Miĥalski & Majakovskij

Eŭgeno Miĥalski

Jen nove ĉe mia retejo:

• Amaj melodioj: III de Eŭgeno Miĥalski
• “Al memoro de Majakovskij” de Eŭgeno Miĥalski

Elstaras je Miĥalski lirikeco, erotiko, kaj eksperimenta plivastigo de la lingvaj eblaĵoj de Esperanto. La unue menciita poemo (Amaj melodioj: III, kiun mi deklamis sonregistre okaze de la 121-a datreveno de Miĥalski) estas lirika kaj erotika, kun kelkaj interesaj kunmetitaĵoj kaj gramatikaĵoj--'disburĝonis kaŝtanaj', 'kreiv-geedziga'.

Kiel evidentas en la poemaro Prologo (1929), Miĥalski sopiris al nova mondo, tiel profetante pri la 'os', kaj li ankaŭ estis pioniro de poezia stilo en Esperanto. Do, du-kiale, ne surprizas ke Eŭgeno Miĥalski entuziasmus pri la avangarda sovetrusa poeto Vladimir Majakovskij.

La centrigo de politika potenco de Stalin fine de la 1920aj jaroj efikis ankaŭ fini la viveblecon de la arta avangardo. Majakovskij mortpafis sin je la 14-a de aprilo 1930. Miĥalski verkis la omaĝan poemon la 26-an de junio 1930. Miĥalski fariĝus viktimo de la Stalina teroro; li estis mortpafita la 15-an de oktobro 1937.

Ĉi-poeme oni trovas laŭdadon de la novo kontraŭ kaduka kaj filistra sociordo, en kombino kun la pionira lingvaĵo de Miĥalski. Ĉi tiu poemo finfine aperis kaj estas la lasta poemo en Plena Poemaro 1917-1937, antologio de Miĥalski redaktita de William Auld kun enkonduko de Krys Ungar (Antwerpen: Flandra Esperanto-Ligo, 1994; p. 175-176).

Do jen funebro fare de Miĥalski pri Majakovskij. Kaj ni, la posteuloj, funebras pri Miĥalski.

Eŭgeno Miĥalski 121-jara

Okaze de la 121-a datreveno de la naskiĝo de Eŭgeno Miĥalski (21 januaro 1897 - 15 oktobro 1937), mi sonregistris deklamon de poemo ...

"Amaj melodioj: III" de Eŭgeno Miĥalski, Voznesensk, 11 Decembro 1923.

Ĉi tiu poemo aperis en la poemaro Prologo (1929) kaj troveblas ankaŭ en Plena Poemaro 1917-1937, red. William Auld, kun enkonduko de Krys Ungar (Antwerpen: Flandra Esperanto-Ligo, 1994), p. 63-64.

Ĉi tiu estas dum jardekoj unu el miaj favorataj lirikaj poemoj de Miĥalski, speciale la finaĵo:

Disburĝonis kaŝtanaj la floroj
kun kreiv-geedziga polen',
ĝi miksiĝis kun niaj odoroj
en mistera pasia solen'.

Dolĉe!

Ernest Drezen (14 novembro 1892 - 27 oktobro 1937)

Hodiaŭ estas datreveno de la mortigo de sovetia esperantisto Ernest Drezen fare de la Stalina reĝimo en 1937. Kiam mi eklernis Esperanton en 1968, mi interesiĝis ankaŭ pri interlingvistiko, do havigis al mi kaj legis la nemalhaveblan verkon de Drezen Historio de la Mondolingvo (1931, reeldonigita 1967, 1991). Post jaroj mi legis aliajn liajn verkojn Analiza Historio de la Esperanto-Movado (1931) kaj Zamenhof (1929). Eble mi akiris la verkon Skizoj pri Teorio de Esperanto (1931, reeld. 1975) sed mi ne memoras. Komence mi sciis nenion pri marksismo. Mi lernis ke Drezen estis viktimo de Stalin, sed mi sciis malmulton pri lia propra aktivado krom la skismo el SAT. Mi ne sciis tiutempe pri ia lia kompromiteco konforme al la reĝimo, kiu eventuale malsukcesis malhelpi la ekstermon de la sovetia Esperanto-movado.

La sovetia kaj komunistpartia speco de marksismo-leninismo enhavis konatajn krudaĵojn, sed oni tamen povus lerni el ĝi. Kiam mi prelegis okaze de la centjara datreveno de la Universala Kongreso en Vaŝingtono (1910) mi rekonstatis diversajn kritikojn pri Zamenhof, inkluzive de la jena:

Ernest Drezen pri la Interna Ideo de Esperantismo
  (Atentu ankaŭ la retligojn de tiu retpaĝo.)

Menciindas ankaŭ la pli ĝenerala faka intereso pri Drezen. Ekz., sovetologa studento Michael G. Smith multe esploris pri Drezen en konekso kun sia profesia fako, konsultante rusajn kaj Esperantajn verkojn. Mi helpis lin pri la Esperanta flanko, kaj en 1988 mi tradukis por eventuala publikigo lian eseon:

"Kultura Revolucio en Sovetunio: Lingvaj Reformoj kaj Esperanto, 1917-1937" de Michael Smith, trad. R. Dumain

Drezen okupis sin ankaŭ pri scienco de racia mastrumado kreita kaj nomata de Alexandr Bogdanov tektologio (anglalingve "tectology"). Mi jam afiŝis pri mia kunlaboro kun Smith:

Lingvaj reformoj & Esperanto en Sovetunio

Rigardu ankaŭ mian afiŝon Lenin, Bogdanov, Esperanto.

Mia kolego Smith agnoskis kiel mi (kaj multaj aliaj, ekz. William Auld) la imponan kreivon de la sovetiaj esperantistoj, kiujn Stalin subpremis. Smith kiel mi (kaj Auld) admiris la poeton Eŭgeno Miĥalski, kiun ni iam diskutis. Ni miris, kiel ekspliki la plezurigan vortmuzikon de Miĥalski.

William Auld: Pri lingvo kaj aliaj artoj

William Auld, Pri lingvo kaj aliaj artoj. Antverpeno; La Laguna: TK / Stafeto, 1978. 213 p.

ENHAVO

    Mitoj kaj faktoj pri Esperanto         5
    Pri la tradukado de poezio         21
    Konturoj de poezio kaj la belartoj         33
    Belartoj en la 20a jarcento         57
    Esperanto kiel literatura lingvo        69
    La internacia lingvo kiel belarta tradukilo    95
    La evoluo de la esperanta poezio    159
    Pensoj pri la “juneco” de la esperanta literaturo     175
    Pasio-pasivo    181
    Mondhistorio    189
    Londono tra lupeo    193
    Konversacia lingvaĵo en nia literaturo    197
    Ĉu prefere nacilingvo?    201
    Naciismo, tolero, kaj la lingvo de Zamenhof    203
    Kiel Esperanto influis mian karakteron
        kaj mian karieron    207

Jen aliaj eseoj de Auld Interrete:

William Auld de Esperantiĝo al Militservo
   William Auld—From Introduction to Esperanto to Military Service
      (translation of above by R. Dumain)
La radikoj de nia literaturo
La Fikcia Universo
Arto kaj belo
Kio estas artverko?
Unu ritmo en "La infana raso" (Unikoda versio)
La urbo de terura nokto (Unikoda versio)

William Auld: "En Barko Senpilota" (5)

William Auld, En Barko Senpilota: Plena Originala Poemaro, redaktis Aldo de’ Giorgi. Pizo: Edistudio, 1987. 874 p.

Pensoj de danka leganto de Rejna de Jong

La Infana Raso ravis Rejnan kaj instigis ŝian propran poezian verkadon. Poste ŝi legis la poemojn de Auld en Kvaropo kaj Unufingraj Melodioj kaj Humoroj. Rejna citas el kelkaj poemoj kaj mencias favoratajn. Ŝi ĝuis ankaŭ la volumon Rimleteroj.

Laŭdataj ankaŭ estas la tradukoj fare de Auld, precipe "La urbo de terura nokto" de James Thomson. Ankaŭ elstara estas la traduko de Aniaro de Harry Martinson. Admirinda estas la inventemo de Auld en tradukado de Shakespeare. Aliaj tradukoj laŭdataj estas La Robajoj de Omar Kajam, Don Juan, Kanto Unua de Byron, Fenikso tro ofta de Christopher Fry, kaj kontribuoj al la Angla kaj Skota Antologioj. Rejna ŝatas ankaŭ la esearojn de Auld.

Nacilingvaj literaturaj influoj sur la poemoj de William Auld de Marjorie Boulton

Boulton citas tiom multajn influojn, ke oni apenaŭ povas teni ĉiujn. En la anglalingva literaturo, la influaro estas precipe angla-skota-usona. Estas influoj de la latina kaj franca, sed kiel distingi la senperajn disde la nerektaj influoj? Pere de tradukoj, eblas aliaj lingvoj. Auld ŝatis Kafavis, Holub, Mayakovskij, japanajn versformojn.

Esperantistaj poetoj Reto Rossetti, Eŭgeno Miĥalski, kaj Kalocsay influis lian poezion; oni povas trovi eĥon de Baghy.

En la angla lingvo, Auld engaĝis Shakespeare, James Thomson (La urbo de terura nokto), Ezra Pound, Byron, Emily Dickinson, kaj multajn aliajn. Auld tradukis el skota kaj anglsakaj literaturoj, el Shakespeare, Thomas Gray, Pope, kaj Byron. . . . nu la listigo estas tro longa ripeti.

Boulton trovas rektajn influojn al specifaj originalaj poemoj de Auld. Ŝi trovas James Thomson en "Al Homo Sapiens", "Kondamnita", eble "Septembra Mateno". Ŝi perceptas Gray ĉe "Elegio en Malnova Tombejo" kaj "La Urbo de Mia Animo". En El Unu Verda Vivo Boulton trovas Byron, Auden, kaj aliajn. Eblaj influoj diversloke estas Pope, Dryden, Roy Campbell, Louis Macneice, Milton, John Skelton, Wilfrid Owen, Swinburne, Browning, Hardy, Browning, Cecil Day Lewis, Philip Larkin, Vernon Skannell . . . . Boulton eĉ suspektas Heine. Sed mi jam malatentas la liston de nomojn kaj eblajn rilatojn.

Boulton tre ŝatas Kvazaŭ Birdoj Konstruas, la sola verko de Auld kiun mi taksas senmerita, kaj trovas ĝin imitaĵo de Fenikso Tro Ofta de Christopher Fry. Mi malŝparis tempon legante tutan paĝon pri komparo.

Boulton longe meditas pri la influoj (pozitivaj aŭ negativaj?) de Pound kaj Eliot. Resumi la plurpaĝan diskuton estus je mi tro laciga. Laŭ ideologia enhavo Auld plejparte plaĉas al Boulton, Pound kaj Eliot ne. La Infana Raso taŭgas por komparoj.

Resume, Auld montras kaj majstras variecon de stilaj rimedoj, loze analoge al lia ensorbo de diversaj influoj.

Presentation on Esperanto at the National Museum of Language

On 10 May 2014 James Ryan and I gave a presentation at the National Museum of Language in College Park, Maryland, on the topic . . .

Esperanto: One of the World's Best Underutilized Ideas and Its Contributions to World Culture.

The description of this program can be found at the above link along with two embedded videos. The abstract of my contribution is as follows:

The concept of culture is discussed, as is the question of whether and in what sense the Esperanto community can be considered a culture, a question on which even the most celebrated Esperantist literati have differed. Ralph Dumain will emphasize the Esperanto phenomenon as a subculture and culture-forming process, with overall humanitarian contributions to world civilization, and artistic, mainly literary contributions, of both original works and translations. He will discuss the perspective and literary contributions of Esperanto’s creator Zamenhof in relation to the Esperanto movement and world situation of his time. He will give a general historical map of the development of Esperanto literature.

The video in two parts can also be accessed directly at YouTube, but I have embedded them here for convenience:

Esperanto: One of the World's Best Underutilized Ideas and Its Contributions to World Culture (National Museum of Language as part of the Amelia Murdoch Speaker Series on May 10, 2014 in College Park, MD) (61:12 min) by James Ryan and Ralph Dumain



Esperanto: One of the World's Best Underutilized Ideas Part 2
(Question and Answer period) (55:14 min)



First, James Ryan presents. My talk begins 22 minutes into part 1 and ends 1 minute into part 2. The balance of part 2 is a question-and-answer period in which James Ryan and I both respond.

I highlight the Hungarian contribution central to the development of Esperanto literature. Part 1 ends with mention of Sándor Szathmári's utopian/dystopian masterwork Voyage to Kazohinia, available also in English translation. In part 2 I mention Szathmári's futuristic novella Maŝinmondo (Machine-World) at approximately the 38:45 minute mark. Later, at about 42:30, I recite Zamenhof's poem "Ho, mia kor'" (O my heart) in Esperanto with Marjorie Boulton's English translation, then at 46:35 Kálmán Kalocsay's Esperanto poem "Sunsubiro" (Sunset) with English translation by A. Z. Foreman.

A number of topics are discussed in the question-and-answer period, among them the engagement of the League of Nations and the United Nations with Esperanto, the teaching and learning of Esperanto, the speakers' personal histories, native speakers of Esperanto, games in Esperanto, Esperanto in cinema, Esperanto grammar, and the Soviet Russian poet Eŭgeno Miĥalski's linguistic experimentation.