2013-06-29

Sándor Weöres: centjara datreveno

Dankon al Laszlo Radacsy: “Antaŭ 100 jaroj, la 22-an de junio, 1913 naskiĝis Sándor Weöres, hungara poeto, unu el la plej grandaj artistoj de la lingvo kaj lingvoludo. Por iom da impreso pri li mi aldonas unu el liaj poemoj”:


       La hundbazaro
      de Sándor Weöres

Marde en la strato Mordo
malfermiĝis hund-bazar',
per tambur' ĝin inaŭguris
Hundorela Baltazar'
Hund-bazar'! hund-bazar'!
Hundorela Baltazar'!

Bunta hundo ok forintojn,
blanka kostas nure kvar,
eĉ por du forintoj estas
jam hundet' por klientar'.
Hund-bazar'! hund-bazar'!
Hundorela Baltazar'!

     (tradukis Béla Hules)

FONTO:  Haszpra, Otto. Eszperantó az ábécétől a felsőfokig (Budapest: Hungara Esperanto-Asocio, 1998), p. 100.

Vladimir Nabokov, artefaritaj lingvoj, ars combinatoria, sciencfikcio, Ludmila Silnova, Survoje

Mi sentas pri Ekzisto la komprenon,
Eble de Ekzisto nu parteton,
Nur per mia arto, mia vojo
de kombinatoriko mia ĝojo;
Kaj se privata kosmo prave skandas
Do mi pri galaksi-versaro pravas:
Ĝi die laŭ supozo jambe ravas.

    — el Pala Fajro de Vladimir Nabokov, tradukis R. Dumain

Jen nova mia bibliografio:

Vladimir Nabokov: Science Fiction, Artificial Languages, Ars Combinatoria, Narrative Structure, Martin Gardner, Play: An Arbitrary Bibliography

Jen supre estas parto de poemo kiu estas parto de metafikcia romano Pala Fajro en la angla de la rusa elmigrinto Vladimir Nabokov. La koncerna fragmento kaptas mian atenton pro mia intereso pri la historia fenomeno de la kombinarto, ars combinatoria. Tio rilatas ankaŭ al aprioraj filozofiaj lingvoj.

Nabokov kreis en Pala Fajro artefaritan lingvon Zemblan, do en mia bibliografio aperas interalie analizojn pri tiu fikcia lingvo. La romano mem havas kompleksan strukturon de rakonto en rakonto, en kiu ambaŭ eroj prikomentas kaj kunkreas la signifon unu de la alia.

Lingva ludado, interpreta ludado, ankaŭ ŝakludado rolas en la vivo kaj verkaro de Nabokov. Lia romano Ada havas sciencfikcian dimension. Li ankaŭ en tiu romano aludas al Martin Gardner, kiu citis el Nabokov en sia popularscienca verko The Ambidextrous Universe [La ambaŭmana (simetria) universo]. Min mem inspiris Gardner precipe pro siaj verkoj pri "matematikaj ludoj" en revuo Scientific American kaj en libroj, ekde mia 14a jaro. Gardner agnoskis min inter multaj en tiu revuo pro solvo de iu kartluda problemo.

Do kie trovi Nabokov en Esperanto? Jen ĉio, kion mi ĝis nun trovis:

Vladimir Nabokov - Vikipedio

"Muziko," tradukis Grigori Arosev, en Rusaj amnoveloj (Jekaterinburg: Sezonoj, 2000), p. 19-22. (Rusa Literaturo; 7)

El Kosmo Vidas Mi Nenion de Ludmila Silnova, en Survoje, n-ro 5?, p. 27-29.

Se vi scias pri pluaj aferoj, bonvolu informi min.

La eseon de Silnova mi tute ne komprenas, sed enestas diskuto pri Nabokov analoge al la kultura problemo diskutata.

La eseo devenas de la revuo Survoje el Sovetunio. Mi havas tri numerojn, sed mankas datindikoj sur tiuj malfacile legeblaj numeroj.

Mi scias malmulton pri Silnova, sed mi trovis kelkajn poemojn interrete, kiujn mi kopiis:

“Hirundo” & Tankaoj: originalaj poemoj de Ludmila Silnova

En la revuo Survoje oni okupis sin pri teoriaj problemoj de kreado, literaturo, kaj literaturkritiko, do malgraŭ la kruda fizika formato, la nun morta revuo instigas intereson. Jen alia afero, kiun mi enretigis:

Pri Kelkaj Malnoviĝintaj Nocioj” de Alain Robbe-Grillet

 Robbe-Grillet estis pioniro de la fama "nova romano".  La tradukinto el la franca ne estas menciita.

Do, mi bonvenigas pluajn informojn pri Nabokov, Silnova, kaj Survoje.

2013-06-27

Miĥail Lomonosov (& Farlingo)

Miĥail Lomonosov (1711-1765) estis rusa sciencisto kaj poeto, multtalentulo kaj ŝlosila eminentulo. La artikolo en Vikipedio donas malmultajn informojn. Mi ne trovis tradukon el lia verkaro en Esperanto: ĉu ekzistas?

Mi trovis pli ampleksan biografion ĉe retejo de Matvei & Vladimir Farber, kiu provizas multlingvan dokumentadon de propra artefarita lingvo Farlingo:


M. V. Lomonosov

La patro de la ruso scienco , Miĥail Vasiljeviĉ Lomonosov, naskiĝis 8.12.1711 en norda vilaĝo Miŝaninskaja de Arĥangelska gubernio.

Filo de kamparano, li multe revis pri lernado, kaj kiam li estis 19 jara, li piediris Moskvon por realigi sian revon. Lomonosov lernis en Slava-Greka-Latina Akademio en Moskvo, en Kieva Eklezia Akademio kaj en Universitato ĉe Peterburga Akademio de sciencoj. En 1736-41 M. V. Lomonosov studis naturajn kaj teknikajn sciencojn eksterlande.

En 1742 li estis adjunkto de fizika klaso kaj en 1745 - Profesoro de kemio - akademiano ĉe Peterburga Akademio de sciencoj. Ĝis la morto Lomonosov staris en la centro de scienca agado en la Akademio. En 1748 Lomonosov fondis ĉe la Akademio kemian laboratorion, kie studentoj faris ne nur sciencajn esplorojn, sed ankaŭ praktikajn laborojn. En tiu laboratorio li prelegis sian kurson "Enkonduko en veran fizikan kemion"(1752-1753). Lomonosov konstruis multajn laboratoriajn optikajn aparatojn kaj instrumentojn, kaj komencis krei rusan sciencan-teknikan terminaron. En 1756 Lomonosov faris famajn eksperimentojn kun metaloj bruligataj en fermita ujo, kiuj donis la unuan nepridiskuteblan pruvon pri konservo de substanco dum kemiaj reakcioj kaj pri rolo de aero dum la procedo de bruligado. Spite al la akceptitaj tiamaj teorioj Lomonosov insistis , ke fenomenoj, observataj dum varmigo, estas rezulto de mekanika movado de materiaj parteroj. Lomonosov distingis konceptojn pri korpusklo (molekulo) kaj elemento (atomo), kio estis akceptita nur en 19-a jarcento.

Lomonosov klarigis tiajn fenomenojn kiel fulmo, arkta lumo, kaj disvolvis originalan teorion pri elektraj fenomenoj, kiu neis ekziston de speciala elektra materio. Fenomenojn de la naturo li ĉiam rigardis de la materialisma vidpunkto. En 1761 li konstatis, ke la planedo Venuso estas ĉirkaŭita per atmosfero.

En sia fama verko "Pri tavoloj de la Tero" (1763) Lomonosov montris, ke teraj tavoloj estas rezulto de komplikaj procedoj, kiuj okazas en la naturo. Li priskribis kaj korekte klarigis la formadon de multaj tre gravaj utilaj mineraloj, inter ili karbo, torfo kaj bruligeblaj skistoj.

Lomonosov konstante kunligis teorion kun praktiko kaj insistis pri disvolvo de rusa industrio, minmetalurgio kaj agrikulturo. Li batalis por sendependo de Rusio kaj la solvon de la problemo li vidis en la kreo de ĉiubranĉaj produktaj fortoj. Plimultigon de laborkapablaj homoj li opiniis necesa kondiĉo por progresanta disvolvo de la lando.

Lomonosov montris grandan intereson pri la problemoj de ĉirkaŭpolusaj terenoj kaj Nordmara vojo, kies politikan kaj ekonomian signifon li opiniis tre grava. Lomonosov kreis la unuan klasifikon de glacioj kaj esprimis hipotezon pri ekzisto de granda glacia drivo en Arktiko.

Multon faris Lomonosov por progreso de rusa arto. Li restarigis en Rusio mozaikan arton. Kun siaj lernantoj li kreis rimarkindajn mozaikajn portretojn - Petro I (1754), kaj aliajn, patriotisman bildon "Poltava batalo"(1762-64), rimarkinndan pro forto de koloroj. Li skribis verkon "Ideoj pri pentrartaj bildoj el rusia historio"(1764). De 1763 Lomonosov estis honora ano en Peterburga Akademio de Artoj.

Laŭ iniciato de Lomonosov kaj dank' al lia energio en 1755 estis fondita Moskva univeresitato (nuntempa universitato je nomo de Lomonosov). Laŭ lia insisto en la universitato estis permesite lerni ne nur al nobeloj, sed ankaŭ al reprezantantoj de aliaj socitavoloj.

Lomonosov estis reformanto de literatura rusa lingvo. Liaj verkoj: "Mallonga gvidilo al ritoriko" (1743-1748), "Ruslanda gramatiko" (1755-1757) kaj aliaj faris komencon al scienca studado de rusa lingvo. Lomonosov kreis teorion pri "tri stiloj" en rusa lingvo (alta, meza kaj malalta), kiu sukcesigis alproksimiĝon de literatura lingvo al vivanta popola parolo. Li kreis teorian bazon por la reformo de rusa versokreado kaj fondis silabotonikan sistemon, kiu fariĝis fundamento por rusa poezio ĝis la 20-a jarcento. Kiel poeto Lomonosov estis la plej granda reprezentanto de rusa klasicismo. Liaj odoj kaj versoj propagandas reformigan agadon de Petro I, gloras sciencon, disvolvon de produktaj fortoj de la lando kaj ĝian nacian kulturon. Per siaj laboroj Lomonosov pliriĉigis preskaŭ ĉiujn fakojn de la scienco. Lomonosov estis fama ne nur en Rusio, sed ankaŭ eksterlande. En 1761 li estis elektita ano de Sveda Akademio de sciencoj kaj en 1764 honora ano de Bulonja Akademio. Kelkaj geniaj konsideroj de Lomonosov eniris en la vivon nur post Granda Oktobra socialisma revolucio. Rusa popolo honoras memoron pri rusa granda sciencisto - la Patro de la Rusa Scienco.

2013-06-26

Boris Tokarev / B. Tornado

Jen pri Boris Vladimiroviĉ Tokarev (OLE). Vi povas legi pri liaj faroj kiel profesiulo kaj esperantisto, kaj pri liaj verkoj: notu la pseŭdonimon Tornado. Mi scivolas pri liaj beletraj sciencfikciaj kaj filozofiaj verkoj, precipe Ardes kaj Vivo de Prometeo.

Sed li verkis ankaŭ poemojn. Jen unu, el retejo Literaturo en nia Esperanto-mondo:

Doloro

de Boris Vladimiroviĉ Tokarev (Bonifatij Vasiljeviĉ Tornado)

 Ĉiun larmon klaran plantu en la rimo,
ĉiun spiron ĝeman ligu kun la son'.
— N. Hoĥlov
Ho, sata anim'; ĉu scipovas vi krei?
Ne fontas el gajo poeta inspir';
ĝi venas el akre turmenta sopir',
nur aman suferon ĝi povas obei.

Kaj gutas la sango per versoj ardantaj,
la sentoj tempestas en nigra senfund',
kaj fluas sopir' el anima profund',
brilante per sonoj de kant' diamanta.

Mizera poeto! Ĉu rajtas vi plendi?
Vin de la sufer' ne arogu defendi,
ĉar nutras de l' amo vin dolĉa dolor';

en ĝi estas vivo, kaj riĉo anima,
en ĝi - tuta mondo, eterna, senlima;
kaj estas feliĉa per ĝi mia kor'.

(FONTO: Heroldo de Esperanto, N-ro 4-5 (1485-86), 46-a jarkolekto, 16-an de marto 1970.)

2013-06-24

International Language Review (1955-1968)

Jen la koncernaj retligoj:

International Language Review (issues listing + selected contents)

50 numeroj de International Language Review estis eldonataj sub tiu titolo inter 1955 & 1968. Poste la redakcio, titolo, kaj karaktero de la revuo ŝanĝiĝis:
International Language Reporter, Vol. XV, 1st Quarter 1969, No. 51. Continues International Language Review, incorporating Biophilist. Editor: John Ragsdale. Denver. Quarterly. Vols.15-16 (no. 51-58); 1st quarter 1969 - 4th quarter 1970.
Eco-Logos, vol. XVII, 1st quarter 1971, no. 59. Continues International Language Reporter. Quarterly. Vols. 17-25 (no. 59-94); 1971-1979.
Mankas en mia kolekto n-roj 1, 3, 20, 22. Eventuale mi enretigos pluajn enhavaĵojn kiuj interesas min.

Estis/as multaj frenezuloj en la internacilingvaj movadoj. Ne ĉiuokaze temas pri iom da troa idealismo kaj utopiismo kaj manko de realismo, sed efektiva stulteco, ofte ligata al religia mesiismo. Floyd Hardin, redaktoro de la iama grava interlingvistika revuo International Language Review [Internacilingva Revuo], ŝajnas tia homo:

Signs and Symbols Could Have Saved the World” [Signoj kaj simboloj povus esti savintaj la mondon]

Pluraj tiaj homoj aperis en tiu revuo, eĉ leteroj al usona prezidento Kennedy ligante universalan lingvon al disvastigo de kristana usona civilizacio. Do, frenezuloj.

Rimarku, ke mi aldonis kelkajn eksterajn retligojn al mia enhavopaĝo. Plejparte ili estas artikoloj el la revuo sub iu el ties tri titoloj; kelkaj ligoj devenas de retejo de Don Harlow.  La plej laste trovita ligas al artikolo en usona ĵurnalo en 1963:

Quest for World Language Called Brawling Competition (The Blade [Toledo, Ohio], Wednesday, August 14, 1963, p. 9) [Serĉo de mondlingvo nomita batalaĉa konkurso]

Krom la revuon mem oni disdonis la jenan folion:

Circular: Letter to Floyd Hardin, October 3, 1958 from Mario Pei

Oni rimarku, ke malgraŭ la rolo de Mario Pei en strebado al mondlingvo, kaj kvankam li estis filologo kaj profesoro, pri lingvoscienco li estis tute kaduka kaj absurde kontraŭscienca, vidpunkto dividita kun Floyd Hardin, redaktoro de la revuo.

Jarojn poste Pei verkis libron pri sia politika konservatismo, kiu montras lian socipolitikan nekompetentecon, eble antaŭan krom samtempan. Kutime en Usono reakciuloj paranoje oponas "unumondismo"n. Sed persone kaj lingve Pei travivis antaŭan epokon da ekstrema konflikto kaj amasekstermado, kaj la postmondmilita mondo alportis la danĝeron de atommilito; eble tial lin okupis strebado al internacia kunlaboro kaj universala lingvo.

Sciencfikcio & Esperanto (6): H. G. Wells en Esperanto (2)

I now have compiled selective guides / bibliographies of science fiction in English and Esperanto, which also provide a way in to see how science fiction on a global scale is covered in both languages:

Sciencfikcio & Utopia Literaturo en Esperanto / Science Fiction & Utopian Literature in Esperanto: Gvidilo / A Guide

Science Fiction & Utopia Research Resources: A Selective Work in Progress

I recently blogged here listing translations of Wells and mentions of him in Esperanto.  I have just compiled a selective bibliography in English:

H. G. Wells’ The Time Machine: Selected Bibliography

An invaluable work on reception of Wells' landmark novel is:

The Reception of H. G. Wells in Europe, edited by Patrick Parrinder & John S. Partington. London: Thoemmes Continuum, 2005.

Two articles are of special importance for my research:

Csala, Katalin. “The Puzzling Connection between H. G. Wells and Frigyes Karinthy,” in The Reception of H. G. Wells in Europe, edited by Patrick Parrinder & John S. Partington (London: Thoemmes Continuum, 2005), pp. 195-204.
 
Vöő, Gabiella. “Critics and Defenders of H. G. Wells in Interwar Hungary,” in The Reception of H. G. Wells in Europe, edited by Patrick Parrinder & John S. Partington (London: Thoemmes Continuum, 2005), pp. 175-194.

Also noteworthy is the "Timeline: European Reception of H. G. Wells" (pp. xxiii-xl). From this extensive chronology I want to single out the first translation in the languages listed, and all the Esperanto translations.

1896: French
          Swedish
1898: Danish
1899: Dutch
          Hungarian
          Norwegian
          Polish
          Portuguese (Brazil)
          Russian
1900  Italian
1901  Czech
1902  Portuguese (Portugal)
          Spanish
1903  Finnish
1911  Estonian
1914  Serbo-Croatian
1918  Icelandic
1921  Bulgarian
          Ukrainian
1923  Slovak
          Slovenian
1924  Catalan
          Lithuanian
1927  Yiddish
1929  Esperanto (UK): When the Sleeper Wakes
1934  Irish
1935  Romanian
1936  Latvian
1937  Esperanto (UK): The Time Machine
1953  Macedonian
1954  Greek
1959  Albanian
          Moldovan
1979  Azerbaijani
1980  Basque
1991  Gallegan

I don't see the first German translation in this list, but it could be 1901. If we count German, we have 37 languages, but subtracting the duplication of Portuguese, we are back to 36 listed between 1896 and 1991, with new languages appearing most sparsely after the 1930s. (The appearance of criticism is not necessarily in synch with the appearance of translations.) The first Esperanto translation listed comes in 25th place just after Yiddish and just before Irish. Then, following Romaniian and Latvian, another Esperanto translation comes in 1937, and no new languages until Macedonian comes along in 1953. One cannot expect this chronology to be be entirely accurate, given for example bibliographical information about Wells in Esperanto presented elsewhere.

Giuseppe Lipparini, tempomaŝino, sciencfikcio (2)

Al mia enketo respondis Carlo Minnaja:

Li estis poeto, kritikisto, kaj stilisto tre klasikema (1877-1951) ellaborinta modelojn de stilo (ĝuste al tio referencas Bianciardi en mia traduko de "Kiel fariĝi intelektulo", kiun vi trovis rete). Tradukisto kaj komentariisto de pluraj verkoj latinaj por la lernejoj. Preter lia graveo per lernejaj tekstoj, lia prestiĝo en la itala literaturo estas minimuma, li eĉ ne troviĝas en la konciza enciklopedio pri la itala literaturo de eldonejo Garzanti. Pri la verko de vi menciita mi scias nenion, kaj nenion mi scias pri la ligiĝo al sciencfikcio (neniu lia verko tiutema troviĝas en la biblioteka itala sistemo, al kiu estas ligita la granda plimulto de la italaj bibliotekoj).
Mi, poste:
La sola konekso inter Lipparini kaj sciencfikcio pri kiu mi scias estas evidente satira, kiel eksplikas tiu franclingva artikolo. Mi ankaŭ scias nenion pri Bianciardi kaj ne komprenas la kuntekston en kiu li references Lipparani en "Kiel fariĝi intelektulo". Mi eltrovis, ke ekzistas iu traduko de eseo Bianciari en Esperanto, kaj laŭmemore vi tradukis ian teatraĵon por kongreso. La teksto de tiu teatraĵo ne troveblas interrete, se ĝi estis ie publikigita.
Li respondis:
De Bianciardi aperis papere "La kultura laboro", "La integriĝo", "Vivo agaca" kaj venontmonate aperos "Ekpafi", ĉiuj vendataj de UEA kaj ĉiuj kun enkondukaj eseoj pri la aŭtoro; cetere li estas verkisto sufiĉe fama en Italio, do abundo troviĝas en la itala (kaj certe ankaŭ alilingvaj) Vikipedio. La referenco al Lipparini estas iel moka, ĉar la mencio al li estas por indiki estetikan stiliston, tre korekte lernejecan sed senvervan. Tamen, eble pro la rilato al la strikte itala situacio tuj posta al la dua mondmilito, aŭ eble pro la ekstrema malfacileco de lia lingvaĵo, kiu vere engaĝus tradukiston, traduko de liaj verkoj preskaŭ ne ekzistas: laŭ mia scio estas unu en la hispanan kaj unu en la francan; esperanto estas la lingvo en kiun li plej multe estis tradukita.

Kiel mi diris supre, tradukoj ekzistas tiuj, tamen neniu estas teatraĵo, ĉiuj autobiografiaj roman(et)oj. Rete ekzistas nur "Kiel fariĝi intelektulo".
La supra interŝanĝo okazis la 15an de septembro 2011. Mi ne scias, kie trovi la italan originalan, sed frue ĉi-jare mi trovis la francan tradukon de la serĉata afero kaj kunmetis ĉiujn erojn kaj mem enretigis la tuton:

«Le maître du temps» par Giuseppe Lipparini

2013-06-22

Sciencfikcio & Esperanto / Esperanto in science fiction (5)


Reported via Locus Online, 21 January 2003:

Los Angeles Times, January 6, 2003
Another article about Mr. Sci-fi, Forrest J Ackerman.

During a chat with a visitor Ackerman suddenly leans forward. In a mishmash of what sounds like French, Spanish and Italian that is somehow comprehensible to any liberal arts graduate, he tells a visitor her eyes are beautiful, her height striking. He is speaking Esperanto. "In the 20s and 30s, some science fiction stories of the future mentioned that everyone would one day speak Esperanto," he says. "For me it was like time travel. It was like going 100 years into the future. And if I could bring back a bottle of something, I would be thrilled. At least I could bring back the language everyone would be speaking."

Something about Ackerman's snippet of Esperanto seems to capture the soul of science fiction, and of Ackerman himself. It speaks to a utopian vision cherished by people who fantasize about a world where Martians and Klingons and humans can all speak the same language and get along. It is the view of an optimist, the view of a man whose slogan is "Save humanity with science and sanity."

2013-06-20

Sciencfikcio en Esperanto (4): H. G. Wells en Esperanto

Verkoj de H. G. Wells en Esperanto:

“Strut-Maklero” [novelo], tradukis Martyn Westcott, The Esperantist, septembro 1904, p. 162-3.

La dormanto vekiĝas : romano;  el la angla lingvo trad. de A. Frank Milward. London: The Esperanto Publishing  Company, 1929.

2a eldono. Rotterdam: Eldonejo Bero, 2008. (Serio utopia; 5)

La tempo-maŝino & La lando de la blinduloj; trad. E. W. Amos. Rickmansworth: The Esperanto Publishing  Company, proks.  1938. (La "Epoko" Libro-Klubo;  4)

 La tempo-maŝino. 2a eldono. Rotterdam: Eldonejo Bero, 2006. (Serio utopia; 4)

La lando de la blinduloj. 2a eldono. Rotterdam: Eldonejo Bero, 2006. (Serio utopia; 3)

INKO-libroj:


Bildrakonto:

·  La Milito de la Mondoj (Parto 1a) de H. G. Wells 
·  La Milito de la Mondoj (Parto 2a) de H. G. Wells 

La historio de s-ro Polly: (partoj de ĉapitro 8), en Brita [Angla] Antologio. Volumo 2; red. A. Goodheir, enkonduko de Marjorie Boulton (Londono : Biblioteko Montagu Butler, Esperanto-Asocio de Britujo, 1987), p. 327 – 330.

La frua historio de la judoj, trad. Hussain Muhammed Al-Amily. Bagdad: proks. 1967.

Pri Wells:


Wells en fikcio:

Sándor Szathmári, "Maŝinmondo," en Maŝinmondo kaj Aliaj Noveloj (La Laguna: J. Régulo [Stafeto], 1964), p. 15-90.

Mi bonvenigas aldonojn. Mi blogos plu pri la historia graveco kaj disvastigo de La tempo-maŝino tra la mondo.

Sciencfikcio en Esperanto (3) & Esperanto in SF

I am finding more and more sources online relating to global networking in the science fiction world. And this means finding out more about the past as well as the present.  Case in point:

An Introduction to Science Fiction in Peru by Daniel Salvo (Inter Nova: International Science Fiction, 2005)

The initiator of science fiction in Peru was Clemente Palma (1872-1946). Note:

Cuentos malévolos (Evil Stories, 1904) includes “La última rubia” (“The Last Blonde Woman”), set in the year 3025, when gold has disappeared from the planet, esperanto is the universal language, and all the other races have been absorbed by the Mongols and Tartars. However, there are some remnants of the white race, which the last blonde woman of the title belongs to.
 This fellow looks pretty dubious, but you learn something new every day.

Here are two more ruminations on Palma's work:

Peruvian Science Fiction Writer Clemente Palma by Chad W. Post (Three Percent, 10 April 09)

Clemente Palma (orbis quintus, February 28, 2008)

2013-06-19

Frigyes Karinthy en Esperanto (3)

Jen apero de Karinthy en revuo Hungara Vivo:

1963, #2
K. Bodó: Frigyes Karinthy           6302-10
Senespera Amo, trad. K. Bodó     6302-12

1968, #2
En la mondon venis nova sento, trad. L. Tárkony  6802-14
La cirko, trad. Sándor Szathmári                            6802-16

1972, #2
Bösendorfer, trad. K. Kalocsay     7202-08

1974 #2
Mahlzeit kaj Zaturek                     7402-25

1975 #1
Prelego, trad. M. Fejes                  7501-11

1985 #4
Geniulo, trad. I Nagy                     8504-142

1987 #3
Mi instruas mian fileton, trad. T. Bessenyei            8703-094

Jen apero de Karinthy en revuo Literatura Mondo. La revuo nun troveblas interrete, sed kie eblas mi ligas enretigitajn erojn al aliaj retligoj:

Korpa beleco, novelo, Januaro 1923 (p. 8-9)
Li donas al mi temon, novelo, Januaro 1923 (p. 13-14)
Barabbas, trad. Karlo Bodó, novelo, Aprilo 1926 (p. 1)
Kio nun ankoraŭ ne estas, sed morgaŭ jam povas esti, novelo, Januaro 1931 (p. 7-9)
Mortinto, trad. Kalocsay, poemo, Septembro 1932 (p. 149)
Vojaĝo en Faremidon, trad. L. Totsche, romanfragmento, 1933 (pluraj numeroj)

2013-06-18

Frigyes Karinthy en Esperanto (2)

Restas unu verko de Karinthy en Hungara Antologio (1933) por bitigi, rakonto "La sama en viro."

Aliaj verkoj en Esperanto eksterrete estas:

de Karinthy:

Parolado en la 10a kongreso de Internacia PEN-Klubo, tradukis István Ertl, Beletra Almanako, n-ro 8, junio 2010.

"Majo," en Bonhumoraj rakontoj de nuntempaj verkistoj (Budapest, 1921), p. 13-15.

Morgaŭ matene [dramo],  El la hungara trad.: Kálmán de Kalocsay. Budapest: Hungara Esperanto-Instituto, 1923. 142 p.

Norda vento [novelaro], el la hungara tradukis Karlo Bodó. Ort/Verlag: Berlin: Mosse, Esperanto-Fako, 1926. 95 p.

Pri Karinthy:

Zilah, Eugène de. "Karinthy kaj nia lingvo, en La gazeto, n-ro 97, 2001.12.15, p. 3-5.

Kaj nun aperas nova artikolo:

Ertl, István. "Nia trezoro: Frigyes Karinthy," "La Balta Ondo,” 18 junio 2013.

Ertl skizas la historion de la esperantisteco de Karinthy. Dankon, István!


2013-06-16

Humura Holokaŭsto?

Humuro estas stranga besto. Ĝia kaŝlogiko ne estas ĉiam klare perceptebla. Sed ĝi komercas per ironio kaj absurdo. El ia angulo eble ĉia temo povas generi ridon, malgraŭ la risko.

Unu fonto por Esperantistoj estas la Neciklopedio. Ĉi-kaze juĝu mem:

Holokaŭsto

Esperanto, the Aggressor Language

I have a copy of the U.S. Army manual Esperanto, the Aggressor Language, but back in the day I had no idea there was a film. But lo:



Planlingva Mapo

Mi ne scias la devenon, sed per esperantisto ĉe Facebook mi trovis la retlokon de ĉi tiu grafikaĵo.


Sciencfikcio en Esperanto (2)

Serĉante la rolon de Esperanto en la mondo da sciencfikcio . . .

There are a number of resources to pursue in documenting the position of Esperanto with respect to science fiction in the world.  Here are the results for searching for Esperanto on the web site  Translated SF (Non-English SF, available in Translation):

They Still Jump - story by J. L. Mahe (1967) ( trans. by Clarkson Crane ) ( Esperanto ), in International Science-Fiction 1, November, 1967.

In 2112 - J. U. Giesy & Junius B. Smith ( translated into Esperanto as En 2012 by Elmer E. Hayes and back into English by Forrest J Ackerman(?), in International Science-Fiction 2, June, 1968.

Manuel de Seabra - Portuguese writer - b.1932; writes in Portuguese, Catalan and Esperanto. "All the Stars You Want," in The Voyage / A Viagem, edited by Silvana Moreira & António de Macedo (Simetria Portugal, 2000).

Elia Barceló Esteve - Spanish author - b. 1957; translated into English, French, Italian, German & Esperanto. "First Time," in Cosmos Latinos: An Anthology of Science Fiction from Latin America and Spain, edited by Andrea L. Bell & Yolanda Molina-Gavilán (Wesleyan University Press, 2003).

Janusz Andrzej Zajdel - Polish author - 1938-1985; translated into Belorussian, Bulgarian, Czech, Esperanto, Finnish, German, Hungarian, English, Russian and Slovenian. "Particularly Difficult Territory," in Tales from the Planet Earth (St.Martin's Press, 1986).

Frigyes Ernő Karinthy - Hungarian author - 1887-1938; translated into Chinese, Czech, Danish, English, Esperanto, Estonian, French, German, Hebrew, Italian, Japanese, Polish, Portuguese, Rumanian, Serbian, Slovakian, Spanish and Swedish. Voyage to Faremido and Capillaria, translated by Paul Tabori (Corvina Press, 1965).

2013-06-15

Ferenc Szilágyi tradukas (& originalas)


Ferenc Szilágyi (1895-1967) estis multfaceta esperantisto, ankaŭ kiel verkisto, originala kaj traduka. Liaj verkoj troveblas diversloke interrete. Jen unu kolekto da tradukoj.

Ferenc Szilágyi: Tra mia prismo: Tradukoj (INKO, 2000). Enhavo:
  • Edeno (E. A. Karlfeldt)
  • La birdo (J. L. Runeberg)
  • Sonoriloj sonas (Hjalmar Procopé)
  • Kie mi (Sándor Kisfaludy)
  • Civilizo (János Arany)
  • Kvazaŭ mi (Sándor Petöfi)
  • Letero venis (Pär Lagerkvist)
  • Sun’ subira – scen’ plej bela (Pär Lagerkvist)
  • Vi mem ne estas... (Pär Lagerkvist)
  • Mia fantazio (Sándor Petöfi)
  • Vojaĝbildo: Stokholmo (Dezsö Kosztolányi)
  • Antikva porcelano (Carl Snoilsky)
  • La tago (K. V. Böttiger)
  • Vesperkanto (Hjalmar Gullberg)
  • Noako (Hjalmar Gullberg)
  • Mi estas ĉiel (Dezsö Kosztolányi)
  • La aŭrora stelo (Jenö Heltai)
  • Leciono (Frigyes Karinthy)
  • Iam kaj nun (Anna Maria Lenngren)
  • Malfeliĉo en la amo (Anna Maria Lenngren)
  • Verkita ĉe tablo, kiam akcidento okazis (Anna Maria Lenngren)
  • Ĉe la dancejo (Birger Sjöberg)
  • Dezerta floro (Nils Ferlin)
  • Kien la sango de Kristo? (Pál Gulyás)
  • La infano volas ludi (László Mécs)
  • Foiro (Nils Ferlin)
  • Somerlumo (Verner von Heidenstam)
  • Mi protestas (Tamás Falu)
  • La stelo (Rudolf Nielsen)
  • Verdfolia, blanka (Sándor Petöfi)
  • En la arbaro de Vál (János Vajda)
  • Sorĉa lago (Tamás Emöd)
  • La du mortintoj (1915) (Tamás Emöd)
  • Silenta vespero (Jarl Hemmer)
  • La naiva kampulo (László Szentjóbi-Szabó)
  • La jaro de l’teruro (Ragnar Jändel)
  • La plej bela kanto (Ture Nerman)
  • Kiam oni min riproĉis (József Erdélyi)
  • Benzino (Henry Parland)
  • Venontnokte (Gunnar Björklund)
  • Spiralvojo (Jenö Heltai)
  • Oggi (Mihály Babits)
  • De animo al animo (Árpád Tóth)
  • For la bravo (Simon Kemény)
  • Domflanke... (Gyula Illyés)
  • Letero al mia edzino (Miklos Radnóti)
  • Vintra vespero (Lörine Szabó)
  • El “Opus incertum” (Gunnar Ekelöf)
  • La senmorteco de la animo (Mihály Csokonai Vitéz)
  • Nokt’ feliĉa (Sándor Petöfi)
  • Taglibro (Anna Maria Lenngren)
  • Mi estas amanto (Harald Fors)
Alternative: simpla manipulebla teksto.

Originala poemoj de Szilágyi troveblas interrete:
Trovu plu ĉe OLE.

Estas kelkaj liaj tradukoj miareteje:
  • Oggi” de Mihály Babits, tradukis Ferenc Szilágyi
  • De animo al animo” de Árpád Tóth, tradukis Ferenc Szilágyi
  • Leciono” de Frigyes Karinthy, tradukis Ferenc Szilágyi

2013-06-14

Frigyes Karinthy's Skull-Journey & Esperanto

This book by Frigyes Karinthy looks like a great read:

'A Journey Round My Skull' by Frigyes Karinthy

And note this sentence:

"This funny-peculiar book from an author whose extraordinarily diverse career spanned Swiftian satires, a translation of Winnie the Pooh, a short story entitled ‘Chains’ in which he proposed the idea of ‘six degrees of separation’, and the presidency of the Hungarian Esperanto society, may indeed relish its distortions and comic incongruities (it was advertised using Karinthy’s own slogan — ‘The Newest Novel of the Famed Tumorist’)."

Frigyes Karinthy en Esperanto

Frigyes Karinthy estis grava hungara verkisto, subtenanto de Esperanto kaj amiko kaj inspirinto de Sándor Szathmári. Estas pluraj tradukoj en Esperanto. Jen retligoj, en mia retejo kaj ekstere:

En Hungara Antologio:

Ankaŭ miareteje:

Jen verkoj de Karinthy alireteje:

Edmond Privat parolas pri D-ro Zamenhof

La Centro de Dokumentado kaj Esploro pri la Lingvo Internacia (Biblioteko de la Urbo La Chaux-de-Fonds) (CDELI) havas arkivon da sonregistraĵoj. Jen unu:

Privat Edmond: Parolado Okaze de la SES-kunveno 1954 Marto 14 (Registraĵo de Rene William Perrenoud) (32:12)

Jen kelkaj sed ne ĉiuj diskutitaj punktoj. Privat rakontas pri siaj renkontoj kun Zamenhof, kaj diskutas lian karakteron, ekz. lian modestecon. Zamenhof ne naive supozis, ke Esperanto portus pacon; prioritatas komunikado kaj egaleco. Zamenhof skeptikis pri la rezulto de la sendependiĝo de Pollando, prave se oni konsideras la kontraŭjudaj pogromoj.Privat subtenas nacian sendependecon, sed tio estas nur ŝtupo, ne fina celo. Zamenhof ne esits elstara intelekulo, nek lingvisto, sed li komprenis multe, kun longdaŭra perspektivo. Zamenhof pensis psikologie, ne politike. Zamenhof komprenis la patriotismon de ĉiuj, ne nur de favorata nacio, do la neakcepteblecon de ia nacia supereco.

2013-06-12

Ars combinatoria, Hegel & Marx

For the sake of complete cross-referencing, here is a post from another blog I have not previously referenced on this one:

Philosophical languages, Romantic historicism, Hegel, Marx (posted on 6 August 2008, from a piece originally written 8 July 2006)

. . . which is a commentary on:

Cook, Daniel J. “Marx’s Critique of Philosophical Language,” Philosophy and Phenomenological Research, 42 (June 1982): 530-554.

See also my web page:

Hegel on Ars Combinatoria & Characteristica Universalis 

There are many critiques of his historical phenomenon, but Hegel is rarely brought into the equation.

2013-06-02

Aelita (Petro Palivoda)

Aelita

de Petro PALIVODA

Inter ni estas kosmo malvarma
kaj fora stelaro.
Mi tra spaco senfina
rigardas stelplenan ĉielon.
Okuloj-kvazaroj lumas.
Distancon je kelkaj paŝoj
mezuras parsekoj.
Kvankam mi ĉiun momenton
al vi flugadas,
vi estas tiel de mi
malproksime.



Ĉu temas pri la sama Aelita de la romano de Alexei Tolstoy?