Adam Roberts' The History of Science Fiction (2nd ed. London: Palgrave Macmillan, 2016) has turned my galaxy upside-down. Just one note for now.

Hungarian SF gets a few brief mentions, but no mention of Imre Madách's The Tragedy of Man, which is not really SF but does include Earth's future and a brief sojourn in outer space, uniting the natural and supernatural which is common in the genre as Roberts demonstrates. I am familiar with Mór Jókai's (mostly) untranslated novel A Novel of the Coming Century. While I have heard of Vörösmarty, I knew nothing about the works mentioned. Never heard of Makay.

"The great Hungarian poet Mihály Vörösmarty published a number of pessimistic cosmic epics towards the end of his life, including Az emberek (1848) in which the whole of human history is revealed to be circularly tragic, and Előszó (1850) which projects the ‘tragedy’ of Hungarian history onto a cosmic scale."

"Specific plagiarism aside, writers took from Verne a kind of open-ended optimism that wore very well with readers. One example is Hungarian novelist Mór Jókai, a writer whose ‘popularity was enormous’ despite the fact that ‘serious critics held strong reservations about the aesthetic qualities of his works from the very beginning’ [Pynsent and Kanikova, 166]. Amongst his many novels were several intriguing SF tales, especially A jövö század regénye (A Novel of the Next Century, 1872): a positivist future-history in which new technologies powered by (and indeed built out of) a new substance called ‘ichor’ lead, via war, to world peace and prosperity, and thence to the colonisation of the solar system."

"The cave-dwelling Moon-beings of Hungarian István Makay’s Repülögépen a Holdbar (By Airplane to the Moon, 1899) owe as much to Kepler’s Somnium as to any modern speculation"

REFERENCE [from Roberts]: Pynsent, Robert, and S.I. Kanikova, eds. 1993. The Everyman Companion to East European Literature. London: Dent.

Here are English translations (with the originals) of two poems by Vörösmarty:

Az emberek / On mankind

Előszó / Prologue

2018-06-10

Karinthy & Kosztolányi

Mi trovis la jenan foton de hungaraj verkistoj Frigyes Karinthy & Dezsõ Kosztolányi ĉe Twitter; mi ne scias la fonton.


Frigyes Karinthy in Dinosaur Comics

I just discovered this comic by Ryan North: Dinosaur Comics: Six Degrees of Separation. Frigyes Karinthy originated this concept in 1929. As North gives unrestricted permission to re-publish his comic, here it is:


Jen Dinosaŭr-Komiksoj: the temo de ĉi tiu estas la koncepto 'ses gradoj de aparteco' iniciatita de la hungara verkisto (kaj esperantisto!) Frigyes Karinthy en 1929. La unua bildo enkondukas la koncepton; la ceteraj konsistas el ŝercoj pri Karinthy, kun vortludo pri la nomo 'Frigyes' (kiun la verkinto North evidente ne scias korekte prononci). En la anglalingva mondo Karinthy estas konata nur per ĉi tiu koncepto kaj per lia memuaro Vojaĝo ĉirkau mia kranio (1939; anglalingve A Journey Round My Skull). 

2018-05-23

Éva Tófalvy pri Sándor Szathmári: De Kazohinio ĝis Atlantido

Kun permeso de la aŭtoro mi publikigas la sekvan tekston. (RD)

Ĉu vane aŭ ne vane? - oni demandas, kun Sándor Szathmári kaj kun Éva Tófalvy.

Renkontiĝi kun Éva Tófalvy kaj aŭskulti ŝin nepre estis agrable kaj edife.

Karlo Fajszi (1911-2004) alie FAJSZI Károly. [fajsi, ka:roj] volis kaj strebis kolekti ĉion eblan, ĉion presitan kaj ne-presitan, kio koncernas la pli fruan kaj lia-epokan Esperanton. (Nun vidu tion en la Hungarlanda Fremdlingva Biblioteko, en (1056) Budapeŝto, str. Molnár, n-ro 11.

„ Lia” nuna - Fajs[z]i-a - Amika Rondo (la aktivema „FAR”) invitadas nunajn, nun vivantajn, nun legemajn kaj diskutemajn kultur-agantojn de Esperantujo. Laste ĝi invitis s-rinon Éva Tófalvy [to:falvi] literatur-esploriston, pedagogon, teologon - precipe pro ŝia analiza verko pri Sándor Szathmári [ŝandor satma:ri]. La titolo de tiu verko estas Kazohiniától Atlantiszig: ’De Kazohinio ĝis Atlantido’. - Enkonduke mi vicigu lastsekunde la nomojn de la aperintaj personoj:
Éva Tófalvy,
Klára Szabó [sabo:],
Andrea Ruzicska [ruziĉka]
Veronika Heé [he:],
Katalin Keserű [keŝerü:],
Piroska Komlósi [komlos:ŝi, piroŝka],
Mária Gyurák s-rino Vértesi [djura:k, ve:rteŝi],
Gergely Hajdu Nagy [hajdu nadj, gergej ’Gregorio’],
István Szabolcs [sabolĉ, iŝtva:n ’Stefano’],
János Paszabi, [pasabi, ja:noŝ „’Johano’],
Erzsébet Kaszab s-rino Párkányi [kasab, pa:rkanji, erĵe:bet ’Elizabeto’,],
József Márton [jo:ĵef ’Jozefo’],
Balázs Wacha [vaha, bala:ĵ ’Blazio’ ..
Teĥnike helpadis nin la menciita Klára Szabó.
Éva Tófalvy (naskiĝinta en 1947) studis Hungaran kaj Esperantan filologiojn, bibliotek-sciencon, ĵurnalistikon. Ŝi iĝis dungita por kultur-organizado ĉe Hungaria Esperanto-Asocio, kaj ŝi laboris ankaŭ por Hungarlingvaj programoj de Hungara radio pri Esperanto. Pli detale informas pri ŝi Esperantaj leksikonoj kaj manlibroj. Ŝi instruadis Esperanton eksperimente en porinstruista altlernejo de la Hungaria urbo Esztergom [estergom], en la 1970aj jaroj: Esperanto estis tie proponata kiel „kapablo-baza” lernobjekto por komencaj klasoj de bazgradaj lernejoj. (Interesa momento en la batalo por la ebloj instrui kaj lerni Esperanton en ŝtata lernejsistemo.) En Esperantujo ŝi iĝis pli konata kiel gajninto de pluraj konkursoj je beletro kaj je fakliteraturaj, soci-sciencaj eseoj.

Ŝi, unuavice, tamen famiĝis kiel la ĉefa kunaŭtoro de la romano Kiuj semas plorante. Tiu romano de ŝi kaj de Oldřich Kníchal en la jaro 1978 gajnis la konkurson Raymond Schwartz. Ŝi, krome, de tempo al tempo verkadis poemojn kaj ŝi verkis dulingve romaneton Portreto de la diktatoro / A diktátor arcképe. (2017)

Se konsideri la ĝeneralan percepton kaj opinion de la esperantista publiko pri Szathmári, ekde ĉ. 1950, ĝis la apero de verkoj de Tófalvy pri li, oni plejparte konceptis lin esence kiel gravan Hungaran Esperanto-verkiston, kun bona stilo en Esperanto kaj kun interesaj, ofte sciencfikciaj kaj filozofiemaj verkoj. Oni rimarkinde aprezadis lian lingvaĵon. Vilmos Benczik [bencik, vilmoŝ] ekzemple emfazis, ke Szathmári kreis en Esperantlignva prozo bonajn dialogojn. Se jes, ne estis hazarde, ke Stafeto (1964), Hungara Esperanto-Asocio (ekz. en 1977, 1988) kun redaktado de V. Benczik, eldonadis liajn E-novelojn. Spegulado de ĉiutagecaj scenoj en literaturo ĉe Esperanto estas ja konsiderinda temo ankaŭ koncerne la lingvo-evoluon... Tófalvy – ne neante ian, eĉ konsiderindan rolon de Szathmári en la Esperanta literaturo, krome: traktante ankaŭ lian iom falsan misprezentatan roladon en la Hungaria E-movado – asertas kaj emfazas, ke Szathmári unue, ni diru, „prototipe” verkadis en la lingvo hungara, Esperanton li posedis malbone, li verkadis en ĝi duagrade aŭ traduke, li supermezure uzadis lingvan helpon de Kolomano Kalocsay, kaj li fuĝis al Esperanto kaj aperigo de verkoj en Esperanto (ĉefe) por eskapi de la forta cenzuro en Hungarujo, nu, ankaŭ, ĉar tiu rolo ekŝajnis al li, finfine, agrabla. Lia politika agado, liaj politikaj elpaŝoj (gazet-artikoloj kun diversaj aŭtoro-nomoj) estis malhomogenaj kaj ankaŭ pro tio morale prisuspekteblaj: li esprimadis simpatiojn samtempe al diversaj ideologioj. Kiel verkisto li emfazis la praan kaj senĉesan konfliktemon en la homa naturo, kiu nepre fiaskigas ĉiujn idealismajn strebadojn kaj ĉiujn politikajn doktrinojn.

Szathmári en Vojaĝo al Kazohinio satireme prezentas fantaziajn, elpensitajn homojn, samtempe du fantaziajn tipojn de socio 1) ekstreme raciisman (kun hinoj) kaj 2) ekstreme emocieman, ne-racieman  „simbolregatan” (kun behinoj). Eble tio estas maniero per aliformaj (ne-Eŭropanecaj, ne Usonanecaj, de „ni” ne senpere konataj) paralelaĵoj kaj troigoj groteske prezenti tendencojn en la efektiva socio ĉirkaŭ Szathmári, ĉirkaŭ ni, kiuj ja ne estas hinoj aŭ behinoj.

Tófalvy en sia prelego iel esprimis, ke la kritiko de Szathmári pri la simbol-adorado de behinoj estas tro meĥanike kaj iom senkomprene farita, do ni diru: temas pri arte ne sukcesaj detaloj de la verko. Oni povis senti, ke simbolojn eble Tófalvy mem juĝas pli respektindaj, ol la verkisto kun sia primitiviga mok-tendenco. Veronika Heé iom diskutis pri tiu temdetalo, menciante, ke la prelegantino povas esti influata de sia propra vivokoncepto kaj de sia propra rilato al teologio: sentiĝas fendo inter ŝia respektemo kaj la malrespektemo de Szathmári. Tiel „simple” verŝajne ne estas, tamen memkompreneble ankaŭ la emocioj de ĉiu leganto havas rolon en la individua prijuĝo de ĉiu verko.

Entemiĝis ankaŭ verko de Szathmári pri Jesuo (Látván nem látnak: ’Vidante ili ne vidas, ĉ. 1935). Szathmári tiuverke prezentas novan, kvazaŭ-nuntempan aperon de Jesuo kun simila malakcepto, rifuzo, persekuto kaj mortigo, kiajn la Filo de Dio renkontis antaŭ pli 2000 jaroj, kaj kun konfliktoj ĝuste kun eklezioj kaj ekleziaj personoj...

Tófalvy kvalifikis la aliron de Szathmári esence tro skemisma, senkomprena. Parto de la publiko iom diskutis, ĉiuokaze estis senteble, ke la faktojn pri Szatmári konas kontentige nur Tófalvy , do tiu parto de la diskuto ne povis atingi profundon disvolviĝon kaj detaliĝon.

Gergely Hajdu Nagy levis la demandon, kiom ligiĝas la karaktero de la verkaro de Szathmári al lia (individua) psika tipo, al lia psika tip-aparteno. Kia li mem estis psike?

Hajdu Nagy ankaŭ demandis pri ia supozebla pli ĝenerala filozofia fono ĉe Szathmári – preter lia emo satiri pri la troigoj de la socio. – Skribante pri io tia en sia verko ankaŭ Tófalvy emfazas, kiel aludite, la penson (de Szathmári), ke la instinkta strukturo de la homo, kun baza konfliktemo, malhelpas firmiĝon de ia ajn bona socio, malgraŭ ideoj , idealoj kaj utopioj. Hajdu Nagy eble volus scii, ĉu la ideon pri tiu baza konfliktemo ni mem, la realismemaj legantoj. devas kaj povas akcepti? Ke tiu demando aperas ĉe legantoj, montras, ke la verkoj de Szathmáry, finfine – funkcias.

Tófalvy prezentis al la pubilko la pli fruan enigman famon de la trilogio Hiába (’Vane’), verkitan inter 1931-1935, kaj ŝi rakontis ankaŭ, kiel ŝi eksciis de Kálmán Pandur (verŝajne en 1989), ke ĝuste tiu posedas la manuskripton de trilogio de Szathmári.

En la trilogio Vane Szathmári - mem ne havinta spertojn en Sovetio - prisrkibas reĝimon, kiu memorigas la tiam praktikatan stalinismon; krome alian imagatan reĝimon, kiu tamen kvazaŭ prezentas la realon samtempan kaj samlokan por la aŭtoro, kaj fine reĝimon futuran, kiu ŝajnas esti ia postkomunisma terorsistemo.

La trilogio estintis preta en 1936. Laŭ prijuĝo de Éva Tófalvy du partoj (Múlt. Jelen.’Paseo’. ’Nuno’) estas ne altnivelaj, la tria parto (Hiába. Jövő: ’Vane, Futuro’) de la trilogio laŭ ŝi estas tre bona.

Tamen la Hungara ĝenerala faka literatura konscio, kritikistaj prijuĝoj ekster Esperantio - ili haltis ĉe Vojaĝo al Kazohinio, kiu estis , ne tuj, sed poste - bone akceptata kaj ankaŭ nun memorata.

Laŭ sia prijuĝo Éva Tófalvy do elektis la trian („futuran”) parton de la trilogio por aperigi ĝin ĉe Szépirodalmi Könyvkiadó [s:epirodalmi könjvkiado: ’Beletra Eldonejo’], en Budapeŝto, en 1991. Szathmári, kies verko antaŭis ĉefan verkon (1984) de la famega Orwell, en Hungario nun havas ŝancon iĝi refoje iom pli konata, dank’al Éva Tófalvy.

La renkontiĝo kun Eva Tófalvy estis tre fruktodona kaj bonetosa. Mankas, timende: mankos tra kelka tempo nur daŭrigo. La prezentitaj temoj kaj subtemoj ja postulus tutan seminarion. La kune pasigitaj kelkaj horoj vekis fortan scivolemon pri Szathmári kaj ĝeneralan literatur-apetiton de la societo de tiu renkontiĝo.

Blazio VAHA n.s. Wacha,
la 21an de Majo 2018a

2018-04-25

Vladimir Nabokov (2): Pala Fajro


Antaŭ pluraj jaroj mi legis, ne kun multe da pacienco, la kuriozan metafikcian verkon Pale Fire de Vladimir Nabokov, kiu konsistas el antaŭparolo, poemo (verko en la verko), kaj komentaro pri la poemo.

Plu pri tio kaj pri Nabokov troveblas en mia bibliografio:

Vladimir Nabokov: Science Fiction, Artificial Languages, Ars Combinatoria, Narrative Structure, Martin Gardner, Play: An Arbitrary Bibliography

Mi aldonis sekcion pri (Nova) Zembla, reala loko kiu eble havas ligon al ĉi tiu verko kaj ankaŭ rolas en poemoj de aliaj verkistoj, ekz. la konata hungardevena poeto kaj tradukisto George Szirtes (kiu interalie angligis La Tragedio de l' Homo).

La poemo mem (verko en la verko) ricevis Esperantan tradukon:

Pala Fajro, tradukis/adaptis Meva Maron, La Kromkancerkliniko, n-ro 7 (suplemento al La Kancerkliniko, n-ro 52, 1989).

La originalo ne inspiris min, sed ĝi interesis min pro la fickia lingvo Zemblan kaj la temo kombinatoriko (kiu rilatas al mia longtempa intereso pri la historio de ars combinatoria). Hieraŭ mi legis la Unuan Kanton de la traduko, kaj ĝuis la belan lingvaĵon. Do gratulon al Meva Maron!

En mia antaŭa afiŝo ĉi-tema mi aldonis mian tradukon de versoj pri kombinatoriko. Jen la traduko de la samaj versoj fare de Meva Maron, el la Kvara Kanto, versoj 970-976:
                Mi sentas min kompreni
l’ ekziston, aŭ almenaŭ etan parton
de mia ekzistado, nur ĉar arton
esprimas kombinatorika rav’;
do se validas mia skanda prav’
de l’ mond’ privata, ankaŭ l’ univers’
sonoras ĝuste, laŭ mia jamba vers’.

2018-04-14

On Carnap as an Esperantist & cosmopolitan (vs Heidegger)

As the philosopher Michael Friedman has recently shown, Carnap knew Heidegger’s work and standpoints well, and had read him quite seriously. He attended the debate between Heidegger and Cassirer at Davos in 1929 and took a walk with Heidegger and conversed with him in a café. He studied Sein und Zeit (Being and Time) and expounded its philosophical purpose to the Vienna Circle around Moritz Schlick as an entrée to the group. Heidegger represented a rival means and approach to “overcoming metaphysics,” the task that this magician of the Black Forest promised to accomplish by going back to a more primordial, prerational sense of human existence, its elementary Dasein, which stood as the opposite of the progress of science and cosmopolitan modernity. Once Heidegger had turned Nazi, Schlick had been murdered, and Carnap, Neurath, and Philipp Frank—along with their allies Hans Reichenbach and Carl Hempel in Berlin— began to migrate West, away from anti-Semitic repression, their political conflict with the forces of the xenophobic Right filled out and extended the terms of the methodological conflict.

This was the original “linguistic turn.” Recent biographies have strongly humanized Rudolf Carnap away from the image of a stern logician and into a true man of enlightenment and a utopian of international cooperation. Carnap favored the construction of “ideal languages” both in logic and in reality, artificial languages that could overcome the errors and historical demerits of natural language, not from any disapproval of human history but because he maintained the cosmopolitan Enlightenment ethos of Kant’s “Perpetual Peace,” as in his love of Esperanto. Friedman has pointed out the touching rhapsody in Carnap’s intellectual autobiography when he recounts teaching himself the language at the age of fourteen and attending a performance of Goethe’s noble Iphigenia performed in the rationalized international language. “It was a stirring and uplifting experience for me to hear this drama, inspired by the ideal of one humanity, expressed in the new medium which made it possible for thousands of spectators from many countries to understand it.” After the tragedy of World War I, young man Carnap hiked through Finland, Estonia, Latvia, and Lithuania with a Bulgarian friend: “We stayed with hospitable Esperantists and made contact with many people in these countries. We talked about all kinds of problems in public and in personal life, always, of course, in Esperanto.”

SOURCE: Greif, Mark. The Age of the Crisis of Man: Thought and Fiction in America, 1933–1973 (Princeton University Press, 2015), chapter 10--Universal Philosophy and Antihumanist Theory, pp. 288-289.

2018-04-10

Novelaro de Bernard Golden

Mi ĵus tralegis la jenan novelaron:

Hieraŭ - hodiaŭ - morgaŭ: noveloj de Bernard Golden. La Laguna: TK Stafeto, 1982. 96 p.

ENHAVTABELO

1. Inicado en la Groto ... 5
2. La Profanado ........ 15
3. Malegala Disdivido .... 21
4. La Vosto de la Vero . 29
5. Incidento en Krotal-Kanjono .. 35
6. La Lasta Misio . . . . . 43
7. Tropika Festeno ..... 49
8. La Venĝo .... 57
9. Ruĝa Vino kaj Blanka Marmoro.. 63
10. Mallonga Vojaĝo al Brazilo . . 75
12. Kosma Rubaĵo .......... 89

Mi enretigis la lastajn du rakontojn ĉar ili estas sciencfikciaj. Kiel la titolo de la novelaro sugestas, la rakontoj situas en la pasinteco, la aktualo, kaj ia nespecifa futuro.

Jen recenzoj  ĉe OLE de ĉi tiu novelaro:

Bernard Golden: Hieraŭ, hodiaŭ, morgaŭ

Mi taksas ĉi tiun rakontaron pli-malpli amuza leĝera legaĵo. Pri la sciencfikciaĵoj ...

La surprizo en Kosma Rubaĵo povus prezentiĝi iom pli lerta. La mistera substanco eltirita de metero estas taksata minaco al la Tero, ĝis alvenas la surprizo. Tiu transiro ne estas sufiĉe motivata en la rakonto.

Posttagmezo en El Prado estas pli interesa kaj iom pli lerta. Rolas fama pentraĵo de Velázquez, "Las Meninas" — “La Ĉambelaninoj.” Koincide, kiam mi legis ĉi tiun rakonton, mi samtempe spektadis la hispanan sciencfikcian televidprogramon El Ministerio del Tiempo [La ministerio de la Tempo], en kiu konstante rolas Velázquez. Pri la rakonto de Golden, legu mem.

2018-03-15

István Mészáros, 1950-2017 (2)

Kiam mi informiĝis pri la morto de István Mészáros, mi mesaĝis al la Hungaria Esperanto-Asocio.  Mi ricevis respondon de János Nagy, vicprezidanto de HEA. Li dankis min pro mia instigo, laŭ kiu HEA publikigis nekrologon:

Ni memoras pri István Mészáros 2018-03-13

Tie vi trovos mencion de liaj multaj gravaj faroj por Esperanto. Kompreneble, la afero kiu plej utilas al mi estas lia prilaborado de la retejo Nyelvi egyenlőség, precipe ĝia beletra arkivo. Li persone helpis min en miaj esploroj per provizado aŭ enretigo de gravaj bezonataj tekstoj. Ni ja sentas mankon pro foriro de nia hungara kamarado.

2018-03-13

Omaĝe al Imre Baranyai (Emba), 14 marto 1902 - 1961 (2)

Jen mi ĝisdatigas la retligojn de mia afiŝo Omaĝe al Emba:

Ekzilo kaj azilo (poemaro) de Emba
En aktuala retejo de Don Harlow:
Jen re-listigo de retpaĝoj (neŝanĝitaj) pri Emba:
Denove, jen miareteje:
Por anglalingvaj legantoj, okaze de la naskiĝtago de Emba, mi ĵus tradukis mian recenzon:

Review: Imre Baranyai (Emba), “Maria and the Group” (“Maria kaj la Grupo”) by R. Dumain

2018-03-09

István Mészáros, 1950-2017

Mi multe korespondis kun István Mészáros, kiu helpis miajn esplorojn per skanado de bezonata materialo el Hungara Vivo kaj aliaj eldonaĵoj por miaj esploroj. Laŭ mia peto li enretigis plurajn nemalhavendajn volumojn pri Kalocsay kaj aldonis pluajn tradukojn de Kalocsay al la koncerna retejo, Nyelvi egyenlőség.

Dum longa tempo li ne respondas miajn komunikaĵojn. Mi finfine decidis kontroli, ĉu okazis ia malbonfarto. Mi trovis du anoncojn pri lia morto:

Magyarországi Eszperantó Szövetség: Elhunyt Mészáros István 1950-2017

medicinistoj-por-esperanto › István Mészáros forpasis

Hungara esperantisto László Szilvási konfirmas, ke Mészáros mortis la 25-an de oktobro 2017. Li aldonas:
István estis kunlaboranto de la Esperanto-Centro Eventoj dum ĉ. 20 jaroj. Li sidis ĉe la apuda skribotablo... Li estis ĉefadministranto ĉe la gazeto Eventoj inter 1992-2002, poste kunlaboranto de la projekto STEB, Scienca kaj Teknika Esperanto-Biblioteko, oficeja kunlaboranto de la Internacia Kalendaro, sekretario de la Societo Kalocsay, ano de la kuratorio de Fondaĵo Eszperanto en Hungario, - kaj libertempe li skanis kaj enretigis multajn literaturajn Esperantajn verkojn.
István Mészáros ja estis eminenta esperantisto. Li meritas informplenajn nekrologojn en la tuta Esperanto-gazetaro. Adiaŭ, samideano.

2018-02-27

Konisi Gaku mortis

KONISI Gaku (naskiĝis en 1934) mortis la 17-an de januaro 2018. Li estis eminenta japana esperantisto, multe tradukis kaj originale verkis.

Mia vojo al li estiĝis laŭ liaj originalaj sciencfikciaj verkoj. Mi recenzis:

KONISI Gaku: Vage tra la Dimensioj

La alia lia sciencfikcia libro estas La kosmoŝipo “Edeno n-ro 5”: sciencaj fikcietoj (1971).

Miareteje troveblas lia recenzo de Maŝinmondo de Sándor SZATHMÁRI:

Homaro kontraŭ Tekniko,” en Esperanto, februaro 1965, p. 31-32.

Jen ankaŭ:

Konisi Gaku - Originala Literaturo Esperanta (OLE)

Kaj anglalingve / in English:

Gaku Konishi - Wikipedia, the free encyclopedia

2018-02-23

Ursula K. Le Guin & Ilan Stavans on Esperanto

Conley, Tim; Cain, Stephen. Encyclopedia of Fictional and Fantastic Languages, foreword by Ursula K. Le Guin. Westport, CT: Greenwood Press, 2006.

The preface mentions why languages like Esperanto are not covered. Nonetheless, Esperanto is mentioned in this reference work.

Note p. xxiii: "The polyglot mash [of James Joyce] is not an operative language but a poetics embodied, just as Esperanto is an allegory of a political vision."

Page references: xix, xxii, xxiii, and ...

3: Europanto
14: Atlantean like Esperanto
30: Code 46, Gattaca, Esperanto
35: The Confidential Agent: Entrenationo like Esperanto
45: Dinotopian like Esperanto
53: Dune's languages and Esperanto
170: Estimated number of speakers of Klingon and Esperanto
221: Zamenhof, Creator of Esperanto by Marjorie Boulton (1960), in the bibliography, with annotation mentioning its "conspicuously hagiographic tendencies"



In the encyclopedia's [of fictional languages] foreword, Ursula K. Le Guin, author of The Dispossessed, laments that its editors omitted examples like Esperanto, which, in Le Guin's words, “though utopian are not fictional.” Zamenhof, in his grave, could feel his achievement might have come short. But that it isn't fictional is proof that humankind never tires of looking for ways to becomes whole again."

  – in "Doctor Esperanto" in Stavans's Typewriter and Mine: Reflections on Jewish Culture by Ilan Stavans (Lincoln: University of Nebraska Press, 2012 ), p. 43.

John Keats en Esperanto


Jen nova afiŝo:

John Keats de Antonio De Salvo, Esperanto-vivo, 23 Februaro 2018

Reference al Vikipedio: John Keats

Jen miareteje:


Ĉe Babelmatrix: La aŭtuno {Kalocsay, Kálmán} (with "To Autumn")

Jen ĝisdatigitaj ligoj al tradukoj listigitaj en la literatura reto de Don Harlow:
"Kosĉjuŝko" (John KEATS) [SHA Ya-lo] ne plu estas trovebla interrete.

2018-02-22

Robert Zend en Beletra Almanako #30

En la aktuala numero de Beletra Almanako, n-ro 30 (oktobro 2017), aperas mia traduko de rakonto el novelaro de la hungara-kanada avangarda plurĝenra aŭtoro Robert Zend:

Robert Zend: 'Enkonduko al nepublikigita manuskripto kun la titolo "Elektitaj sonĝoj"' (trad. Ralph Dumain), p. 91-95.

Ĉi tiu rakonto taŭge enkondukas la ĉeftemon de la novelaro–la reciproka interrilato de tagluma vivo kaj dumnokta sonĝado.

La originalo estas:

“Introduction to an unpublished manuscript entitled Selected Dreams” (18 June 1975), in Daymares: Selected Fictions on Dreams and Time, edited by Brian Wyatt, foreword by John Robert Colombo, afterword by Northrop Frye (Vancouver: Cacanadadada Press, 1991), pp. 4-8.

This piece appropriately introduces the main theme of this volume–the complementarity of daily living and nocturnal dreaming. My translation has been published in the new issue of the Esperanto literary journal Beletra Almanako, n-ro 30.

More on multi-genre, multimedia Hungarian-Canadian author Robert Zend:

2018-01-25

Ursula Le Guin & Sándor Szathmári

Ursula Le Guin (naskiĝis la 21-an de oktobro 1929), eminenta pioniro de feminisma sciencfikcio, ĵus mortis, la 22-an de januaro 2018. Mi republikigas kun permeso korespondaĵojn inter Paul Olchvary, usona eldonisto de la anglalingva traduko de Kazohinio, kaj Le Guin. Olchvary celis havigi el Le Guin tekstreklamon por la dorskovrilo de eldonota Kazohinia, sed ŝi decidis ne plenumi tiun peton.  Mia tekstreklamo inter aliaj troveblas en tiu eldonaĵo.

Pioneering feminist/anarchist science fiction writer Ursula Le Guin (October 21, 1929 – January 22, 2018) just died. My colleague Paul Olchvary, publisher of the American edition of the English translation of Voyage to Kazohinia, has given me permission to publicize his correspondence with Le Guin, reproduced below. Olchvary requested her to blurb Szathmári's novel, but as you can see, she declined. I accepted his invitation, and thus our collaboration began.



Paul Olchvary
January 23 at 10:31pm

My very own memory of Ursula Le Guin (October 21, 1929 – January 22, 2018): I never met her in person, but in 2012 I emailed her a blurb request for Inez Kemenes's fine translation of a Hungarian dystopian/utopian novel I was planning to publish, Sándor Szathmári's 1941 classic Voyage to Kazohina. I did so through her website and expected no reply. She replied. While in the end she declined, I was touched by her kindness in doing so. This was how our brief correspondence unfolded:

Dear Mr Olchvary,

I doubt that I'm the right person to send a 1941 satirical dystopia to, but I'm willing to find out--particularly if you would send me only the first chapter or two of Sandor Szathmari's book.

It is depressing to receive a whole novel, either electronically or on paper, and realise it's not going to be a book you want to read/blurb. Of course one can't always be certain from one chapter, but often one can; and in that case it is easier on everyone if the whole camel isn't already in the tent.

If I liked the camel's nose, of course I would invite the whole camel to come in. I went to Wikipedia but could find nothing there. However, it doesn't matter, as it is the book I would read and respond to, if I do--not to things written about the book.

Yours truly,
Ursula K. Le Guin

[I then offered to send her a printout, while pointing out that an unedited version was accessible online.]

Dear Mr Olchvary,

There is no reason why you should copy and send me the galleys, since I can access the book online. And since I have been warned, and will be reading fast and lightly, just to see whether this is a book I want to go on with, faults in the copy editing won't bother or delay me. If it seems likely that I might be able to write you cover copy for the book, I'll ask you to send it me the full text; if it does not seem likely, I will not ask you.

The painful part of being asked to provide a blurb comes when one, for any of a hundred reasons, cannot do it, and must say no.

If I can say yes, I will write you within the week.

If I can't, I won't--my camel will regretfully, but silently, retreat from your tent.

OK?

Yours truly,
Ursula Le Guin

[Finally, she wrote, referring to a note I'd forwarded to her from the translator....]

Dear Paul,

I am afraid my camel is too heavy laden at present even to try to get into the tent. I'm very sorry.

Thank you for the note from Inez, and my best wishes for calm seas and a prospering wind for the Voyage to Kazohinia.

Ursula

2018-01-23

Miĥalski & Majakovskij

Eŭgeno Miĥalski
Eŭgeno Miĥalski
Jen nove ĉe mia retejo:
Elstaras je Miĥalski lirikeco, erotiko, kaj eksperimenta plivastigo de la lingvaj eblaĵoj de Esperanto. La unue menciita poemo (Amaj melodioj: III, kiun mi deklamis sonregistre okaze de la 121-a datreveno de Miĥalski) estas lirika kaj erotika, kun kelkaj interesaj kunmetitaĵoj kaj gramatikaĵoj--'disburĝonis kaŝtanaj', 'kreiv-geedziga'.

Kiel evidentas en la poemaro Prologo (1929), Miĥalski sopiris al nova mondo, tiel profetante pri la 'os', kaj li ankaŭ estis pioniro de poezia stilo en Esperanto. Do, du-kiale, ne surprizas ke Eŭgeno Miĥalski entuziasmus pri la avangarda sovetrusa poeto Vladimir Majakovskij.

La centrigo de politika potenco de Stalin fine de la 1920aj jaroj efikis ankaŭ fini la viveblecon de la arta avangardo. Majakovskij mortpafis sin je la 14-a de aprilo 1930. Miĥalski verkis la omaĝan poemon la 26-an de junio 1930. Miĥalski fariĝus viktimo de la Stalina teroro; li estis mortpafita la 15-an de oktobro 1937.

Ĉi-poeme oni trovas laŭdadon de la novo kontraŭ kaduka kaj filistra sociordo, en kombino kun la pionira lingvaĵo de Miĥalski. Ĉi tiu poemo finfine aperis kaj estas la lasta poemo en Plena Poemaro 1917-1937, antologio de Miĥalski redaktita de William Auld kun enkonduko de Krys Ungar (Antwerpen: Flandra Esperanto-Ligo, 1994; p. 175-176).

Do jen funebro fare de Miĥalski pri Majakovskij. Kaj ni, la posteuloj, funebras pri Miĥalski.

2018-01-22

Eŭgeno Miĥalski 121-jara

Okaze de la 121-a datreveno de la naskiĝo de Eŭgeno Miĥalski (21 januaro 1897 - 15 oktobro 1937), mi sonregistris deklamon de poemo ...

"Amaj melodioj: III" de Eŭgeno Miĥalski, Voznesensk, 11 Decembro 1923.

Ĉi tiu poemo aperis en la poemaro Prologo (1929) kaj troveblas ankaŭ en Plena Poemaro 1917-1937, red. William Auld, kun enkonduko de Krys Ungar (Antwerpen: Flandra Esperanto-Ligo, 1994), p. 63-64.

Ĉi tiu estas dum jardekoj unu el miaj favorataj lirikaj poemoj de Miĥalski, speciale la finaĵo:
Disburĝonis kaŝtanaj la floroj
kun kreiv-geedziga polen',
ĝi miksiĝis kun niaj odoroj
en mistera pasia solen'.
Dolĉe!

2018-01-09

Karel Čapek & Esperanto (16)

Hodiaŭ estas la naskiĝtago de Karel Čapek (9 januaro 1890 – 25 decembro 1938).

Hodiaŭ aperas ankaŭ afiŝo pri Karel Čapek de Antonio De Salvo ĉe blogo Esperanto-vivo, kiu inkluzivas retligojn kaj bibliografion, kiu ampleksas ankaŭ verkojn ne alireblajn interrete.

Pri tio tamen konsultu mian (ĉi tiun) blogon kaj kelkajn Esperantajn tradukojn el Čapek miareteje:
Lastatempe mi trovis la jenan, aldonendan al la listigo de Esperantaĵoj:

Karel Čapek - Fabelo "Solimana princidino", el Naŭ fabeloj (1932), el la ĉeĥa esperantigis Josef Vondroušek, "laŭtlegas Tadeusz Karaš (el Brajla skribo!) kaj lia edzino Ivana Karašová, ambaŭ membroj de la Sekcio de nevidantoj de Ĉeĥa Esperanto-Asocio"