2011-01-31

Zamenhof: nova retligaro, sed ankaŭ filmeto!

Meze de decembro mi ricevis informon pri grava novaĵo:

Nova retligilaro pri d-ro Zamenhof! ĉe Esperanto.cz.

Ĝi bonege komplementas mian propran laboron:

Zamenhof & Zamenhofologio: Retgvidilo / Web Guide

Sed ĉi tiel alvenis eĉ pli ekscita surprizo. Jen!





Ankaŭ mirinda estas al aldono de sono, ĉar tiam ekzistis nur silentaj filmoj.

Ĉiuokaze, komparu ĉi tion al la filmeto de Zamenhof kiun mi akiris meze de la pasinta jaro kaj enretigis:

Filmeto de D-ro L. L. Zamenhof! / Film of Dr. L. L. Zamenhof!

Ĉi tiun mi ĵus aldonis al Vimeo:

L. L. Zamenhof: filmeto / film (Barcelona, 1909?) from Ralph D on Vimeo.

Ĉi tiu estas la 50a mia ĉi-tiea blogero ĉi-monate, la plej multe ajnamonate ĝis nun. Jen taŭga fino de la monato, ĉu ne?

Baldur Ragnarsson, nobelpremioto?

Eble vi memoras, ke oni iam promociis William Auld kiel kandidaton por la Nobel-Premio de literaturo. Akademio Literatura de Esperanto nun rekomendas veteranan poeton Baldur Ragnarsson kiel Nobel-kandidaton. Notu ankaŭ:

Baldur Ragnarsson - Bibliografio de la verkoj en Esperanto

Atentu ankaŭ retligojn, precipe al la jenaj retejoj:

Baldur Ragnarsson (OLE)

Baldur RAGNARSSON (Originala Literaturo, en la reto, en Esperanto / Don HARLOW)

La (ne plu vivanta) Don Harlow provizas sonregistraĵon de Finosortas.

Pro mia intereso pri la temo, mi mencias la poemon La filozofio.

Kompreneble, oni trovas Baldur Ragnarsson ĉe Vikipedio. . .

. . . kaj eĉ en la anglalingva Wikipedia (in English).

Ragnarsson estas ankaŭ tradukisto kaj eseisto kaj poeto en la islanda lingvo. Miareteje troviĝas iu unika eseo:

Esperanto Kiel Anti-Lingvo de Baldur Ragnarsson

Notu ankaŭ:

The Secret Malady of Esperanto Poetry (1973) by Dr. Julius Balbin

Juda kosmopolitismo, Zamenhof, & la aktuala morala krizo

La aŭtoro maltranvilas pri la stato de la juda popolo kaj naciismo. Li deziras, ke judoj denove funckiu kiel liberaliga pontopopolo inter diversaj kulturoj. Li pensas pri la aktuala konflikto pri islamanoj en eŭropaj landoj.

The results of this closing of the national soul are very sad. For the first time in millennia, we are not at the forefront of influence on the world. In the past, there was hardly an era in which we did not have an influence. Take Jesus, for example. His teachings and values sprang from the Jewish core of the Second Temple period. Those who sowed the European renaissance included descendants of Jewish Marranos, who brought the wisdom and achievements of ancient Greece, which had been preserved by the moderate and tolerant Muslim philosophers, back home.

It is impossible to decipher the codes of modern times without Spinoza or Moses Mendelsohn. And what would the previous century have been like without Marx and his communism, on one hand, or Freud and the individual soul, on the other? That period also produced Trotsky, Zamenhof and others, and their dreams.
SOURCE: "The Jewish people's new task" by Avraham Burg, Haaretz, 10.09.07.

Rankopedia: Favourite Artificial Language / Favorata artefarita lingvo

Kiu estas via favorata artefarita lingvo? Vi povas ŝanĝi la statistikon:

Rankopedia: Favourite Artificial Language

Esperanta estas la plej favorata. Estas multaj surprizoj en la listo; ĝia ordo mem ŝajnas artefarita. Enestas malnovaj obskuraj sed konataj lingvoprojektoj kaj novaj, obskuraj aferoj tute novaj je mi.

Babm, obskura ekzotikaĵo, kiun mi eltrovis en publika biblioteko antaŭ pli ol 40 jaroj, rangas #9. Lojban estas #10. Kaj Klingon nur #15. Tiu ordo estas nekredebla.

Solresol troviĝas ĉe #13, Neo ĉe #23. Pluraj rangeroj havas sencon, pluraj estas absurdaj.

Vi povas ŝanĝi la rezultojn per viaj voĉdonoj.

Interlingvistiko: Journal of Universal Language

La jena revuo abundas je artikoloj pri interlingvistikaj temoj. Notu aparte la kontribuaĵojn de Andrew Large, serioza esploranto de lingvaj problemoj kaj interlingvistika historio. Alan Libert verkis ankaŭ kelkajn librojn. Ŝajnas, ke oni pripensas ian idealan helplingvon baptitan "Unish".

Journal of Universal Language, under the auspices of Language and Translation Research Institute, Sejong University, Korea

"Redundancy Elimination: The Case of Artificial Languages" by Isabella Chiari
Volume 8 no. 2, September 2007, 7-38
"Neutrality of International Languages" by Haitao Liu
Volume 7 Number 2, 2006, pp. 37-64
"Questions in Natural and Artificial Languages" by Christo Moskovsky & Alan Libert
Volume 7 Number 2, 2006, pp. 65-120
"The European Union's Need for an International Auxiliary Language" by Federico Gobbo
Volume 6 Number 1, 2005, pp.1-28
"English, Unish, and an Ideal International Language: From a Perspective of Speech Sound and Writing System" by Young-Hee Jung
Volume 5 Number 2, 2004, pp. 21-36
"Possibilities for Passives in Natural and Artificial Languages" by Christo Moskovsky & Alan Libert
Volume 5 Number 2, 2004, pp. 101-149
"The Universality Voice Recognition Systems Toward a Universal Language" by Carmen Diez-Carrera & Carlos Gonzalez-Ruiz
Volume 4 Number 2, 2003, pp.1-26
"A Survey of Relative Pronouns and their Uses in Natural and Artificial Languages" by Alan Libert & Christo Moskovsky
Volume 4 Number 2, 2003, pp. 61-116
"Marketing an International Auxiliary Language: Challenges to a New Artificial Language" by Neil Olsen
Volume 4 Number 1, 2003, pp. 75-89
"The Writing System of an Artificial Language For Efficient Orthographic Processing" by Miho Sasaki
Volume 4 Number 1, 2003, pp. 91-112
"Evolution of the Pattern of Pronouns and Pronominal Adverbs in Artificial Language" by Andrey Yakovlev
Volume 4 Number 1, 2003, pp. 113-141
"A Comparison of Unish Grammar with Esperanto" by Dong-Young Lee
Volume 3 Number 2, 2002, pp. 57-74
"Language Universals and Universal Language: The Case of the Accessibility Hienarchy in Relativization" by Jae Jung Song
Volume 3 Number 2, 2002, pp. 113-137
"Typology of Coreferential Possessive Anaphora and Neo-Gricean Pragmatics: Implications for a Newly Designed Artificial Language" by Yan Huang
Volume 3 Number 2, 2002, pp. 31-56
"Situation Aspect as a Universal Aspect: Implications for Artificial Languages" by Zhonghua Xiao & Anthony McEnery
Volume 3 Number 2, 2002, pp. 139-177
Volume 3 Number 1, 2002, entire issue, e.g.:
"The New Babel: Language Barriers on the World Wide Web" by Andrew Large, pp. 77-95
Volume 2 Number 1, 2001, entire issue
Volume 1 Number 1, 1996, entire issue, e.g.:
"The Prospects for an International Language" by Andrew Large, pp. 20-34

2011-01-30

Zamenhof estis nudisto!


Vola Püg', la reta gaseto estas malaperinta retejo, sed danke al la "Wayback Machine" ĉi tiu nemalhavebla kultura eldonaĵo estas konservita.

Agora: fikcia filmo pri Hipatia

Laŭ Vikipedio, Hipatia (greke Yπατία, alternative Hipatio) "naskiĝis ĉirkaŭ 370 en Aleksandrio - murdita la 12-an de marto 415 en Aleksandrio) estis filozofino helena." Fakte, ŝi estis murdita de fanatikaj kristanoj en pli vasta potencolukto inter "paganoj", kristanoj, kaj judoj.

Agora (2009) estas luksa fikcia hispana filmo pri Hipatia. (Por pluaj informoj rigardu la Interretan Filman Datumbazon, kaj la filmdisko [DVD] de la filmo estas akirebla.) Kvankam la aŭtoroj asertas ke ili ne intencas abomenigi kristanismo, la kristanoj estas potencavidaj sovaĝbestoj. Kiam oni inkvicizias Hipation pri ŝia religio, ŝi respondas: "Mi kredas je filozofio."

Kompreneble,ĉi tiu fikciaĵo ne estas historie plena aŭ ĝusta. Kompreneble, ankaŭ nia scio pri la tuta historio restas nekompleta. Hipatia estas heroino de la Klerismo. Ĉi-filme, oni enkondukas novan fikcian elementon: Hipatia cerbumas pri la mankoj de la Ptolemea astronomio. Ŝi konsideras la eblan verecon de la sunocentrisma teorio de Aristarko kaj eĉ elpensas la koncepton de elipsaj planetaj orbitoj kiun fakte Kepler eltrovis post multaj jarcentoj.

Fan Ĝen, ĉina filozofo & liberpensulo / Fan Zhen (450 - 515 AD), Chinese philosopher & freethinker

It is very difficult to locate information on Fan Zhen in English. I learned about him thanks to Esperanto, which has in many instances served as a bridge language between cultures, filling in gaps where translations cannot be found in national languages. For more details, see this post on my Reason & Society blog:

Fan Zhen (450 - 515 AD), Chinese philosopher

In Ateisto Fan Ĝen [Atheist Fan Zhen], a chapter in Antikvaj Filozofoj de Ĉinio [Ancient Philosophers of China] by Hoŭ Ĝjŭeljang, translated from the Chinese, Fan Zhen is labeled an atheist. He also opposed the putative law of karma and its justification for the existence of rich and poor. There is some detail in this short chapter of the Fan Zhen's ideas of the material basis of the "soul".

*   *   *

Informoj pri ĉina filozofo Fan Ĝen malfacile troveblas en la angla lingvo; mi lernis pri li dankon al Esperanto. Ateisto Fan Ĝen estas ĉapitro en Antikvaj Filozofoj de Ĉinio de Hoŭ Ĝjŭeljang, tradukita el la ĉina. Fan Ĝen estas konata pro sia opono kontraŭ Budhismo kaj negado de la senmorteco de la animo, t.e. efektiva materiismo neanta la apartan ekzistokapablon de la animo. Ĉi tial li suferis ĝenojn en sia socio. Li malakceptis la supozatan principon de karmo kaj ties pravigon de la ekzisto de riĉuloj kaj malriĉuloj. Eble iam mi tradukos ĉi tiun ĉapitron anglalingven.

2011-01-28

Framasonismo, Respublikismo, Hispanio & Esperanto

Toño del Barrio blogas interese pri framasonismo, referencas sian artikolon:

El Respublikismo ĝis Esperanto tra Framasonismo: Framasonaro en Hispanio, kun speciala mencio al Esperanto, Sennaciulo, julio-aŭgusto 2010.

Enestas tiuteme en Sennaciulo, julio-aŭgusto 2010:

Bildstrio: Framasonismo en Esperantio
4: El Respublikismo ĝis Esperanto, tra Framasonismo
7: Framasonismo en Japanio
8: Framasonismo: kvar jarcentoj da tradicio
9: Framasonismo laŭ Vikipedio
10: Ĉu SAT estas framasona asocio

La ĵus donita ligita dosiero inkluzivas nur ĝis la 4-a paĝo, sed nepre rigardu la bildstrion.

Ludoj en Esperantujo

Tabulludoj (speciale abstraktaj) estas unu mia hobio. Do mi ĝojas eltrovi la jenan:

Ludoj por Ĉiuj (blogformata)
Reguloj kaj prezentoj de ludoj

Notu ankaŭ mian propran retgvidilon:

Esperanto — Ludoj — Retgvidilo

Fakte, iam mi tradukis Esperanten regularojn de du tabulludoj de iama esperantisto Helmut Kimpel:

Konstelacio: tabulludo: regularo / Constellation: board game: rules

Monĉaso: tabulludo: regularo / Moneychase: board game: rules

Mi iam verkis anglalingvan artikolon por ludadepta revuo:

Games in Esperanto-Land

Miareteje oni trovos pluajn bibliografiojn, retgvidilojn, kaj ceterajn ludrilatajn retpaĝojn en/pri Esperanto aŭ en la angla. Jen plej ĝenerala retgvidilo:

Board Games & Related Games & Recreations: Web Guide

Vojaĝo al Kakofonujo

Delonge mi celas akiri fotokopion de rara literatura kuriozaĵo. Ĝi troviĝas en la katalogo de IEMW (Internacia Esperanto-Muzeo en Vieno, Aŭstria Nacia Biblioteko) jene:

Per Turboj Bontonaj en Kakofonujo
dokumentnumero: 704.473-A.Esp-
Per turboj bontonaj en Kakofonujo : fantaziaĵo /
[Joab Eljot]. -
Willoughby, N.S.W.: Sukro, [1937]. - 10 p.
dokumento: multobligaĵo Esperanta

Antaŭ pluraj jaroj mi enketis: IEMW disponigus kopion al mi, sed la kosto inkluzive de poŝtkosto estus troa, kvankam temas pri nur manplano da paĝoj. Ĉu hazarde iu leganto posedas ĉi tiun raraĵon aŭ povus kopii por mi la aferon en biblioteko kaj tiel ŝpari al mi monon?

Zamenhof in The American Jewish Year Book 5671 (1910-11)

A LIST OF EVENTS IN 5670 AND NECROLOGY

[May 20, 1910:] Esperanto Congress at St. Petersburg, consisting of 700 delegates, welcomes Jewish founder of movement, Dr. Zamenhof.

SOURCE: The American Jewish Year Book 5671: October 4, 1910, to September 22, 1911, edited by Herbert Friedenwald for the American Jewish Committee (Philadelphia: The Jewish Publication Society of America, 1910), p. 176.

Komiksa biografio de Zamenhof / Comic strip biography of Zamenhof

Jen ĉe Facebook malnova anglalingva komiska biografio de Zamenhof. / On Facebook you can find an old biographical narrative of Zamenhof in comic strip form:

Ludovic Lazarus Zamenhof: Inventor of Esperanto, script by John Hornby, drawn by Colin Andrew.

Troveblas la sama kiel video kun esperanta kanzono. / This comic was also made into a video accompanied by a song in Esperanto:


2011-01-27

Lou Harrison (1917-2003), composer & Esperantist

I'm guessing it was in the late 1980s when I purchased Lou Harrison's recording of his composition "La Koro Sutro", which in Esperanto means "The Heart Sutra".




Some years later, while spending hours rifling through the unsorted dollar bins at Strand Books in New York, if not the main book store at Broadway and 12th then the newer store at Fulton Street, I chanced across this find:



Joys and Perplexities: Selected Poems of Lou Harrison

All I remember about the book is that Harrison designed his own font. Until I unearth my copy from wherever it's buried, I won't be able to refresh my memory whether any of the poems were written in Esperanto. Until then, I'll just put this down as one of those treasures one finds in book hunts in the cheapie bins where no one cares.

References / Referencoj:

Lou Harrison - Wikipedia, the free encyclopedia

Lou Harrison - Vikipedio

Forpasis Lou Harrison (1917-2003) de David Gaines, Esperanto, marto 2003, p. 5

Ken Miner pri William Blake ktp.

IOMA MENSMIGRADO (13 januaro 2011): Jen blogero pri William Blake ĉe Taglibro de Ken Miner.

Kompreneble, min interesas ĉiuj referencoj al Blake en Esperantujo, eĉ trivialaj. Ken rilatigas la viziojn de Blake al aliaj aferoj.


Nu, pri Blake, rigardu la malneton de mia eseo publikigita en Kontakto:

William Blake 250-jara: Kulturpolitiko kaj la Monda Disvastigo de Beletro

. . . kaj mian retgvidilon/bibliografion:

William Blake en Esperanto

2011-01-26

Stead's Review, July 1910

Here are relevant excerpts from an issue of the monthly journal of Esperantist and crusading journalist William Thomas Stead (1849-1912), who died on the Titanic:

The Review of Reviews for Australasia (Stead's Review) , July 1910.

* * *

Advert [p. i]

TO
ESPERANTO STUDENTS.

Esperanto Manual, Indispensable to Students,
2s.

Motteau's Esperanto-English Dictionary,
2s. 6d. (2s. 8d. posted).

O'Connor's English-Esperanto Dictionary,
2s. 6d. (2s. 8d. posted).

Rhodes' New English- Esperanto Dictionary,
6s. (6s. 6d. posted.)

Esperanto for the Million, 3d.

Le Serĉado por la Ora Saflano (The Golden Fleece),
7d. (9d. posted).

Pocket Vocabulary (English-Esperanto), 3d.

The British Esperantist : a Monthly Journal in English and Esperanto.
Annual Subscription, 4s.

Send to "REVIEW OF REVIEWS,"
T. & G. Building, Swanston Street,
Melbourne.

* * *

Dr. Zamenhof for the Nobel Peace Prize. [pp. 403, 405]

I sincerely hope that the Nobel Committee may be induced to give a favourable consideration to the memorial put forward in favour of Dr. Zamenhof. No one deserves the Peace Prize more than the earnest philologist of Warsaw, who for the last quarter of a century has devoted himself with such remarkable success to securing the adoption of Esperanto as the second language of the human race. Dr. Zamenhof's zeal for Esperanto was largely inspired by his passionate devotion to the cause of universal peace. All Esperantists are pacificists of the practical kind, and it would be a well-won tribute to the initiator of a great reform if the Peace Prize were to be adjudicated to Dr. Zamenhof.

* * *

The Universal Races Congress. [p. 405]

To the general regret. Sir Harry Johnstone has been compelled by ill-health to resign the chairmanship of the Executive of the Universal Races Congress, which is to meet in London in July, 1911. Fortunately, a capable and sympathetic successor has been found in the person of Lord Weardale. The object of the Congress will be to discuss the larger racial issues in the light of modern knowledge and the modern conscience, with a view to encouraging a good understanding, friendly feeling, and hearty co-operation between Occidental and Oriental peoples. The idea is to hold a Congress where the representatives of the different races might meet each other face to face, and might, in friendly rivalry, further the cause of mutual trust and respect between Occident and Orient, between the so-called white peoples and the so-called coloured peoples. Few things are more needed than a mutual understanding between men of different complexions.

A difference of colour in the hide of a man is often a non-conductor of sympathy, and without sympathy there can be no understanding. If the Congress could but provide for the simultaneous bleaching or bronzing or blackening of all the faces of the human race the gain would be almost as great as the sudden adoption of a universal language.

* * *

Reklamo [p. 428]

SELFRIDGE KAJ KO.

SELFRIDGE'S estas la plej nova aĉetadejo en Londono. Tie oni vendas ĉion kion viroj, virinoj kaj infanoj portas kaj uzas (escepte vinojn manĝaĵojn k.t.p.). Cent apartaj fakoj okupas ses ekrojn da planka areo. La komfortoj, luksoj kaj oportunaĵoj de ĝia aranĝo estas laŭ skalo ĝis nun nekonata en Europe. Gratifikacioj estas tie nek atendataj nek permesataj. La kvalito de l'komercaĵoj estas la plej fidinda, la provizaĵoj estas la plej bone elektitaj, la prezoj, ni kredas, la plej malaltaj en la mondo.

ĈIUJ NACIOJ RENKONTIĜAS ĈE
SELFRIDGE
kaj ĉiuj estas bonvenaj.

* * *

LANGUAGES AND LETTER-WRITING

ESPERANTO. [p. 457]

The Catholic Congress of Esperantists was a great success. The delegates came to Paris from several countries, and many subjects interesting from a Church point of view were discussed. The meetings, which naturally excited comment in the Press, though intended for Catholics were in no sense exclusive, and the Esperanto flag was conspicuous amongst the banners carried in procession and deposited in the cathedral of Notre Dame.

The Young Folks' Esperanto Association (International) is making rapid progress. It has already six hundred members in twenty groups, of which the largest are in Paris, Lille, and Dresden. The English secretary is Mr. H. van Etten, 82, East Dulwich Road; their organ Juneco.

During the Brussels Exhibition a special section will be set apart for Esperanto exhibits, and a bureau is to be arranged at which Esperanto translators will always be found ready for service. It is moreover expected that at the great gathering of Congress initiators, which will take place in Brussels on May 9th to 11th, many Esperantists will take part in the proceedings.

The Cheltenham Congress, which opens on May 14th, will be in one sense a preliminary to the London General Meeting of June 11th to 13th, for which very especial arrangements are being made by Mr. Kiralfy and Mr. White at the White City on Saturday, Mr. Cox organising a river journey to Windsor the next day. Only one hundred and twenty places are available, and of these thirty were taken on announcement. Applications should be sent to Mr. G. Cox, 125, Broomwood Road, Clapham Common.

One of the most interesting Esperanto books we have yet published, whether from the point of view of the linguist or the searcher of the Scriptures, is the Concordance to Dr. Zamenhof's version of the Proverbs of Solomon. Hebrew is, of course, one of the mother-tongues of Dr. Zamenhof, and accounts for the value of the translation; but without this Concordance, prepared by a well-known Esperantist, it would be much less useful, for few have the time to search out for themselves the various places in which the same word or phrase occurs and the slight differences of rendering between the established and the Esperanto versions. The price of the Concordance is 9d.

The New Testament, to be published under the auspices of the British and Foreign Bible Society, is rapidly nearing completion, and the first chapters of the book of Genesis, translated by Dr. Zamenhof, appeared in the April number of La Revuo, and will be continued monthly.

The Christian Commonwealth has contained for many weeks a regular Esperanto section, sometimes for children, at others for older folk. The issue of March 30th, for instance, gave a translation of the aims and rules of the Progressive League.

One great sign of progress is that the German scientist, Dr. Werner Marchand, publishes with each number of his Das Leben und die Erde an Esperanto résumé.

The International Institute of Esperanto, founded at the Dresden Congress to promote a more thorough study of Esperanto, grant diplomas, etc., etc., is under the direction of M. Ed. Privat, whose admirable Fifty Conversational Lessons is published at the REVIEW OF REVIEWS Office at 1s. 6d. net. No teacher should be without it, for it contains the graded conversations, founded upon specially homely readings, which are so necessary in teaching a living language.

Israel Zangwill (3): The Voice of Jerusalem

No one has laboured more for the Pacifist ideal than the inventor of Esperanto, the late Dr. Zamenhof, the Russo-Jewish oculist who truly strove to heal the blindness of humanity. For the unity of speech at which he laboured was to him merely the outward sign of of the inner unity of mankind. If he sought to undo the curse of Babel, it was in order to bring the peace of Jerusalem. Amid the barbaric welter generated by that military ideal of which Prussia offered the supreme expression, in a planet seething and rumbling with animosities, and streaked with volcanic fires, this obscure Russian Jew managed to set myriads of every race, creed and colour, meeting in the concord of a common tongue, the very name of which brought the gospel of hope. (p. 13)

* * *

If a Russian-American Jew, Berenson, is the chief authority on Italian art, and Georg Brandes, the Dane, is Europe's greatest critic, if Reuter initiated telegraphic news and Blowitz was the prince of foreign correspondents, if Charles Frohman was the world's greatest entrepreneur and Imre Kiralfy ran its exhibitions, all these phenomena find their explanation in the cosmopolitanism of the Jewish intelligentsia. For when the Jew grows out of his own Ghetto without narrowing into his neighbour's, he must necessarily possess a superior sense of perspective. Lifted to the plane of idealism, this cosmopolitan habit of mind creates Socialism through Karl Marx and Lassalle, an international language through Dr. Zamenhof, the inventor of Esperanto, a prophecy of the end of war through Jean de Bloch, an International Institute of Agriculture through David Lubin, and a Race Congress through Dr. Felix Adler. (pp. 183-184)

SOURCE: Zangwill, Israel. The Voice of Jerusalem. New York: The Macmillan Company, 1921.

Andrei Losev pri matematika fiziko

Jen citita en la blogo de Luis Guillermo RESTREPO RIVAS:

Matematika fiziko, laŭ Andrei Losev

Don DeLillo: Usono estas koŝmaro

Don DeLillo : "L'Amérique est un cauchemar" (Usono estas koŝmaro)
Tradukis Thierry Tailhades, editoris Jorge Camacho Cordón
Tlaxcala, 26/01/2011

Tradukita el la franca, ĉi tiu intervjuo montras DeLillo tre amara pri sia lando, kiun li taksas mortanta empirio daŭre kaptata de siaj iluzioj.

Karel Čapek kaj Esperanto

Novaĵoj en la projekto "Karel Čapek kaj Esperanto"

Temas pri sonregistraĵoj kaj tekstoj de verkoj de eminenta ĉeĥa verkisto Karel Ĉapek en esperantaj tradukoj.

Menciinda ankaŭ estas la fikcia trakto de Esperanto mem fare de Ĉapek: notu la romanon Milito kontraŭ Salamandroj (1936), de kiu ekzistas Esperanta traduko (trad. Josef Vondroušek, eldonis KAVA-PECH kunlabore kun ĈEA, por la eldono preparis Esperanta Literatura Fondaĵo Brno; 1994). Jen anglalingva traduko, kiun mi legis en liceo:

War with the Newts (Excerpt on the Language Problem) by Karel Čapek

Troviĝas ankaŭ miareteje:

"Ikonoklasmo" de Karel Čapek

Sam Green: new documentary film on Esperanto / nova dokumenta filmo

Esperanto documentary: The Universal Language
Posted by Chuck Smith, Transparent Language Esperanto blog, 12 Jan 2011

Nova dokumenta filmo pri Esperanto
Libera Folio, 2011-01-14

This interview exists in both English and Esperanto versions.

Sam Green showed a rough cut of his new documentary film The Universal Language at the Zamenhof Symposium in New York on 15 December. In his interview with Chuck Smith he discusses his new film and his admiration for Esperanto. Esperanto was also featured in his previous live documentary Utopia in Four Movements.

Does anyone have any information on the history of this photo? / Ĉu iu havas informojn pri ĉi tiu fotografo?

2011-01-25

J. A. Rogers, L. L. Zamenhof, and the Universal Races Congress of 1911

J[oel] A[ugustus] Rogers (1880 - 1966) was an eminent Black American autodidactic historian who spent decades marshaling evidence to dispel the myth of race and racial supremacy and to restore the contributions of the African diaspora to historical memory. I came across his work again while researching the history and impact of the First Universal Races Congress of 1911 (which was to be the last).

This year marks the centennial of that congress, and nobody seems to be noticing except for a Baha'i blogger, Bahram Nadimi:

Twentieth Century Renaissance and Race Unity

Nadimi even mentions W. E. B. Du Bois and  Zamenhof in the same sentence!

Otherwise, it seems no one has heard of the Universal Races Congress. I hope to rectify this situation.

Aside from consulting the Proceedings of the congress itself, I have been seeking out relatively contemporary secondary literature and have begun to look at reviews of the congress within its own time frame. I've learned quite a bit about the ideological variables that went into that conference both on the part of its "non-white" as well its European and Euro-American participants. I will comment more on this as well as the larger vision of my project another time.

So far I'm not finding any references to Zamenhof in the contemporary secondary literature. While I consider Zamenhof a relatively minor player in this scenario, I am finding that a comparison of his ideas to those of other contributors will yield some non-trivial insights. But there is also the secondary literature of the time. Of interest is one reference to Zamenhof I've found in Rogers' landmark 1917 novel From "Superman" to Man. (Note the anti-Nietzschean title.) The black protagonist Dixon carries on a running argument with a white supremacist. At some point Dixon invokes the Universal Races Congress and its consensus that all races are congenitally equal. He quotes Spiller, Finot, and Zamenhof. Zamenhof:

Give the Africans, without any mingling of rancour or oppression, a high and humane civilisation, and you will find that their mental level will not differ from ours. Abolish the whole of our civilisation, and our mind will sink to the level of that of an African cannibal. It is not a difference of mentality in the race, but a difference of instruction.
Now this is curious. The reference to African "cannibals" makes us wince today, but the larger argument is Zamenhof's refutation of any meaningful racial distinctions. Rogers is prepared for the next move. The racist senator seems willing to concede the point of innate capacity, but he goes on a hysterical tirade claiming that the Negro has contributed absolutely nothing to world civilization. Rogers' mouthpiece Dixon calmly refutes the popular superstition that Negro history begins with slavery, reaching back to antiquity to prove the opposite. This then, is the explicit rejoinder to the confirmed bigot and the implicit response to well-meaning Zamenhof's erroneous assumptions.

It is important to note also that while Zamenhof's assumptions about Africans grate on us today, Zamenhof also rejects essentialist assumptions held by his contemporaries, including many of the participating "non-white" intellectuals. This in my view is very much related to Zamenhof's demystification of the collective identity of European Jews—that slice of the world he knew best.

2011-01-21

Cerebral Boinkfest celebrates Esperanto

I was rather surprised to wake up on 19 January to find that fellow bibliophile Linda Hedrick, who knows me but didn't know of the Esperanto connection, blogged very favorably about Esperanto:

The Language of Hope

The layout and graphics as well as the content of Linda's presentation are quite pleasing.

Linda's blog Cerebral Boinkfest provides a cornucopia for the intellectual connoisseur. Her husband's blog, The Private Library, devoted to book culture, is also a delight for bibliophiles.

Given the common interest in unusual books, it occurs to me to review my Esperanto collection, itself a huge private library that few institutional libraries in the USA could match, for interesting, unusual books to highlight as a running commentary or series. Of course, all Esperanto books are exotic for the uninitiated English speaker, but rather than approach my collection systematically or highlight the obviously most significant books, it might be stimulating to pick out some publications off the beaten path, that are unique not only because they are written in Esperanto, but because even Esperantists might not ordinarily come across them.

They could be odd originals, or translations of works you could not find in English, such as the Esperanto translation of Leib Malach's Yiddish play about lynch-law in the 1930s, Misisipi, reviewed previously on this blog. I could dig out my stray nudist newsletter from the early '60s, or the collection of composer and Esperantist Lou Harrison's book of poems printed in a special font I chanced upon in the $1 discount bins at Strand Books in New York. Hmmm, this could be fun . . .

Another agenda item would be to write about serious noteworthy books in English on Esperanto. My first two recommendations are from Mondial Books in New York:

Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto by Geoffrey Sutton

Zamenhof: The Life, Works and Ideas of the Author of Esperanto by Aleksander Korzhenkov

2011-01-20

Sir Thomas Urquhart: 400th Anniversary Conference update

The conference now has its own website:

Urquhart Conference

Note this session on the program:

Friday 15th April
Session 3: Sir Thomas the Logophile - New Words, New Languages.

Note also that Andrew Drummond, author of the novel A Handbook of Volapük, is among the featured speakers.

2011-01-16

A. Z. Foreman translates Edwin de Kock & Kálmán Kalocsay (3)

A. Z. Foreman is back again with more English translations of original Esperanto poems. Each translation is accompanied by a sound file of Foreman reading the Esperanto original.

Trokompreno: Over-understanding by Edwin de Kock

This poem is about the consciousness of inevitable death. Bummer, but it's well-written. The translation is quite good as well.

Al Kaptita Amiko :To A Friend in a POW Camp by Kálmán Kalocsay

This poem is new to me. I like the allusion to Heine and the contrast of the two Romanticisms.

En Ĉi Murdepoko: In This Murder Era by Kálmán Kalocsay

Sunsubiro: Sundown by Kálmán Kalocsay

Alex does a good job on the translations. Just as importantly, re-reading the originals gives me more respect for them, perhaps because this time around I'm reading them more attentively.

Alex and I began to engage on Facebook on the question of whether the poetry of Kalocsay and the Esperanto poetry of his era in general possesses any symbolic depth or whether everything is on the surface. Interestingly, while he is more critical than I of Esperanto as a language, he is more disposed to defending Esperanto poetry than I am.  Here's a recent exchange:

RALPH: My problem with the Esperanto poetry of that era, and most of it afterwards, is that everything is on the surface; it lacks symbolic depth. In some instances, it still works, e.g. with Auld from the late 1940s through La Infana Raso, but it's a historic limitation of Esperanto poetry that irritates me. However, there are holes in my exposure. Some people are now pushing Ragnarsson for the Nobel Prize. I may have read some of his stuff decades ago but I don't remember it. The fact that Kalocksay sought to squelch publication of Ragnarsson's first book makes me that much more curious to see what I've missed.

ALEX:  Symbolic depth? I wouldn't say that. Look at "Sunsubiro". Or take "Sur La Monto Nebo" which ends thusly:

"Atendus prete nin la Kanaano/
Sed ni, en lupa lukto por la pano/
Mizere mortas sur la monto Nebo/"
...
If that isn't subsurface art, I don't know what is. In fact, Humphrey Tonkin, in describing that poem said "la esenca afero ĉi tie estas ne, ke oni komprenu la poemon, sed ke oni konsciu ĉiujn ĝiajn signifojn."

But frankly I do not see why a poem needs to be partially covert, or can't express everything plainly—if the language itself is artful and doesn't work against what it says. Take Edna St. Vincent Millay's love sonnets. Or Countee Cullen's "Incident." One needn't create an enormous symbolic edifice like Ezra Pound or T.S. Eliot to be profound.

Moreover, in a literature like that of Esperanto, where authors have every incentive not to draw on the symbolic stock of their native languages' traditions (though they often mistake western aesthetics for universals), it's no surprise that authors attempt especial overtness and plainness when they're writing for people who may not share the associative mental network of the author's native language, culture or tradition. If I were writing an English poem, I could take for granted that roses carry with them the cliché associations of love and beauty. If I were writing in Esperanto, I couldn't expect, say, an Arabic-speaker or Chinese-speaker to possibly decode that.

Now this is the germ of an interesting discussion.

2011-01-15

Paul Robeson ne-tradukita

Antaŭe mi menciis mian tradukon "Ligoj de Frateco". Nu, jen la originala teksto, en la angla:

Bonds of Brotherhood” by Paul Robeson

Kaj se vi legpovas la anglan lingvon, vi nepre trovos la jenan interesega:


Ĉiuokaze, nepre aŭskultu la "Ĥasidan Ĉanton":

"Hassidic Chant" sung by / kantas Paul Robeson
(YouTube)

Kaj hodiaŭ estas la naskiĝtago de Martin Luther King, Jr.

Esperanto & "Heeb" Magazine

Blogger Rokhl Kafrissen, a partisan of Yiddishkeit, scolds Heeb Magazine for its narcissistic ironic chic:

Sheker ha-Kheyn: Heeb and Its Discontents
Saturday, August 06, 2005

So what does our rootless, cosmopolitan, mind bogglingly rich and exilific history have to offer the comparison culture shopper? According to Heeb, not much besides trendy cooptation of other, mostly darker, cultures and the opportunity to be as narcissistic as you wanna be. That is, Jewishness is only interesting so far as it allows you to see yourself everywhere. Elvis? Yup, technically we might be related. Black folks? Hey, avadim hayinu, we were once slaves, too! Esperanto? Invented by, you guessed it!
Her letter to Heeb and the equally acerbic reply are reprinted here. In case you don't know, "Heeb" is an ethnic slur which never would have been used in this manner by self-respecting Jews in ages past, but which has evidently been appropriated by the young and hip. You can imagine that a lot of older folks would not approve.

I have not found any references to Esperanto or Zamenhof on the Heeb Magazine web site.

2011-01-14

Zamenhof in Jewish Currents

Jewish Currents, "A Progressive, Secular Voice," is a magazine that carries on the tradition of left-wing secular Yiddishist Jewish culture that was almost killed off in the 1950s. I have found two mentions of Zamenhof on its web site.

A Holocaust Survivor Visits Poland, Isak Arbus, 1983

The visit, of course, included a visit to Zamenhof's grave in Warsaw.

JC's blog commemorates significant people and events on the calendar. July 26 is Esperanto's birthday:

July 26: Esperanto
by Lawrence Bush on July 25, 2010

Note also that there is an English Wikipedia article on Jewish Currents (magazine) and a crude Esperanto translation:

Judaj Fluoj (revuo)

Paul Robeson tradukita

Mi antaŭe neglektis blogi pri la jena afero. Antaŭ pli ol jaro mi tradukis eseon publikigita en 1954:

"Ligoj de Frateco" [Bonds of Brotherhood] de Paul Robeson.

Ĉi tio estas ekzemplo de la usona maldekstra kulturo kiu estis subpremata kaj detruata en la 1950aj jaroj kaj specife de la juda-negra solidareco kiu vivis en tiu kulturo. Robeson verkis ĉi tiun eseon okaze de la 300-a Datreveno de Juda Ekloĝado en Usono. La frazo citita en la unua paragrafo— “Ankaŭ ni estas Usono!”— rememorigas pri la poemo de Langston Hughes—“Ankaŭ Mi Prikantas Amerikon” (I Too Sing America; "Ameriko" = Usono).

2011-01-11

Imagitaj komunumoj

Imagita komunumo estas koncepto de Benedict Anderson, kiu verkis libron Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism (1983, 1991, 2006).

Rigardu ankaŭ Esperantan tradukon de artikolo en Wikipedia/Vikipedio: Identeco kaj Lingvolernado.

Estas logike ke Esperantistoj komencus ekspluati ĉi tiun koncepton.

La blogo Elektrolupo enhavas ĉi-temajn erojn:

Por-per, imagitaj-realaj komunumoj

La demando estas simpla
Bezonata: nova mondordo de Kep ENDERBY tre supraĵe traktas la temon.
Referenco al "imagata komunumo" troviĝas en pli ampleksa pritrakto:

Esperanto-komunumo kaj la civila socio de Ilja De Coster

Oni diskutas la aferon lige kun Raŭmismo:

Raŭmisma diskuto en junio 2000 (en la Bja-listo)
(La sama troviĝas, ne tiom bonaspekte, ĉi tie.)

Oni atentu la jenan yahoo-groupon por daŭra diskutado de ĉi tiu kaj rilataj temoj:

Moderna nacisistemo · Nacioj kaj naciismoj

Restas demando, ĉu oni traduku la anglan terminon per "imagitaj komunumoj" aŭ "imagataj komunumoj". Plejofte ĝis nun "imagitaj komunumoj" aperas, sed ankaŭ venas insisto pri "imagata". La afero restas diskutenda.

De Nacioj al Retoj, en la mezo Zamenhof, Esperanto & cionismo

Temas pri libro De la Nacioj al la Retoj verkita originale en la hispana de David de Ugarte, Pere Quintana, Enrique Gómez y Arnau Fuentes, kun prologo de Josu Jon Imaz.

La originala hispana libro estas elŝutebla jene: De las naciones a las redes. Estas du formatoj; mi elektis libros electrónicos de 8″.

Ankaŭ plena anglalingva traduko haveblas! Jen From Nations to Networks. Mi listigas la titolojn de la ĉapitroj:

Prologue
What Is This Book About?
PART ONE: A WORLD OF NATIONS
Let Us Imagine a Nation
The Political Nation
Race and Culture
Why the Nation Was Imagined
PART TWO: SEGREGATIONISTS
Seeking the Frontiers of a Closing Map *
Zamenhof: From Zionism to Esperanto
Segregationism in the 20th Century [libertarianism]
PART III: THE INTERNET AND TRANS-NATIONAL LIVES
New Challenges, New Spaces for Freedom
Netocracy: Explorers of a World of Network Cities
Neo-Nomads and PTs
Digital Zionists
From Internationalisation to Transnationalisation
The New Corporate Venices
Neo-Venetians
PART IV: THE NEW DISTRIBUTED TRANSNATIONAL IDENTITIES
Maps and Representations For A New World
Language, Identity, School **
The Horizon of a Post-National World
* Fine de ĉi tiu ĉapitro troviĝas la jena:
In this environment, and among these dilemmas created by the contradictory rise of Zionism, there appeared, however, a movement that was clearly atypical in its time, and that in some ways anticipated certain characteristics of the first trans-national identities that can be seen nowadays: Esperantism.
** Jen kelkaj citaĵoj, kiujn en la teksto sekvas perspektivoj por la futuro:
What's interesting about the way in which those networks are already working is that there will be no lingua franca, but rather many languages living alongside each other in every geographic space, as every network and every activity involving a number of nearby networks will have its own language.
* * *
It should however be pointed out that, for the time being, these extended networks, linked by a close geographic origin and by a destination social space similar to that in the metropolis, have been unable to solidly configure identities which are already de-territorialised.
Kelkaj ĉapitroj ricevis Esperantajn tradukojn:

De la nacioj al la retoj – Pri kio temas tiu ĉi libro?

De la nacioj al la retoj – Antaŭparolo de Josu Jon Imaz

De la nacioj al la retoj – Zamenhof: De la Cionismo al Esperanto

La aŭtoroj lokigas Zamenhofon en la historio de cionismo. Diskutataj estas la Dreyfus-skandalo, Ben-Yehuda, Herzl, Bundismo, marksismo (Luxemburg kaj Trockij).

En medio kie Bundismo furoris, Zamenhof proponis reformon de religio, t.e. Hilelismo, laŭ la aŭtoroj, restas formo de cionismo. Zamenhof sintezis plurajn identecajn ideologiojn: asimilisman kaj naciisman socialdemokratan Bundismon, senrabenan Herzl-ismon, kaj la religian cionismon de Agudat Israel (kiu proponis bazigon de juda identeco de biblia leĝinstanco). Zamenhof kombinis raciismon kun Talmuda principo.

Esperanto taŭgus por judoj ĉar ĝi baziĝas de lingvoj parolataj de eŭropaj judoj. Sed Esperanto allogis pli multe da ne-judoj ol judoj, do Zamenhof transiris al homaranismo. La nova popolo devenus de ĉiuj, ne nur de judoj. La Esperanto-movado kreskis, sed eventuale stagnado kaj persekutado kreus kvazaŭ-genton. 

Jen la konkludo, anglalingve:
The result is that the Esperantist world is not part of an imagined community in the way that national linguistic communities are. It is, for its most part, a real community: its members know each other, or at least know of the existence of others. And the huge majority of its members are so of their own free will, not because of their family roots. It is, like contemporary virtual networks, a community that precipitates from imagination into reality.

In this sense, Zamenhof's dream has turned out to be premonitory, fruitful, and paradoxical. It was born not out of a naive cosmopolitan impulse, as is often thought, but from the fertile debate on Zionism that took place in Central Europe at the turn of the century. It gave up the dream of creating a territorial community in order to become a tool for universal fraternity, and ended up forming the first transnational community of free aggregation. A late child of the progressive and ecumenical optimism of the last quarter of the 19th century, Esperantism anticipated the new forms of network socialisation which would follow the telegraph world which Zamenhof knew all his life.

Esperanto, the bearer of a universal humanist ideal, showed in practice, probably definitively, that the alternative to surpassing nationalities does not lie in universalist cosmopolitanism, for the only way of being human is to have a tribe, but in making the community real and tangible, and thus truly human.

Esperanto is the prodigal child of Zionism, but also the prophet of its future – the representation that the territorial dream could be surpassed by the dream of a network world.
Postskribo:

Supre troviĝas ligoj al la malnova retejo ne plu aktiva. La aktuala retejo estas Elektrolupo. Ankaŭ tie troviĝas la Esperanto traduko, De la nacioj al la retoj.

Nun troveblas la jenaj ĉapitroj:

Antaŭparolo
Pri kio temas tiu ĉi libro?
Zamenhof: De la Cionismo al Esperanto
Diĝitaj Cionistoj
Lingvo, identeco, lernejo
Epilogo: La reala komunumo kiel bazo de la postnacia identeco

2011-01-10

Alternate history, Jewish cognitive dissonance, & the Yiddish revival

Two State Dissonance
Gershom Gorenberg | The American Prospect, June 11, 2010

Meyer Landsman lives in the Hotel Zamenhof. Landsman is the hero of Michael Chabon's The Yiddish Policemen's Union, in which the Jews lost the 1948 war in Palestine and have taken refuge in a Jewish autonomous region of Alaska. The run-down hotel is named for L.L. Zamenhof, the Russian-born Jew who invented Esperanto in order to bring world understanding and peace. In other words, Landsman's residence is a liberal Jewish dream that has seen much better days.
The turn to alternate history fiction is seen by Gorenberg as the outcome of cognitive dissonance among frustrated liberal Jews who can't see themselves in today's Israel.
What strikes me as I listen to the family fight between the hawkish Jewish establishment and other American Jews—the pro-peace Zionists, the furious anti-Zionists, the "don't ask me about Israel" non-Zionists—is that they're all dealing with a shared family problem: They have a hard time fitting Israel as it actually is into some of their deepest assumptions about the world. The easiest way for me to explain runs through Philip Roth's The Plot Against America and Chabon's Yiddish Policeman's Union.

While most Jews repress the disparity, Roth and Chabon make it very clear—by describing the world as it would be if the facts lined up with the beliefs. Roth describes an America that fits the assumption that Jews are at peril everywhere. Chabon invents a world in which the Jews are still weak and homeless. On one level these visions are dystopian—but on another they are somehow comforting, homey, because the gap between different things we "know" is gone.
I'm not going to comment on the rest of Gorenberg's political meditation. The non-religious Yiddish revival belongs to a different mental universe from what has become of the revival of Hebrew, itself a remarkable accomplishment, now associated with a powerful state far removed from the shleppers who might have once fantasized about it.

See also:

Yiddish is no joke
Antony Lerman, The Guardian, 5 March 2010

"The revival of this death-defying language shows that Zionism has failed to consign other forms of Jewish life to oblivion"

The Zionist movement was no friend to Yiddish, but now Yiddish is making a comeback. There's one comment on Zamenhof, Yiddish, and Esperanto.

Litvakia revisited

This is my latest link in the documentation of "Litvakia":

Lituanie Juive 1918-1940 Reviewed by Joost van Beek (in English)

What is Litvakia?

    Now Litvakia, of course, is a country which has never appeared on any map. In fact, it‘s never been a country in any accepted sense of the word. It is, or rather was, a cultural realm. The name designates the world in which the Jews of Vilnius, of Kaunas, of Grodno, Bialystok, Riga, and Minsk lived and worked, during the centuries they constituted an important minority in the region. Although there are still a few Jews living in Vilnius now, the Litvak centuries lasted essentially from about 1300 to the time of the Holocaust. That dramatic annihilation of a people and a culture de facto ended the era of Jewish influence in the region and scattered the survivors over many continents.

     The above-mentioned notion of Litvakia, of a cultural specificity and unity of the Jews of this region, constitutes the basic premise of the book. Borders shifted and authorities imposed themselves, but this community of Jews had, in all its paradoxes and antagonisms, a certain sense of common identity and destiny. In fact, Henri Minczeles goes so far as to suggest the Litvaks were - in their way - a kind of nation: "Litvakia - that is a collective soul, a profound desire to be who one is, to have wrought great things together and to achieve new ones, a bit in the way Ernest Renan expressed it when he spoke of peoples and nations." (p.269).
This is an extended book review of a French book on the subject. Zamenhof, of course, was a Litvak, and "Litvakia" was the breeding ground of major Jewish cultural innovators.

For more, see this subsection of my Zamenhof Web Guide . . .

Zamenhof en/in Bialystok / Litova juda vivo / Litvak Jewish life

There you will find links pertaining to Zamenhof and to Bialystok and "Litvakia" more generally.

2011-01-09

Ludwik Zamenhof ĉe Museum of Learning

La retejo Muzeo de Lernado (Museum of Learning) organizas temojn laŭ subtemoj. Estas iom ellaborita retpaĝaro por Ludwik Zamenhof.

Jubilea poŝtkarto: Universala Kongreso, Vaŝingtono, 1910-2010

Mi havas nenian ideon aŭ informon pri ĉi tiu afero, krom ke ĝi ĵus vendiĝis ĉe eBay:

Zamenhof-Simpozio at UNo, George Soros, & mi (10)

Jen artikolo en la franca / Here is an article in French:

George Soros, participant d’un symposium de UEA
(ĉe retejo de SAT-Amikaro)
Traduit de l’espéranto par Serge Sire, d’après l’article de Libera Folio
= traduko de Serge Sire, bazita de article en Libera Folio
= translation by Serge Sire based on an article in Libera Folio

La tradukinto aldonis postnoton kiu ne flatas Soros. / The translator added a note which is less than flattering concerning Soros.

Plendoj kontraŭ Esperanto & la Esperanto-movado

Mi trovis interrete diversajn negativajn taksojn de Esperanto aŭ de la Esperanto-movado. Kelkaj estas sufiĉe objektivaj aŭ almenaŭ serioze konsiderindaj, kelkaj fanatikaj aŭ frenezaj. Ĉiuokaze, jen listo:

For / against Esperanto ? de Remuŝ

Esperanto - a critique by James Chandler, 1997

Learn not to speak Esperanto by Justin Rye

Meditation On Esperanto: Part 1- Internationalism by A. Z. Foreman

Konkluda komento pri la eventoj en la Esperanto-movado en 2010 de Andreas Künzli (Spegulo, 1/2009)

La Perpleksa Okulo de Michel Légaré

Why Esperanto Suppresses Language Diversity: Thoughts on Leaving the Esperanto Movement by Christopher Culver

Remuŝ listigas multajn kritikojn kaj respondojn. Chandler trovas iom el Esperanto konservinda en plibonigota lingvo. Rye ege malŝatas Esperanton kaj akre kaj detale pritraktas diversajn facetojn de ĝiaj supozataj difektoj. Foreman ŝatas la lingvon kaj tradukas originalajn Esperantajn poemojn anglalingven, sed trovas Esperanton netaŭgan kiel internacian lingvon, kaj koncize detaligas siajn kritikojn. Ŝajnas, ke pluraj esperantistoj atakis lin, sed la plejmulto el tiaj respondoj ne troviĝas liabloge.

Künzli estas zamenhofologo, Esperantologo, kaj historiisto pri interlingvistiko, kaj evidente forte ligiĝis kun la Esperanto-movado, ĉar li amare raportas siajn plendojn kontraŭ UEA kaj la tuta movado.

Légaré kaj Culver estas frenezuloj, kiuj plendas pri la ideologio, valoroj, kaj/aŭ konduto de la movado laŭ ideologiaj kriterioj.

Nu, mi resumu la specojn de kritikoj, plendoj, kaj denuncoj, pri supozataj . . .

(1) mankoj de la lingvo mem;

(2) misaj propagandaĵoj pri la lingvo & defendoj kontraŭ kritikoj;

(3) misaj propagandaĵoj pri la ideologio, baza karaktero, celoj, kaj perspektivoj de la movado kaj defendoj kontraŭ kritikoj;

(4) malbonaj aŭ mistrafaj celoj, ideologioj, perspektivoj, tendencoj aŭ emoj de la lingvo aŭ lingvopolitiko;

(5) misfaroj, malbona (lingvo)politiko, nekompetenteco, malbona karaktero de la Esperanto-movado, Esperantaj organizoj, aŭ Esperantistoj.

(3) kaj (4) malfacile distingiĝas, tamen Culver plendas precipe laŭ (4). Se nur estus (3), oni povus kritiki specifan politikaĵon aŭ agojn en la Esperanto-movado sen tute negi ĝin. Künzli plendas precipe pri (5). Mi ne kompetentas prijuĝi liajn asertojn, ĉar mi ne intime konas movadajn aferojn.

Nu, inter la ceteraj aferoj miaj plendoj klasifikiĝas en rubrikoj (2) kaj (3). Estas multaj fuŝoj kaj falsaĵoj en la propagandado de Esperanto, pri la lingvo mem kaj pri ĝia supozata lingvopolitiko. Mi ne detaligos proprajn plendojn ĉi-okaze. Tamen, mi konsentus iujn plendojn de aliaj ĉi-rilate.

Nu, kio pri la lingvo mem? Mi ne konsentas pri ĉies kritikoj, sed jen la miaj:

(1) Misaj elektitaj vort(er)oj, signifoj aŭ signifodistingoj de vortoj, manko de bezonataj vortoj. Mi povas pripensi spontane nur kelkajn ekzemplojn, ekz. manko de bona ekvivalento de la angla "should".

(2) Nekonsekvencaĵoj, malelegantaĵoj, nelogikaĵoj, malprecizaĵoj, idiotismoj, ktp. de la vortderiva sistemo, ekz. idiotismaj specimenoj de -et kaj -eg, malsimetrio pri vir- kaj -in (kion aliaj nomus seksismo), nekonsekvenca vortderivado kia de "bros-" kaj "komb-".

Aliaj plendas pri akuzativo, agordo de substantivoj kaj adjektivoj, la participa sistemo, k.a., sed tiaj aferoj ne ĝenas min. Kompreneble la supersignoj estas pugodoloroj, specife la elektitaj supersignoj.  Sed estas la du supre nomitaj kategorioj kiuj incitus mian malaprobon.

Resume, oni trovas plurokaze pravigeblajn aŭ arbitrajn kritikojn aŭ kondamnojn de aferoj pri la lingvo, propagandado, ideologio, celoj, aŭ faroj.  Estas sobraj plendoj kaj folaj plendoj. La pravajn oni honeste agnosku; la ceterajn oni traktu sagace.

2011-01-08

Michel la frenezulo, René Girard, & mi

Kiel mi mistrafis la konekson?! Mi jam konas la pantalonpisulon Michel de Ipernity. Jen lia propra blogo kaj lia omaĝo al mi:



Tute taŭgas ke tia homo tiel amus Girard. Laŭmemore, kiam mi unuafoje renkontis liajn polemikojn ĉe Ipernity, li paranoje verkaĉis pri totalisma ambicio de Zamenhof venki la mondon per mallegitima unuigo de homaro. Nu, en aliaj kuntesktoj suspektindaj ja estas organikismaj konceptoj, sed evidente Michel ne bone komprenis la motoron de la eĉajn iluziojn de Zamenhof. Nun, li argumentas ke la bulonjismo kondukas al malbeninda relativismo kontraŭe al la etika intenco de Zamenhof. Tamen, kiel kristano li malbenas la neŭtralismon kiu supozeble silentigus lin kiel kristanon. Se nur tio eblus! Esperantujo ĉiam plenplenis da kultismaj putraj cepokapoj. Kial ne seniluziiĝintoj estu same fanatike frenezaj kiel samtipaj fanatikaj esperantistoj? Ŝajnas ke ĉi tiu grumblulo malgraŭ si trovas sufiĉe komfortan niĉon en Esperantujo.

René Girard & filozofiaj fuŝuloj

Esperanto kaj filozofio malofte renkontiĝas en respektinda maniero. Esperantistaj fanatikuloj enportas absurdajn mistifikajn fuŝideojn en Esperantistan medion, kiu ja bonvenigemas ĉiajn stultajn filozofiojn. Jen ekzemplo:

Homaranismo kaj Girard de Michel Légaré (23 okt 2010)

Nu, tion, kion mi pensas pri Girard mem, mi resumis anglalingve:

René Girard: Violence and the Sacred

Nu, jen la bildo de la deveno de kulturo kiun Légaré konstatis ĉe Girard:

La kulturo estas perforto kiu naskiĝis kiel solvo (la murdo de senkulpulo el kiu elvenis ŝajna paco, la sakrifico, la mitoj, la ritoj, la sociaj malpermesoj, la religioj, la politiko, ktp.) kontraŭ pli grava perforto kaŭzita per homamasa imitemdezira krizo dum kiu ĉiuj imitadas sin reciproke, rivale, blinde, surbaze de kredo ke tio kion deziras la aliulo certe feliĉigas lin, se ne, li ne dezirus ĝin. Kateno de blinduloj, ĉiu kredante ke li estas la aŭtoro de siaj propraj deziroj, imitas sin reciproke (de la jaroj 1990aj, tia homa imitemo estas interpretebla kiel la aktiveco de la spegulaj neŭronoj), malkonscie, ĝis morte se bezone.
Interesa fantazio, sen subteno.

Oni devas apartigi dezirojn kaj bezonojn, kaj elimini ĉiujn arbitrajn (dezir-rilatajn) trajtojn de kulturoj por efektivigi interpaciĝon, kaj jen la rilato al Zamenhof. Sekvas glosaro de rilataj terminoj. Kien plu?

"Pure homa" laŭ Zamenhof... (8 dec 2010)

Ni lernas ĉie tie, ke la kuracisto estas modelo de neŭtraligo de arbitraj trajtoj. Jen plua frenezaĵo:
Siaflanke, la imitemdezira teorio (de la 1990aj bazita sur la malkovro de la spegulaj neŭronoj) tre klare distingas “homajn bezonojn” kaj “kulturan arbitrecon” (sub diversaj avataroj) kiun Girard interpretas kiel sisteman—sed placeban—perforton kiu evitas pli gravan perforton de “ĉiuj kontraŭ ĉiuj” kaŭzitan de ĝeneraligita homamasa blinda interimitado (imitemdezira krizo). Oni ne povas eltiri la deziron ekster la homo, sed la homo povas ĝin redirekti al modeloj kiuj kulture… emas foriĝi. Laŭ Girard, paco—se eblas—akiriĝas je tiu prezo: kultura foriĝo.
Laŭ Girard-ista psikiatro Jean-Michel Oughourlian estas modeloj Gandhi, Martin Luther King kaj Mandela. Légaré aldonas Thoreau kaj Zamenhof.

Ja forestas multaj logikaj interpaŝoj, ĉu ne? Kompreneble, kiam la elirpunkto estas idealismaj fantaziaj konceptoj, oni povas ligi iujn ajn du abstraktaĵojn laŭplaĉe.

Ripetas la ĉi-supran aferon la ĉi-suba:

Michel Légaré. Pri la forgesita teksto de Zamenhof , La Ondo de Esperanto, 2011, №1 (195)

Nu, mi eltrovis ĉi tiujn stultaĵojn danke al la blogo de Ken Miner, 7 januaro, 2011: KONTRAŬ GIRARD. Sed nur la jena evidente maltrankviligas Miner: "Laŭ mi ne veras, ke ĉiuj deziroj estas imitoj." Sed tio ne estas la kerno de la tuta fuŝado de la argumento. La imitado (mimesis) ne povas priskribi aŭ ekspliki la tutan bazon de kulturon, kaj oni ne povas arbitre solvi la supozitan bazan problemaron per deklaro de kuracilo. Tia amatoreca frenezeco tro oftas en Esperantujo.

Cetere, la koncepto de oferado kiel rimedo por la reguligo kaj bridigo de violento estas fundamenta koncepto de Girard. Tio estas lia cinika perspektivo pri la homa naturo, kaj cetere, li eĉ asertas la unikecon de kristanismo ĉar ĝi supozeble anstataŭigas Jesuon por violentaj oferoj. Do Girard cinike konfesas kaj aprobas tiun humiligan tim-bazitan koncepton de la homaro. Tio estas la malo de la perspektivo de Zamenhof, precipe de la perspektivo de juda humanismo, kiu asertas la perfekteblecon de la homo per propraj rimedoj kaj racia mondkoncepto. Aŭ ĉu Zamenhof estas la nova Jesuo, la mesio kiu neŭtraligas la arbitrajn apartaĵojn de kulturoj? Kia idioto estas ĉi tiu Légaré!

2011-01-07

Aretha Franklin en Esperanto

Nu, jen surprizo!

Aretha Franklin - Respekt' (Respect), tradukis felicx

Bona provo! Evidente, lia plej granda problemo estis kiel traduki tiutempan usonan idiotismon "sock it to me". Ja estas defio, ĉi-okaze ne efektive sukcesa. Mi devus multe pripensi la ne tute klaran esprimaĵon por elcerbumi ekvivalenton.

A. Z. Foreman translates William Auld & Edwin de Kock (2)

Here are two more English translations of original Esperanto poems by William Auld:

La Dancantino: The Woman Dancing

Neĝo: Snow: Nive (Interlingua)

Each is accompanied by a sound file of Foreman reading the Esperanto original. The latter poem is also translated into the artificial language Interlingua.

Foreman has also just translated a poem by another long-standing noted Esperanto poet:

Majstroverko: Masterwork by Edwin de Kock

As a Borges fan, I must also mention Foreman's English translation (with the Spanish original) of . . .

Everness By Jorge Luis Borges.

2011-01-06

Arcaicam Esperantom

Ĉu vi memoras Arcaicam Esperantom (1969), la pra-Esperanton kreitan de Manuel Halvelik? Mi aĉetis la libron antaŭ 40 jaroj. Poste ĉi tiu kreaĵo forgesiĝis. Nu, vi povas elŝuti pli novan eldonon:

Arkaika Esperanto : Arcaicam Esperantom (2005), 261 p.

Ankaŭ troveblas La Mezepoka Esperanto de Kalman Kalocsay el Lingvo Stilo Formo (2a eldono, 1931).

2011-01-04

Public Movement, Performance, Ideology

The Israeli performance group Public Movement is featured in an article, Performing Politics for Germany by Daniel Miller (Frieze Magazine, 13/07/09). Miller describes performances in Tel Aviv, Berlin, and Lodz and Warsaw in Poland. Themes presented involve the Irgun, anti-Semitism, the Holocaust, and other political themes. Their performance art, which evidently doubles as political commentary, has been challenged and questioned. There was one allegation that the group is a front for Israeli militarism. Its street theater does seem rather dodgy, however you interpret it. Anyway, here's the relevant passage for us:

In choreographing Spring in Warsaw Public Movement included a quasi-Islamic prayer, a flag-planting ritual at the site where noted Jew L.L. Zamenhof invented Esperanto, a mass public kneeling before the Willy Brandt memorial (a third order of representation, as the statue was originally built in honour of the German chancellor after he knelt in front of Nathan Rapoport’s Ghetto Heroes Memorial on his visit to Warsaw in 1970) and a synchronized dance backed by Justice vs. Simian’s ‘We Are Your Friends’ (2007) in front of the memorial itself.

Lauren Stokes on Zamenhof, nationalism, & Raŭmismo

Lauren Stokes has a couple of entries on Zamenhof in her blog BesondersWeg.

Esperanto as Political Commitment? (April 19, 2010)

On Finvenkismo vs. Raŭmismo as sociopolitical strategies for the Esperanto movement. Since English appears to be unbeatable, should we then turn to Raŭmismo as an alternative perspective? Stokes says:

Instead of aggressively propagating the language, Raŭmists want to cultivate it, to “enjoy and apply Esperanto as it effectively is now, independent of its original goals.” They believe that the Esperanto community has developed to the point where it is a unique culture worthy of preservation in its own right, and hope “to show the world that we can also say something – something culturally original and internationally valuable.”

The manifesto also includes a passage stating “that the search of own own identity makes us conceive Esperantism as if it were belonging to a self-created disapora language minority.” Some more extreme Raŭmists take this diaspora minority business very seriously; in recent years a group called Esperanta Civito has even begun arguing that Esperantists should have their own state-like representation in world affairs.
She goes on to say:
Many Esperantists today are all about minority language rights, which is cool, because minority language rights are often a good thing, but it still seems to me that the rhetoric around minority language rights accepts the logic of the linguistic nation and of national identification at face value and thus retreats from the radical critique of nationalism offered by Zamenhof and early Esperanto.

Early Esperanto was an attempt to think outside of the linguistic-cultural-national logic entirely by promoting a self-conscious universalism which actually became a form of anti-nationalism.
She concludes:
So I can’t imagine Zamenhof ever wanted Esperantists to think of themselves as a diaspora linguistic minority, and I can’t imagine that he would be completely on board with the present idea that Esperanto should seek to preserve other languages.
You'll have to read the rest to fill in the blanks. But note that she also references this important book:

Guardians of the Nation: Activists on the Language Frontiers of Imperial Austria by Pieter M. Judson.

She also offers a YouTube video of an Esperanto rendition of the Beach Boys hit "Do You Wanna Dance?"

*     *     *

Zamenhof and Me (February 17, 2010)

Resumeto pri Zamenhof, precipe pri liaj socipolitikaj ideoj. / Summary of Zamenhof's trajectory with emphasis on his sociopolitical ideas.

Ken Miner pri Ralph Dumain

Ken Miner estas unu el la plej interesaj Esperantistaj blogantoj, tamen mi malofte kaptas okazon legi ĝin; fakte, mi simile neglektas la blogojn de ĉiuj aliaj konatoj. Mi trovas, ke de tempo al tempo Ken Miner okupas sin pri mi. Mi mencios la blogerojn kiujn mi sukcesis trovi & mi komentos laŭokaze.

Decembro 2010
(1) 15 decembro: LOGIKO KAJ LA ESPERANTOLOGOJ. [Pri mia kritiko de "Gentoj kaj Internacia Lingvo" de Zamenhof]
(2) RALPH DUMAIN asertas: "... kompreneble kaj Esperanto kaj Bahaismo estas ĥimeroj en usona medio."

Pri mia manko de kompreno de taŭtologio, Ken banale evitas la bazan problemaron de la Zamenhofa perspektivo, ekz. la interplektiĝon de la forigo de popolaj diferencoj kun aliaj faktoroj.

Novembro 2010
25 novembro: Pri Israel Zangwill.

Aŭgusto 2010
(1) 18 aŭgusto: Pri Intervjuo kun Sabira Ståhlberg.
(2) 10 aŭgusto: Pri Wittgenstein kontraŭ artefaritaj lingvoj.
(3) 8 aŭgusto: Pri kritiko fare de Julius Balbin pri Esperanto-poezio; Edward Skidelsky pri George Steiner, Ludwig Wittgenstein & Esperanto-poezio.

Oktobro 2009
Sed ni modernuloj emas kredi ke raso, sekso, klaso ktp "devas" havi specifajn uniformajn opiniojn (ĉu ne Ralph Dumain iam skribis rilate John McWhorter . . .
"La plej grava rajto estas la rajto de la homo pensi por si mem." Ken tamen tenas tre supraĵan koncepton de la signifo de propra aserto.
Majo 2009
INTERESAN ENKETON PRI LA TERMINO "LA KLERISMO" faris Ralph Dumain (2008-10-08). Temas pri la Okcidenta kultura movado de la 18-a jarcento, kiam la racio ...

Aŭgusto 2008

(1) 1a Aŭgusto: pri respondo de R. Dumain pri blogaj komentoj, Dawkins, Klerismo
(2) 11a Aŭgusto: KOMENTO PRI BLOGERO de Ralph Dumain Kiu regas la konceptojn? (2008-08-06).

Januaro 2008
Ni esploru do objektive pri la signifo de 'reakcia' en nur unu E-lingva blogo, tiu de Ralph Dumain. Trovi la signifon ĉe unu uzanto estus almenaŭ bona ...
La problemo kompreni aŭ taksi la uzon de termino "reakcia" okazas en pluraj lingvoj, en Esperanto kiel en la angla, kaj la derivo de la aktuala signifo de tiaj terminoj el la semantikaj eroj de ĝiaj antaŭuloj estas atentindaj interalie pro miskomprenebloj. Mi ne konas alternativon pro enportado de nacilingvaj terminoj ol Esperanto, kaj mi dubas ĉu neologismoj sen evidente nacilingvaj ekvilalentoj estus akcepteblaj. Ekz. mi uzas vorton "abstraktece" kiel ekvivalenton de anglalingva esprimo "in the abstract", kiun mem ne ĉiam komprenus angloparolanto. Antaŭ multaj jaroj mi private sugestis filozofiajn terminojn, kiujn la adresato ne aprobis. Nu, pri "reakciaj" filozofioj, mi povas helpi nur per plua klarigo, kiuj estas iliaj tiaj kvalitoj.
Julio 2008
KONTRAŬ KONTRAŬ-ANONIMECAJ BLOGOJ.
Ken plendas pri manko de permeso de anonimaj komentoj miabloge, celas protesti ke Richard Dawkins estas brito, ne usonano.

Junio 2007
(Ralph Dumain). Kaj sensencaĵo povas esti mistere kreiva. La fakta bazo de la akupunkturo estas absurdaĵo — ĉakroj certe ne ekzistas — tamen stumble ĝi . . . 

Ken referencas iun mian komenton pri kultura strategio kaj ideologioj kiel adaptiloj.

On Skibbel's "A Curable Romantic": Zamenhof & fin de siècle optimism

Living in Someone Else's Body: A Curable Romantic
Joel Magalnick
Friday, October 15, 2010, JTNews, p. 17.

Getting the idea off the ground took a lot more than inventing a dead character, however. It involved research — into Freud and his writings, into the Esperanto movement, and into the Warsaw Ghetto — to create a story about Jakob Sammelsohn, an eye doctor married at a very young age to the village idiot in late-19th-century Galicia, who then escapes to Vienna to begin his life anew.

*     *     *

And it’s that woman who leads us to Dr. Ludovic Zamenhof, a fellow eye doctor and the creator of the international language Esperanto, to whom Sammelsohn becomes a confidante. And from there, as Sammelsohn squanders that relationship and enters his later years, comes the Holocaust and basic survival.

*     *     *

Skibell also sees his book as a commentary on differences in perception as the centuries turned, from the 19th to the 20th and the 20th to the 21st.

“It wasn’t even just Dr. Zamenhof who had this utopian idea that humankind was on the lip of perfection. I read a lot of Emile Zola’s work, because of the Dreyfus trial, and here was this heavy-hitting French novelist intellectual, but he too believed that war was about to disappear, and disease was about to disappear and science and rationalism [would take hold],” Skibell says. “I thought it was interesting that in the year 1900 there was all this great hope, but when the year became 2000, we were probably as cynical as we’ve ever been.”

2011-01-03

Zamenhof & the new Jewish intellectual historiography (3)

Transnationalism and the Jews of the Nineteenth Century | Central European University, 2009/10 course syllabus & bibliography, Carsten L. Wilke, Instructor.

The sections of the bibliography are:

1. Diaspora, transnationalism, cultural transfer: fundamental concepts
2. Diaspora, patriotism and national fragmentation
3. Global economy, capital and consumerism
4. Non-Jewish models of internationalism
5. Religious constructions of ethic universalism in Germany and Italy
6. The intersection of Jewish solidarity and the universal "civilizing mission" in France
7. Beyond nationalisms in Central Europe

Marsha L. Rozenblit, Reconstructing a national identity: The Jews of Habsburg Austria during World War I, New York: Oxford University Press, 2001, p. 14-38. [savepdf]
"A Jew's attitude toward the 'nationality fraud'", in: Wilma Abeles Iggers (ed.), The Jews of Bohemia and Moravia: a historical reader, Detroit: Wayne State University Press, 1992, p. 144-145, 220-223. [savepdf]

Ludwik Lazar ZamenhofDr. Esperanto's International Language, Warsaw: Zamenhof, 1889, p. 3-24. [link]
8. Modern "shtadlanut" and global philanthropy
9. The Alliance Israélite Universelle
10. The Jewish vision of East-Western reconciliation
Note: David A. Brenner, Marketing identities: the invention of Jewish ethnicity in 'Ost und West', Detroit, MI: Wayne State University Press, 1998, p. 22-28, 40-42, 63-71. [savepdf]
11. Extremists in search of the stateless utopia
Note:  Michael Löwy, Redemption and utopia: Jewish libertarian thought in Central Europe. A study in elective affinity, trl. by Hope Heaney, London: The Athlone Press, 1992, p. 14-26; optional reading: p. 47-66. [savepdf]
12. The anti-Semitic myth of Jewish transnationalism

Nekonata teksto de Zamenhof retrovita

La kuracista sinkompreno de Zamenhof: Nekonata Zamenhofa teksto retrovita de Reinhard Haupenthal, kun . . .

Antaŭparolo al T.E.K.A.-Jarlibro, 1909 de L. L. Zamenhof

. . . en La Ondo de Esperanto, 2010. № 12 (194).

Omo, la lingvo de homo

Omo, la lingvo de homo de Halina Gorecka, La Ondo de Esperanto, 2010. № 12 (194).

Jen la historio de nekonata artefarita lingvo Omo de Vladimir Vengerov, publikigita en 1910.

2011-01-02

A. Z. Foreman translates William Auld & other Esperanto poets

Tradukisto A. Z. Foreman kritikas la lingvon kaj propagandon de Esperanto sed tradukas originalajn Esperantajn poemojn anglalingven: ĝis nun poemojn de William Auld, Marjorie Boulton, Kalman Kaloscay, kaj Ludmila Jevsejeva. En ĉiu kazo oni povas aŭskulti lian deklamon de la originala poemo. Ĉar temas pri anglalingva legantaro, la cetero de ĉi tiu blogero estas anglalingva.

A. Z. Foreman is a polyglot, linguistics student, and poetry lover who translates from several languages including Esperanto into English, as you will see from his blog Poems Found in Translation. Some character by the name of "Ralph Ellectual" has commented on all his Esperanto blog entries, and I agree with his judgments. Foreman has some harsh but fair comments about the language itself, which he likes for reasons other than the usual propaganda. See his piece:

Meditation On Esperanto: Part 1- Internationalism

I won't quibble over his detailed remarks about the linguistic quirks of Esperanto, but I share a rejection of the type of Esperantist propaganda promulgated by Claude Piron.

But let's move on to Foreman's translations from Esperanto:

William Auld: In an Old CemeteryJulia on Pandateria 
Marjorie Boulton: Memnon 
Kalman Kalocsay: A Summer Night
Ludmila Jevsejeva: Autumn Melody

For each poem Foreman provides a sound file of him reading the Esperanto original, along with the text of the Esperanto original and his translation. These poems are meditative (on time, history, perspectives of the present vs. the past) or lyrical. The first three poets listed are famous in the Esperanto world. The last one is new to me, but Ludmila Jevsejeva (1913-1980) is not new on the scene at all; in fact, she was a victim of Stalin's purges. See also Ludmila Jevsejeva - esperantistino kaj poetino.

I shall be interested in what else Mr. Foreman has to say about Esperanto language and poetry, and of course I look forward to further translations.