Voltaire (2): Mikromego (Micromegas) en Esperanto

Jen 6-minuta voĉrecenzeto pri la verko Mikromego de Voltero, tradukita al Esperanto de Andreo Cherpillod kaj eldonita de "Fonto":

Voltaire: filozofiaj rakontoj

Lastatempe mi legis anglingve filozofiajn rakontojn de Voltaire (21 novembro 1694 - 30 majo 1778), ne la faman Kandidon, sed aliajn:

• Zadig (1747/8)
• Micromégas (1752)
• L'Ingénu (La senartifikulo) (1767)
• Le Taureau blanc (La blanka virbovo) (1773/4)

Ekzistas pluaj filozofiaj rakontoj (contes philosophiques) de Voltaire, sed mi legis la menciitajn kaj komentis anglalingve:

Voltaire’s philosophical tales: commentary

En la artikolo pri Voltaire en Vikipedio konstateblas ke ekzistas tradukoj de pluraj verkoj en Esperanto. Rimarku ekzemple recenzon pri la jena:

Recenzo: Tri verkoj de Volter [Kandid, Zadig, Senartifikulo] (trad. E. Lanti) de Tomaŝ PUMPR (La nica literatura revuo, 3/3, p. 115-120)

Libroforme aperis ankaŭ:

• Mikromego kaj aliaj rakontoj [15 rakontoj], trad. André Cherpillod (Chapecó: Fonto, 2014)
• Katekismo de la honesta homo, trad. André Cherpillod (Chapecó: Fonto, 2012). Recenzas Renato Corsetti
• La franca jezuito kaj la ĉina imperiestro (Raporto pri la ekzilo de la jezuitoj el Ĉinio), trad. André Cherpillod (Courgenard: La Blanchetière, 2014)

Aperis rakontoj interrete:

• "Blanko kaj Nigro", trad. Roland Platteau
• "La unuokula ŝarĝoportisto", trad. Edgard Verheyden, en Flandra Esperantisto, okt. 1936, p. 53-57.
• "La unuokula ŝarĝisto", trad. Daniel Luez
• "La du konsolitaj", trad. René Bricard
• "Memnono, aŭ la homa saĝeco", trad. F. Lallemant

En la blogo de Antonio De Salvo aperis afiŝoj:

• Voltaire, 30 Majo 2017 (kun la recenzo de Tri verkoj fare de Pumpr)
• Voltaire, 21 Novembro 2018 (kun anekdoto "La ŝuoj de Voltaire")

Zamenhof interview: Esperanto & Jewish Ideals

Now on my web site:

“Esperanto and Jewish Ideals,” Interview for the Jewish Chronicle with Dr. Zamenhof, The Jewish Chronicle, September 6, 1907, pp. 16-18. Note also the advertisement for "kakao" (cocoa).

With Zamenhof’s translation of ‘La Gaja Migranto’ (published in Fundamenta Krestomatio de la Lingvo Esperanto, 1903), mentioned in the interview.

This interview was translated into Esperanto and published in two parts. Note that R. I. [ = Isidore?] Harris is given as the interviewer:

Intervjuo kun d-ro Zamenhof de R. I. HARRIS, elangligis N. Z. MAIMON, La nica literatura revuo 6/3 (n-ro 33), Januaro-Februaro 1961, p. 82-89.

Intervjuo kun d-ro Zamenhof (fino) de R. I. HARRIS, elangligis N. Z. MAIMON, La nica literatura revuo 6/4 (n-ro 34), Marto-Aprilo 1961, p. 121-127.

Here I noticed interesting details about Zamenhof's thoughts on the Jewish question that I don't recall from other statements. For example, when he describes his attempt to create a new Judaism for the 20th century, he makes two curious assertions: (1) he almost blames his fellow Jews for isolating themselves within the nations in which they find themselves, but (2) he rejects Reform Judaism for excessive accommodation to the gentiles, who don't accept Jews anyway, Zamenhof thus abjures assimilationism as lacking self-respect. His project of Hilelismo (Hillelism, which later morphed into Homaranismo, no longer Jewish-specific and somewhat akin to Ethical Culture) was meant to reject an obsolete territorial (and superstitious) traditional conception of Judaism and modernize it to reflect the ethical ideal (of which monotheism is a part) incorporated in it.

Zamenhof's conception of the causes and cure of ethnic conflict betray an incredible lack of political sophistication. This can be seen most clearly in his paper “International Language” presented to the First Universal Races Congress in 1911. Denying economic causes for national conflict, Zamenhof curiously argues:

Can we say, for instance, that so many millions of poor Russians hate the millions of poor Chinese on economic grounds, when they shed their blood so willingly to defend their Russian oppressors against the attacks of foreigners? Assuredly not, for the Russian soldier knows very well, when he kills a Chinese soldier, that the man would never do him as much harm as the "mailed fist" of his own compatriots. It is not economic causes that give rise to national hatreds.

There is a glimpse of political consciousness in the reference to a group's own oppressors, which immediately disappears. His entire argument is abstract. While correctly denying intrinsic, ineluctable differences between peoples at the basis of animosity, Zamenhof exhibits not an ounce of political or historical consciousness in understanding how these problems came to be or what drives them. What he does show in his various statements is his intimate familiarity with Eastern Europe and the dilemma of Jews in this hostile environment.

This interview in English is invaluable, as the most extensive documentation of Zamenhof's engagement with the Jewish question, outside of his writings in Russian, is in Esperanto. But again, his political cluelessness comes to the forefront.

Zamenhof, soberly and with absolutely no self-aggrandizement, proposed the most far-reaching ambitious projects, all of which failed except for Esperanto, which succeeded in creating an international community of speakers that has survived 130 years, including the century following Zamenhof's death. Zamenhof projected into the future on a grand scale, from the vantage point of a provincial Eastern European Jew chafing at the ghettoization and discrimination that he suffered.

Sándor Szathmári on the monomania of prophets

I already blogged on this subject on this blog:

Sándor Szathmári on the limitations of sages

But I found Szathmári's take on this so compelling, I finally wrote a comparable post on my Reason & Society blog:

Sándor Szathmári on the monomania of prophets

There I added a detail without explaining further: the boldfaced passage reminded me of an aspect of Hermann Hesse's Siddartha that irritated me when I read it as a teenager. Siddartha meets the Buddha, and objects that the Buddha is just babysitting his followers who have not experienced what the Buddha is preaching, the Buddha makes excuses for this, and Siddartha accepts this while moving on. So Hesse has it both ways. Hence Szathmári's commentary stood out for me. I repeat the key passage below. The translation is awkward, so I should re-translate it myself from the Esperanto:

"To be a bikru is also in fact a monomania; the erroneous belief that with the Behins there is a connection between the heard word and the brain. A bikru is a Behin whose only Behinity is that he doesn't realize among whom he lives; for it could not be imagined, could it, that somebody who was aware of the Behinic disease would still want to explain reality to them."

Karel Čapek en Literatura Mondo, 1924-1948

Kun helpo de Enhavolisto de Literatura Mondo mi trovis la jenajn erojn de kaj pri la ĉeĥa verkisto Karel Čapek, al kiuj mi aldonas retligojn al numeroj de Literatura Mondo kaj al aliaj retpaĝoj:

Kamarýt, Stanislav. "Du romanoj de K. Čapek" (Observo), 1a serio, 3a jaro, 9a n-ro, septembro 1924, p. 154-5.

Jobo, "R.U.R. de Karel Čapek" (Recenzo), aprilo 1926, p. 000k2.

Čapek, Karel. "La kudrilo" (Novelo), trad. Miloš Lukáš, decembro 1932, p. 200VIII.

Novak, Arne. “Karel Čapek” (Observo), decembro 1932, p. 206-7.

Čapek, Karel. “Ordinara murdo” (Novelo), trad. Miloš Lukáš, n-ro 10, decembro 1934, 182-3.

Čapek, Karel. “Instruo, kiel malsani” (Novelo), trad. Miloš Lukáš, junio 1948, p. 180-3.

La tekstoj de Čapek mem estas en DOC-formato kaj troveblas ĉe Karel ČAPEK: Česká literatura v esperantu. La numeroj de Literatura Mondo havas PDF-formaton.

Jobo laŭdas la enhavon kaj stilon de la dramo R.U.R. (Rossum's Universal Robots).

Novak skizas la gravecon kaj evoluon de la verkaro de Čapek. Li mencias ankaŭ la engaĝon de Čapek pri pragmatismo, specife la verkon Pragmatismo aŭ filozofio de praktika vivo (1917).

Kamarýt fakas pri filozofio. Lia vortaro tiufaka ricevis recenzon en suplemento de Literatura Mondo:

Recenzo: Dr. Stan Kamaryt: Filozofia Vortaro (1934) de F. Erdey

Pri Čapek, Kamarýt reliefigas la pragmatisman influon kaj la valorigon de la individua homo kontraŭ socipolitikaj skemigoj, kiel ekzempligas Fabrikejo de Absoluto (1922) kaj Krakatit (1922). Kamarýt detale resumas ambaŭ romanojn, do lia pritrakto estas la plej ampleksa el la tri recenzoj.

Karel Čapek & Esperanto (9): Pri kvin panoj & La Absoluto

Mi enretigis tradukon el Belarto #1:

“Pri kvin panoj,” el la ĉeĥa trad. Jaroslav Huda, Belarto [Suplemento al la Revuo Esperanto], n-ro 1, aprilo 1958, p. 43-45. Kun ilustraĵo de Jan Schaap (p. 44).

Jam troveblas interrete alia traduko:

“Pri kvin panoj” de Karel Čapek, trad. Josef Vondroušek

Vondroušek multe tradukis el Čapek.

Ĉi tiu rakonto instigas komparon al la romano Fabrikejo de Absoluto (1922), kiun mi tralegis lastatempe en angla traduko. Priskribo troveblas en mia afiŝo Karel Čapek & Esperanto (7). La originala angla traduko The Absolute at Large (1927) troveblas Interrete. Ekzistas pli nova traduko de David Wyllie: The Absolute at Large (2012). Jen mia ĉerpaĵaro el la romano:

Karel Čapek: The Absolute at Large: key philosophical excerpts

Por aliaj anglaj kaj Esperantaj tekstoj, jen:

Karel Čapek: Selected Bibliography & Web Links

Nu, kia la simileco inter la koncernaj rakonto kaj romano?

En ambaŭ la efektivigo de senbrida abundo minacas la tutan ekonomian kaj produktan sistemon kaj instigas kaoson al la kutima kondutmaniero de la homaro. Fine de la 14-a ĉapitro de la romano legeblas: “sed homoj bezonas ĉion, ĉion krom senliman abundon.” Kaj finfine la miraklo de panproduktado minacas la komercadon de la bakistoj, do oni celas la krucumadon de Jesuo. Do en ambaŭ utopiaj skemoj, la homo ne povas elteni utopion.

Notu ankaŭ kiel Frigyes Karinthy uzas la krucumon de Jesuo en sia rakonto Barabbas.

Karel Čapek & Esperanto (8)

En afiŝo Karel Čapek & Esperanto (5) mi listigis la verkojn de Čapek kiuj situas ĉe la retejo de Don Harlow mem, ĉar la ceteraj retligoj ne plu estas validaj.

Jen troveblas tradukoj fare de J. Vondroušek kaj aliaj en DOC-formato:

Karel ČAPEK: Česká literatura v esperantu

Jen plua verko:

Laŭdo de ĵurnaloj [trad. Miroslav MALOVEC]

Jen tradukoj fare de J. Vondroušek kaj aliaj en HTML-formato el malaperinta retejo (archive.org):

• La blanka malsano [Th. KILIAN]
• La dua rabista fabelo [Josef VONDROUŜEK]
• Fabelo birda [Josef VONDROUŜEK]
• Fabelo birda [Josef VONDROUŜEK]
• Fabelo hunda [Josef VONDROUŜEK]
• Fabelo niksa [Josef VONDROUŜEK]
• Fabelo poŝtista [Josef VONDROUŜEK]
• Granda doktora fabelo [Josef VONDROUŜEK]
• Granda katfabelo [Josef VONDROUŜEK]
• Granda polica fabelo [Josef VONDROUŜEK]
• La lasta juĝo [Josef VONDROUŠEK]
• Libro de apokrifoj [Josef VONDROUŜEK]
• Milito kontraŭ salamandroj [Josef VONDROUŜEK]
• R. U. R. [Moraviaj Esperanto-Pioniroj]
• La unua rabista fabelo: Pri la dika praavo kaj rabistoj [Josef VONDROUŜEK]
• Vagabonda fabelo [Josef VONDROUŜEK]

La jenaj PDF-dosieroj troveblas plurloke, sed jen ĉe i-espero.info:

• eo - capek, karel - la blanka malsano.pdf 367K
• eo - capek, karel - libro de apokrifoj.pdf 479K
• eo - capek, karel - milito kontraux salamandroj.pdf 825K
• eo - capek, karel - nau fabeloj.pdf 580K
• eo - capek, karel - r.u.r..pdf 377K

La retejo literaturo.dk malaperis, kaj la plejparto el la retpaĝoj ne troveblas ĉe archive.org, sed jen la iama enhavo. La jenaj malaperintaj tradukoj el Karel Čapek estas:

• Ĉemizo (Otto Ginz)
• Morto de Arĥimedo (Jaroslav Huda)
• Pri kvin panoj (Jaroslav Huda)
• La Sankta Nokto (Vespo)
• Tondo (Jautrais Ods)

Archibald MacLeish & Ijob

Archibald MacLeish (1892 - 1982) estis usona poeto, verkisto, kaj la Ĉefbibliotekisto de la usona Parlamenta Biblioteko (Library of Congress).

Pri Esperantaj tradukoj mi trovis nur la jenan poemon:

Archibald MacLeish: De Nek Marmor', Nek Ormonumentar' (Not Marble Nor the Gilded Monuments)

Antaŭ jardekoj en liceo mi legis memorindan lian dramon J.B. (play). MacLeish reverkis la miton de Ijob el la Malnova Testamento. Kiel pluraj reverkoj de Bibliaj rakontoj, ĉi tiu estas esence hereza. Jen miaj bibliografioj ĉi-teme:

• De Edeno al Kaino: Malkutimaj Interpretoj & Literaturaj Pritraktoj en Esperanto: Bibliografio
• From Eden to Cain: Unorthodox Interpretations & Literary Transformations: Selected Bibliography

Ekzempligas herezajn rekonceptigojn la jenaj originalaj Esperantaj noveloj:

• “Genezo” de  Sándor Szathmári
• “Tiel, kiel ĝi ne okazis” de Marjorie Boulton

Ijob komprenebla ne estas en Genezo, sed la ortodoksa/hereza skemigo estas la sama.

Kial la titolo/ĉefrolulo J.B.? Evidente, kiam MacLeish verkis, ekzistis publika ŝablono de la usona konformisma korporacia homo, speciale en la reklamfako (tipe nomita "Madison Avenue"), en kiu oni supozeble alparolus kolegojn ne per plenaj nomoj sed per la unuaj literoj de la plena nomo; ekz. "John Barleycorn" nomiĝus "J.B." Ĉi tio korespondus al la modernigo de la temo.

Post jardekoj mi memoris nur la jenajn versojn, kiujn parolas rolulo Nickles, kiu mem ludas rolon de Satano:

On Job's Dilemma: God's Injustice (from the play J.B. by Archibald Macleish)

... kaj jen mia anglalingva komento:

From Job to J.B.

Mi rememoriĝas pri la afero nun legante la unuan anglalingvan libron (1981!) pri Imre Madách, aŭtoro de La Tragedio de l’ Homo. Jam dekomence batalas kontraŭaj interpretoj de la verko. Mi diskutis kelkajn vidpunktojn en mia eseo "La tragedio de l' homo en tri medioj" (Beletra Almanako n-ro 23, junio 2015). Ĉu la verko konfirmas aŭ negas la kristanan mondbildon?

J.B. sendube estas hereza: J.B. finfine negas kaj Dion kaj Satanon (nihilismon), trovante dignon je propra memstareco, nek je Dio nek je sorto.

La anglalingva vers-oko referencita ne nepre estas plene komprenebla, almenaŭ ne je mi, sed jen mia hasta traduko:

De hom' sendorma sur merdo-lit'
mi aŭdis krion el kora spit':
Se Dio estas dio, ne bona estas Li;
se Dio estas bona, Li ne estas di'.
Ĉu para ĉu malpara vet',
ĉi tie mi ne dormus krom
arbara verda burĝonet'
kaj vent' transblove akvon.

La tria kaj kvara versoj tamen estas kompreneblaj kaj ŝlosilaj. La rilato inter ĉiapova dio kaj (mal)bono prezentas ĉiam esencan problemon.

Marjorie Boulton: "La kaptilo de Dio"

La novelo "La kaptilo de Dio" de Marjorie Boulton aperis en du antologioj: 33 rakontoj (La Laguna: J. Régulo, 1964, p. 177–185) kaj Trezoro, volumo 1 (Budapeŝto: Hungara Esperanto-Asocio, 1989, p. 329–335).

Kiel en ŝia novelo "Tiel, kiel ĝi ne okazis," Boulton montras sin malobeemulo kaj ribelulo. Brave! Ŝi plej interesas kiam ŝi utiligas fantaziajn elementojn en siaj rakontoj. Ĉi-rakonte ŝi uzas metempsikozon, kiu unuavide frapis min similcele al la teatraĵo The Adding Machine (La Komputmaŝinulo, 1923) de la usona verkisto Elmer Rice.

Viro kiu senplende akceptis ĉiajn sendignigaĵojn aperas por postmorta juĝo kaj responde al demandoj persistas akcepti ĉion kaj plendas pri nenio, inkluzive de la verdikto, ke li reenkarniĝu kiel muso. Kiel muso la eks-homo ĝuas tre agrablan vivon, ĝis li kaptiĝas en muskaptilo. Tiam li ne akceptas sian sorton. Li luktas indigne kaj furioze sed eventuale estas mortigata. Ĉi-foje postmorte li protestas la maljustecon de la musa sorto. Lia ribelemo estas plaĉe ricevata kaj la eks-muso ricevas pli favoran reenkarniĝon.

Kiam mi legis Boulton antaŭ jardekoj mi taksis ŝin tro leĝera, sed al mi plaĉas ĉi tiu flanko de ŝia personeco!

Karel Čapek & Esperanto (7)

Mi lastatempe pensas pri Karel Čapek pro du kialoj. Unue, mi dum kelkaj jaroj pensas de tempo al tempo pri lia malutopia romano Milito kontraŭ salamandroj, kiun mi legis en liceo (en la angla, kompreneble) antaŭ 45 jaroj, kaj kiu estas plene aplikebla al la aktuala epoko.

Due, ĉi-sezone okazas serio da eventoj subtenata de la Ĉeĥa ambasadejo en Vaŝingtono pri Čapek okaze de lia 125a naskiĝdatreveno:

     Mutual Inspirations Festival 2015 - Karel Čapek

Mi jam bloge afiŝis pri la multaj liaj verkoj haveeblaj en Esperanto, interreteje kaj ne. Mi ĵus retrovis libreton ....

     Karel Čapek (Unu el reprezentantoj de la ĉeĥa literaturo kiel fenomeno universale homa; Antologieto el lia verkaro kun konciza priskribo de lia signifo, biografio kaj bibliografio); kunlabore kun Societo de Fratoj Čapek enhave preparis Jiři Karen [pseŭd. de Ladislav Podmele]; esperantigis Josef Vondroušek. Prago: Ĉeĥa Esperanto-Asocio / Panorama, 1987. Paco: Literatura suplemento, 1987, n-ro 1. 32 p.

Mi jam priblogis sed jen ripetas jene:

Jen la enhavo:

Pri signifo de Čapek-verkaro kaj la personeco / Jiři Opelik (2-3)
Biografio de Karel Čapek kaj liaj verkoj / František Burianek (3-5)
Karakterizaĵo de l'enhavo kaj tendencoj en la verkaro de fratoj Čapek kaj nome de Karel Čapek ĝis nun ne tradukita Esperanten [resumoj] (5-13)
Fragmento de la romano, kiu ankoraŭ ekzistas en manuskripto "Konferenco en Vaduco" (13-15)
Afero Makropulos (1922), teatraĵo. Fragmento el la tria akto. (15-17)
El Vivo de Insektoj. Fragmento el la unua akto. Papilioj. (17-19)
Fragmento el Granda Polica Fabelo (20-21)
Fragmento el al romano Hordubal (22-24)
Fragmento el la romano Meteoro (24-25)
Fragmento el la romano Ordinara Vivo (26-27)
(Plu pri tradukoj en Esperanto: 28-31)
Klarigoj (32)

Post 1987 aperis pluaj tradukoj. Jen retejo kiu ilin dokumentas:

     Karel ČAPEK: Česká literatura v esperantu

Pri verkoj por kiuj mankas Esperantaj tradukoj nun interesas min unu, sed evidente ne tute: listita estas nepublikigita parta traduko: Fabrikejo de Absoluto - ĉap. 2-3 (tr. R. Hromada)

Jen priskribo en la supre menciita libreto Karel Čapek (p. 10):

Fabriko je Absoluto, romano, felietono (1922)

Motive: fisio de materio. La inventon de inĝeniero Marko aĉetas sinjoro Bondy, prospere komercas pri ĝi, inundas per ĝi la tutan mondon. El la fisiita materio emanas mistera Absoluto. Ĝi kapablas fari miraklojn, ankaŭ produktajn. Sed en la mondo de homoj ĝi ne konvenas, ĝi dezorganizas la ĝisnunan socian ordon, dissemas konfuzon. Ĝi estas kontraŭeklezia kaj antireligila teatraĵo. Ĝi kritikas episkopon, kiu ne volas agnoski la Absoluton, nur post kiam la eklezio misuzas ĝin por siaj interesoj. Ĝi estas vero pri la preso, kiu informojn adaptas laŭ bezonoj kaj interesoj de posedantoj. Vero pri idealistoj, kiuj sin organizas por vastigi humanismon, sed estas ridinte senpovaj, vero pri grandpotencoj, kiuj dividas al si la mondon kaj vualas sian rabistadon por frazoj. Ĝi estas kritiko de kia ajn fanatikismo, altigado de sia vero je la vero absoluta, kritiko pri maltoleremo kaj fanatikismo. Ĝi estas revuo de ĉiuj difektoj kaj mavaĵoj de l’socia vivo. Kiam la homaro preskaŭ formurdis sin, diras soldatoj de la Lasta Batalo: “Ne plu ni ludas”. Post jaroj ili kunvenas en gastejo kaj dum la manĝo ili fratiĝas. Laŭte ili eldiras tion, kion la aŭtoro per la teatraĵo volas diri: “Denove do tie, kie ni estis antaŭ la milito” . . . neniun veron oni povas elbatali . . . ĉiu kredas sian eminentan di-sinjoron, sed ne kredas al alia homo, ke tiu ankaŭ kredas je io bona. Homoj unue kredu al homoj kaj la cetero jam venos . . .

La romano evitas la tradiciajn imagojn pri romanoj. La aŭtoro uzis diversajn ĝenrajn elementojn, atencis la tradician konstruon de romano. Li uzis felietonon, riportojn, groteskojn. Tial li prezentis buntan kalejdoskopan bildon de la socio. La formo estas funkcia. Ĝi estas mesaĝo pri homeco, esprimas kredon pri homo, pri ordinaraj homoj. Li parolas pri tio, kio malutilas al homoj, kio pelas ilin en militon, kio starigas ilin kontraŭ sin . . .

Evaldo Pauli (1925-2014)

Gazetara Komuniko de UEA N-ro 554 anoncis la morton de Evaldo Pauli (24 Februaro 1925 - 17 Aŭgusto 2014), plej konata en Esperantujo kiel fondinto de Filozofia Asocio Tutmonda (FAT) kaj filozofia revuo Simpozio.

Pauli poste starigis retejon kaj projekton Enciklopedio Simpozio. La koncerna projekto estas laŭ mia scio la plej ambicia en Esperantujo de post Filozofia vortaro de Stanislav Kamarýt (Olomouc: Moraviaj Esperanto Pioniroj, 1934).

Mi abonis la revuon Simpozion kaj akiris kaj recenzis librojn verkitajn de Pauli mem.

Recenzo: Evaldo Pauli, Rekta Pensado

Recenzo Nefinverkita: Evaldo Pauli, Pri Dubo kaj Certeco  

Mi akiris ankaŭ liajn librojn Enkonduko en la kategoriojn de Aristotelo (1983) kaj Mil jaroj de kristana filozofio (1985).

Tiutempe mi taksis Pauli la plej seriozan (t.e. taksebla plej serioze) verkinton de originalaj filozofiaj verkoj en Esperanto. (Mi ja povas rakonti pri aliaj, fuŝuloj.) Tamen ŝajnis liaj priokupoj al mi mezepokaj kompare al aktuala filozofia laboro. Eble eksplikas tion lia iama okupo kiel katolika pastro. Mi sentis ankaŭ troan emon al pracelismo. Tamen, ni povas danki pro lia sindediĉa kaj valora faka laboro.

William Auld: "En Barko Senpilota" (4)

William Auld, En Barko Senpilota: Plena Originala Poemaro, redaktis Aldo de’ Giorgi. Pizo: Edistudio, 1987. 874 p.

Komence de ĉi tiu antologio estas proksimume 120 paĝoj da enkondukoj. Mi jam pritraktis la Enkondukon de Aldo de’ Giorgi.

En Amble kun William Auld Juan Régulo Pérez emfazas kaj longe diskutas ateismon, kiun li dividas kun Auld. Li ankaŭ resumas sian historion de esperantisteco kaj kiel the poezio de Kvaropo instigis lian aprecon de Esperanto kiel seriozan kulturlingvon kaj liberigilon de la homa spirito. Li citas diversajn filozofojn, artistojn, kaj verkistojn, ekz. Markso, Heidegger, Kandinsky.

Edwin de Kock en La poeto William Auld trovas, ke la jardeko 1952-1961 estas la plej kreiva periodo de la verkaro de Auld, kiam Auld estis juna. La plej gravaj postmilitaj esperantistaj poetoj produktis pli multe da originalaj verkoj ol la plej gravaj poetoj de la antaŭmilita periodo. Auld en Kvaropo fakte ekzempligas kaj daŭrigas la antaŭan parnasismon. De Kock sekve kritikas tiun fenomenon, kiu havas ankaŭ aliajn nomojn, ekz. mikrostilo. Li traktas supozatajn mankojn de poemoj de Auld kiuj ekzempligas mikrostilon.

De Kock taksas "Deklaracio"n malpoezio, sed li aprobas aliajn politikajn kaj kontraŭreligiajn poemojn de Auld.

De Kock analizas la strukturon, poeziajn rimedojn, kaj enhavon de La Infana Raso. Tradiciaj kaj modernismaj trajtoj bone kunekzistas. Li asertas ankaŭ, ke la angla lingvo multe influis Esperantan literaturon. De Kock malkontentas, ke la ideoj de Auld ofte ne poeziiĝis. Aldone, de Kock malaprobas pritrakton de kristanismo kaj la tro altan takson de politeismo fare de Auld. Tamen, de Kock trovas aliloke vere poezie validajn esprimojn kontraŭreligiajn.

De Kock atentigas en poemaro Unufingraj Melodioj unue pri "La 'arto poetika' de W. Auld", en kiu Auld emfazas la intelektan dimension de poetiko. De Kock ne tute konsentas. Alie, De Kock detaligas eksperimentajn formojn uzitajn de Auld, kelkfoje mise, De Kock asertas. Sed plej majstra el la tuta verkaro estas "Konĉerto por unu fingro kaj orkestro".

De Kock trovas Humorojn grava kaj bedaŭrinde subtaksata. La menciitaj difektoj plejparte malaperis. De Kock notas referencojn al Biblio kaj klasikaj (grekromaj) kaj Shakespeare-aj fontoj. Li atentigas pri uzado de teknikaj kaj sentespirmaj vortoj kaj interjekcioj. Enhave, elstaras la sinteno al seksaj rilatoj, aldone al la melankolio.

De Kock recenzas Rimleteroj kaj El Unu Verda Vivo. Post Humoroj mankas io poezie atentinda.

(Daŭrigote)

William Auld: "Humoroj" (2)

William Auld, Humoroj. La Laguna: J. Régulo [Stafeto], 1969.

Henri Vatré en sia antaŭparolo citas el letero de Auld: "Mi sentas--kaj tio min kelkfoje ĝenis--ke ili (la nunaj poemoj) estas plu profunde personaj kaj sinceraj, ol miaj pli fruaj verkoj; stariĝis al mi la demando, ĉu eble tio estas falo?" Mi memoras legi ĉi tiujn vortojn kiam mi unuafoje legis ĉi tiun poemaron antaŭ pli ol 40 jaroj. Vatré ne ĝeniĝas.

Kurioze, ke ĉi tiu poemaro de mezaĝulo plej kaptis mian simpation kiam mi aĝis malpli ol 20 jaroj. Evidente propra melankolia temperamento respondis. Kiam mi mem atingis mezaĝon mi melankoliumis nur pri praktikaj, ne imagitaj, ĉagrenoj.

Nu, mi jam diskutis la (fi)faman malferman poemon "La poeto volas verki subjektive". Inter la melankolieceaj personaj, mezaĝperspektivaj poemoj kalkuleblas "La pasinteco ne ekzistas", "La gardantoj", "La urbo de mia animo","Festsaluto", "Koŝmaro", "Frosto","Vivkroniko", "Neĝo", "Postebrio", "Survoje", "Robinsono", "Malorientiĝo", "La ludo", "Enkaptile", "Spleno", "Denove tiu problemo", "Soneto".

Pli ĝenerale melankoliaj, t.e. pri la homaro ne specife pri Auld mem, estas "Novembra spleno", "Festeno","Roboto", "Velkoj", "La rivero", "Saŭdado", "Tiuj olduloj", "Paneo", "Sopiro", "Paŝoj en neĝo".

Pli humore neŭtralaj estas "Tagfina pikniko", "Trankvilo", "Post la ŝtormo", "Vesperinsulo", "Natura ĉirkaŭaĵo", "Printemposojle".

Jen perspektive pri junuloj: "Lerneja incendio", "Mi volis doni al vi kelke da violoj", "Vesperlernejo".

Auld komentas diverse kaj ofte ne flate pri amo, amoro, sekso: "Mia pietato", "Sklavo", "Trosentemo", "La respondoj", "Geedzoj", "Noktomeze", "Kiu kaperis la Mesalinojn?", "Geknaboj ludantaj", "Duobla stelo", "Agonie", "Amkanto de masoĥisto". Mi ne certas, ĉu "Vi + mi = ni" temas pri amoro aŭ amikeco, verŝajne batalema amparo.

Estas unika poemo pri sekso kiu estas ankaŭ socikritika: "Incitnudiĝo". Auld akre komentas pri la etoso de la profesia striptizo, kion li trovas malagrabla, ne erotika.

Aliaj socikritikaj poemoj estas"La prizono", "Mankas Krotaloj", "La turbo".

"Postedene" kombinas splenon kaj Genezon.

Jen pri literatura kreado: "Vortoj", "Plendo de poeto kiu aspiras belkreadon", "Sola pravigo".

Pri literaturo: "Reĝo Lear".

La poemoj pri Esperanto kaj esperantistoj estas "Memore al Ferenc Szilágyi", "Letero al Aleksandro Logvin", "Bonan Matenon, Majstro", "Neebla", "La mondo kaj la koro de K. Kalocsay", "Rimletero" (pri John I. Francis).

Mi ne celas klasifi la jenajn: "Mia filino dektrijara", "Fanto de kero", "La purigemulino", "Optimisma rezolucio," "Malsukcesa truko", "Maristaj kantoj". Nesurprize, la unue menciita estas la plej ĝoja en la poemaro. Kio estas pli feliĉiga ol filino?

"Simfonieto" estas la plej longa kaj kompleksa poemo en Humoroj. Ĝi estas ekzistencialeca kaj politika, avangarda kvazaŭ sonĝo.

Ĉar Auld emas referenci sian dummilitan sperton kiel piloton, mi citas la kvaran stancon de "Vivkroniko":

Junviro. Kaj milit' ekestis hirte...
Ho granda aventuro! Aviade!
Timo kaj naŭzo, jes--sed ankaŭ birde
flugadi kun l' aliaj, kamarade!

William Auld: "Humoroj" (1)

William Auld, Humoroj. La Laguna: J. Régulo [Stafeto], 1969.

Mi komencu per referenco al eseo de Julius Balbin:

The Secret Malady of Esperanto Poetry [La sekreta malsano de la esperanta poezio] (1973) by Dr. Julius Balbin

Jen mi informas pri la tradukoj de ĉi tiu eseo kaj mia postnoto en Esperanton.

Julius Balbin, mi, & aliaj en Beletra Almanako

Balbin plendas pri la eskapisma neglekto de realaj sociaj problemoj en la originala Esperanta poezio. Li citas el la unua poemo en Humoroj: "La poeto volas verki subjektive". Kvankam Balbin laŭdas Auld-on kiel originalan poeton, Balbin kritikas Auld-on pro ties supozata kontribuo al la menciita eskapismo.

Nu, kvankam tiu tendenco ja ekzistas en Esperantujo, kaj ofte la esperantista medio montras etoson de intenca naivo, la aserto de Balbin pri Esperanta poezio, se ne mencii Esperantan beletron entute, ne estas universale vera. Oni povus ankaŭ esplori, ĉu la supozata eskapismo estas en iuj kazoj fakte eskapo el reala subpremiteco.

Sed Auld senpolitika? Liaj fruaj poemoj plenas da politikeco. En Unufingraj Melodioj enestas unu specife politika poemo; cetere troveblas kritikoj de religio kaj puritanismo, kaj abstraktaj kritikoj de la homo. Ja, poemoj en Humoroj estas plejparte pli personaj, kaj multaj esprimas elreviĝo, seniluziiĝo, paneo de esperoj kaj entuziasmo, eble "mezaĝa krizo". Sed, kiel mi argumentis en mia postnoto al Balbin, eĉ "La poeto volas verki subjektive" havas paradokse politikan dimension: Auld forĵetas priokupon pri la ĉiutagaj raportoj de supozeble gravaj okazaĵoj en la burĝa socio.

Troveblas en Humoroj kelkaj poemoj kun evidente politika enhavo: "La prizono", "Mankas Krotaloj", kaj eĉ la supozebla naturpoemo "Malorientiĝo" ("burĝa komedio"). Oni povus taksi socikomentaj poemojn "Lerneja incendio", "Geedzoj", "Natura ĉirkaŭaĵo", "Mi volis doni al vi kelke da violoj", "La turbo", "Incitnudiĝo".

El 71 poemoj, la jenaj troveblas iuforme Interrete:

La Gardantoj
     La gardantoj (el disko William Auld legas poezion)
"Velkoj," Orkestro kaj Koruso de la Podlaĥia Operejo kaj Filharmonio en Bjalistoko; kun angla traduko de D. B. Gregor
     Verkoj de William Auld en korusa versio: Velkoj; Ebrio; Vi estas maro; Geedzoj; Memoro
     Novembra spleno - Velkoj
     William Auld (poemoj) . . . Velkoj
Neĝo: Snow: Nive (Interlingua)
La rivero 
Mankas Krotaloj
Noktomeze - Muziko de Vitor Mendes, teksto de William Auld
Bonan Matenon, Majstro
Incitnudiĝo
     Incitnudiĝo (el disko William Auld legas poezion)
Soneto 
Maristaj Kantoj: kelkaj versoj troveblas en La Velŝipo Magdalena, teksto de William Auld, muziko de Nanne Kalma, ludas Kajto
Rimletero (pri John I. Francis)

William Auld: "En Barko Senpilota" (3): personaj rememoroj

Nelonge post ke mi kompetentis legi Esperantan literaturon mi komencis legi la poemojn de William Auld. Mi aĝis malpli ol 20 jaroj. Tiam la ekzistencialecaj poemoj kiajn oni trovus ĉe La Infana Raso kaj Humoroj plaĉis al mia sensibilo.

En 1975 mi bonŝancis studi kurson ĉe universitateto en Barrie, Ontario, Kanado kiun instruis William Auld.

Interalie, li uzis sian epopeon La infana raso. Laŭmemore, li detenis sin kaj ne deklamis la ĉapitron pri koito. Eble li ne volis tenti nin per la alvoko "Malfermu al peniso mia". Mi kredas, tamen, ke eble laŭtlego embarasus lin. Mi nebule memoras, ke kvankam li oponis kontraŭ puritanismo, ne plaĉis al la aktuala efektiviĝo de seksa liberiĝo; mi supozas ĉar Auld perceptis ĝin tro senpersoneca.

Nu, eble al Auld mankis sufiĉa tempo ripozi inter lecionoj, ĉar kiel entuziasmulo mi ofte ĝenis lin per demandoj. Sed evidente li ĝuis la kunecon de esperantistoj. Barrie estas nur urbeto ĉe lago. (Ni unufoje naĝis tie.) Ĉiutage ni vespermanĝis ĉe restoracio, kaj Auld insistis pagi por la tuta grupo. Jen foto:

Iufoje ludis iu muzikisto el Aŭstralio; Auld elkriis ion post iu kanto. Aliokaze studentino ludis la pianon. Auld enketis: "Ĉu vi povas ludi bluson?"

Unufoje, la prezidanto de la universitato invitis lin al sia hejmo vespere. Auld trovis pravigon eskapi el tiu invito. Li diris al ni: "Tiu medio estas tro burĝa; mi estas vagabondo!"

Do vi konstatas, kia amikeca kaj sindona homo Auld estis.

Kompreneble, el generacio hipia, mia spertaro kaj perspektivo diferencus de tiu de Auld, despli de la maljuneca etoso de la nordamerika (usona kaj kanada) esperantistaro. Ĝenerale, aliaj prioritatoj dum la 1970aj jaroj delogis min de pluraj favorataj verkistoj (kaj muzikistoj) de miaj fruaj jaroj, plejparte en la krokodila mondo sed kompreneble ankaŭ en Esperantujo. Al pluraj interesoj (mi referencas la krokodilajn) mi revenis en la 1990aj jaroj kun nova perspektivo. Kun historia konscio mi lernis apreci la atingojn de antauŭloj pli bone. Sed jen ĝeneraligo. Mi revenu al Auld.

Fine de 1986, la Esperanto-movado en Vaŝingtono reviviĝis, kaj mi fariĝis estrarano. Mia propra engaĝo je Esperanto intensiĝis. Tiam mi kontaktis Auld. Jen priskribo:

William Auld, William Blake, & Mi

Kaj jen letero de Auld responde al la mia:

William Auld: Letero al R. Dumain, 1987.01.26 (bildo de la originala)

Mi devas trovi sekvajn leterojn. Auld aprobis mian fondon de la Ateista Tutmonda Esperanto-Organizo (ATEO) kaj donis permeson republikigi laŭ mia peto du poemojn. Li ankaŭ esprimis naŭziĝon pri la aktuala reakcia politiko reganta (en Usono kaj Britio).

Kaj Auld sendis al mi, kun la jena enskribo, ekzempleron de En Barko Senpilota:

William Auld: "En Barko Senpilota" (2)

William Auld, En Barko Senpilota: Plena Originala Poemaro, redaktis Aldo de’ Giorgi. Pizo: Edistudio, 1987. 874 p.

Antaŭ mi estis 20-jara, mi jam legis la poemarojn La Infana Raso (1956, 1968), Unufingraj melodioj (1960), kaj Humoroj (1969). Tra jardekoj mi legis ĉi tiujn poemojn plurfoje. Mi neniam akiris Rimleterojn aŭ El Unu Verda Vivo ĉar ĝenerale ne plaĉas al mi rondeloj (la kutima formo en Esperantujo de rimportretoj kaj omaĝoj) aŭ poemoj pri la Esperanto-movado. Ĉiuj menciitaj poemlibroj estas inkluzivitaj en En Barko Senpilota, plus sekcio da antaŭe neenlibrigitaj poemoj.

Post ĉi tiu kompleta poemaro (1987) aperis libro Unu el Ni (1992). Ĉu restas aliaj neenlibrigitaj poemoj, mi ne scias. Oni trovos kelkajn poemojn Interrete kiuj ne aperis en En Barko Senpilota.

Estas 84 Rimleteroj, 16 poemoj en El Unu Verda Vivo, kaj 70 poemoj antaŭe neenlibrigitaj. Sube mi listigas poemojn el ĉi tri grupoj kiuj interesas min, ankaŭ ĉiujn kiuj troveblas Interrete.

Rimleteroj

[n-ro (paĝo): dato: temo]

#20 [Unikoda versio] (508): 1953.11.03: religio
#22 (Marjorie BOULTON) [Unikoda versio: 1953.11.04
#25 [Unikoda versio] 1953.11.09
#26 (Marjorie BOULTON) [Unikoda versio] 1953.11.10
#27 [Unikoda versio] (515): 1953.11.12: religio & etikomanko
#28 (Marjorie BOULTON) [Unikoda versio] 1953.11.14
#29 [Unikoda versio] 1953.11.16: "Nin regas fine apetitoj"
#30 (Marjorie BOULTON) [Unikoda versio] 1953.11.17
#32 (Marjorie BOULTON) [Unikoda versio] 1953.11.21
#31 [Unikoda versio] 1953.1119: Homo kiel "Tuberkulozo de la Ter'"
#34 (Marjorie BOULTON) [Unikoda versio] 1953.11.25
#33 [Unikoda versio] (521): 1953.11.23: cinike pri homoj: "samprobable porkoj flugos!"
#35 [Unikoda verio] 1953.11.27: optimismo
#36-39 (524-7) 1953.12.03-07: postmorta vivo
#61 (549) 1954.02.03: junuloj
#65 (553) 1954.02.10: sperto
#73 (561) 1954.03.19: La Infana Raso
#75-79 (563-7) 1954.03.26-1954.04.05: naciismo
#77 (1954.03.29): eduksistemo
#81 (569) 1954.04.12: individuoj / grupoj

El Unu Verda Vivo

(p. 617-621)
Al hodiaŭa junulo
"Kiel verki poemon"
Al japana amiko
Mitologio
Al samideanino kiu plendis ke la plej oftaj nocioj en miaj poemoj estas larmoj, ombroj, tristo, spleno kaj ŝtrumpoj

Neenlibrigitaj poemoj:

Mondo kaj infero (1948)
Kaj la disĉiploj admonis ilin (1949)
Kapitalismo Venkis en Britujo (26.10.1951)
Glasgovo: Frumatene (8.11.1951)
Glasgovo: Industrio (14.11.1951)
Latitudo: Januaro, Longitudo: 1952 (29.1.1952)
Acerbaj strofoj (18-20.3.1952)
Unu, kiun kara Schwartz ne rimarkis (2.9.1953)
Postkvarope (26.10.1954)
Al iuj kritikintoj (1962)
En Bona Espero (3.8.1981), teksto de William Auld, muziko de ĴomArt
    Nico Aluisio kantas "En Bona Espero"
Perforto Regas (1986)
Plendo de Maljuna Fantasciencamanto (1986)
"De Kie Kien" / "Where From, Where To?" de William Auld, trad. K. Gilmore
Kulturo estas komunaĵo (1986)
La Paco Eblas (1986)
Al Novnaskita Nepineto (1986)

William Auld: "Unufingraj melodioj" (2)

Poemaro Unufingraj melodioj (1960) montras spurojn de la forma eksperimentado kiun Auld disvolvis en La Infana Raso (1956).

 "Konĉerto por unu fingro kaj orkestro" estas tre simboleca, de komenco kiam mortintoj akuzas vivantojn. Estas forma variado, eĉ iometa da grafika rimedo el konkreta poezio (kiel en La Infana Raso).Vivo kaj morto konsistigas la temon de ĉi tiu tri-movimenta poezia komponaĵo

La lingvaĵo de Noktaj pensoj respegulas la disajn imagojn de duonsonĝa stato.

Enestas vortĵonglado en "Variacio laŭ temo de Paul Klee".

En la sep "Japaneskoj" oni trovas naturon, dion, laboron, kaj sekson.

Enestas tri poemoj pri artistoj aŭ kreado:

La "arto poetika" de W. Auld
Poemo estas koito
Sinmortiginto

Dankinde enestas nur unu esperantisma poemo, sed mi tre ŝatas ĝin! -- Al la Granda Masonisto, pri Zamenhof. Laŭ ritmo kaj ripetitaj versoj ĝi rememorigas min pri la bluso.

Jen unu poemo pri beletro:

Gvidilo tra la Angla Poezio

Ĉi-libre enestas du poemoj forte mokantaj religion:

Septembra mateno
Kanto

Troveblas unu specifa kaj forta socikritika poemo:

La kvar stadioj de ŝtoniĝo

Kritikoj kaj observoj pri la homa situacio estas traktataj ĝenerale kaj ofte ekzistencialisme:

Necesas akso
Elegio en malnova tombejo
Provizore
Akcepto strangas
Venĝo
Unu el Ni

Oni trovas temojn kaj kelkfoje eĉ versojn trovebajn en La Infana Raso. Notu ekz. "Necesas akso".

Jen pli persone ekzistencialaj poemoj:

Ju Alten Oni Soras
Torĉlumo
Kiel molekuloj

Krom poemoj jam menciitaj, enestas 6 poemoj pri amo, amoro, sekso, kaj puritanismo:

Studaĵo
Memoro
     Verkoj de William Auld en korusa versio
Kredo
La korpon oni venkis
Gardu la infanojn!
Vi estas maro (ankaŭ ĉi tie)
    Verkoj de William Auld en korusa versio
    "Vi estas maro" from E. Grishkovets "Planeta" - YouTube
    Vi estas maro - YouTube
    Vi Estas Maro (el disko William Auld legas poezion)

Jen poemoj pri realaj aŭ mitoj personoj:

Julia sur Pandaterio
     Julia sur Pandatario / Julia on Pandataria, translated by Roy MacDonald
     Julia sur Pandatario: Julia on Pandataria (with commentary)
Jasono
La kromedzino de la levido
Beethoven

Jen poemo tema pri familio:

Mia filino  trijara
 

William Auld: "Spiro de l' pasio" (1)

La poemaro "Spiro de l' pasio" de William Auld estas parto de la epokfara poemaro Kvaropo (1952), kiu inaŭguris la skotan skolon. Ĉe Vikipedio troveblas enhavtabelo de la tuta volumo. Auld kontribuis 63 poemojn. Mi krude klasifas ilin sub kategorioj konforme al miaj celoj. Kvankam pluraj poemoj estas plurtemaj, mi elektis nur unu temon po poemo. Jen:

Am(or)o / Erotiko           17
Vivsinteno                        11
Socikritiko/ Politiko      10
Esperanto/-ismo/-istoj   9
(Kontraŭ)religio            3
Kreado (arta)                 3
Arto / Beletro                 1
Filozofio / Mondbildo  1
Aviado                             2
Krome                             6

El la socikritikaj poemoj oni sorbas senton de grizeco de postmilita Britujo. Jen mia listo:

Laboristedzino
Godiva
La perfidita juno
Deklaracio
Konfeso
Mallumo
Patrujo mia
Glasgovo: La homoj
Nokte
Kondamnite

"Godiva" temas pri historia legendo. "Mallumo" kaj "Kondamnite" temas pri la deprima mondsituacio ĝenerale. Interalie, minacas ebleco de mondmilito. La ceteraj poemoj montras la premon kaj deprimon ĉe Auld pri la sorto de la laborista klaso.

Al ĉi tiuj mi aldonus poemon tiutempan neenlibrigitan antaŭ apero en antologio En barko senpilota:

Kapitalismo Venkis en Britujo (26.10.1951)

En apartan kategorion mi metas 3 poemojn en kiu rolas religio:

Al homo sapiens (Jen parto II: Homaro!)
Evoluo
Al Pastro

La du lastaj aperis en mia revuo Ateismo kun permeso de Auld. En sama letero al mi Auld esprimis ĉagrenon pri la aktuala (1980aj jaroj) reakcia stato de la socio.

En "Alvoko optimisma" Auld esprimas sian ĝeneralan (filozofian) perspektivon pri esperata socia kaj morala progreso de la homaro.

Do resume, konstateblas la socia kaj filozofia perspektivo de la juna Auld. Liaj valoroj restus konstantaj sian tutan vivon, sed circkonstancoj ja ŝanĝiĝus.

Petro el la pasinteco

Antaŭ jardekoj mi akiris libron eldonitan de Sennacieca Asocio Tutmonda:

Petro: Kursa Lernolibro por Laboristoj de Norberto Bartelmes (6a eld. Paris: S.A.T., 1934. 112 p.) 1a eldono: 1925.

Krom la enhavtabelon mi enretigis du ĉapitrojn kiuj kontraŭas religion:

18. Petro lernas metion & 29. Al la kongreso

La tuta lernolibro estas didaktike maldekstra aldone al instruado de la lingvo.

Plue pri la aŭtoro: Norbert Barthelmess (Bartelmes) [OLE]

Tie vi trovos ligojn al kelkaj verkoj de Bartelmes. Cetere, troveblas interrete la jena:

Schumann

Estas interesa vidpunkto de Vinko Markov pri Petro (el Sennaciulo, oktobro 2004) ĉe la retejo de SAT.

Estas longa pritrakto hispanlingva pri Petro ĉe blogo Esperantaj Bitoj.

KONISI Gaku: Vage tra la Dimensioj

Konisi Gaku - Vikipedio / Gaku Konishi - Wikipedia, the free encyclopedia

Konisi, Gaku. Vage tra la dimensioj: sciencaj fikcietoj. Osaka: Japana Esperanta Librokooperativo, 1976. 77 p.

Enhavo:
La tradukmaŝino  [p. 3]
La subtera elizeo  [8]
Sonĝoramo  [19]
La kosmo-elmigrado  [30]
La kosmoŝipo “edeno n-ro 5“  [39]
La epoko de amaskonsumado  [50]
La skandalo Prociono  [62]
Glosoj  [76]
Postparolo  [77]

Mi legis ĉi tiun novelaron dum la 1970aj jaroj. Pro aktuala intereso pri sciencfikcio en Esperanto mi ĵus relegis ĉi tiujn sciencfikciajn rakontojn.  Plejparte Konisi kombinas sciencfikcion kaj satiron, kun surprizajn kulminojn. Ĉi tiel rimarkindas "La subtera elizeo", "Sonĝoramo", "La epoko de amaskonsumado".

"La subtera elizeo": Oni celas forigi "kadukuloj"n (maljunulojn) al apartaj gruploĝejoj, sed mankas spaco surtera, do oni konstruas subterajn loĝejojn. Atendas surprizo pri la eventuala sorto de la kadukuloj, kaj ankaŭ surprizo pri la sorto de la surtera mondo.

"Sonĝoramo": Mezaĝulo, longtempa dungato en elektroteknika kompanio, ne kontentas pri sia pozicio en la kompanio kaj siaj rilatoj kun junaj kolegoj. Konkurado inter firmaoj instigas inventadon. Do la Speciala Esplora Laboratorio de la firmao okupas sin pri "Plano Sonĝo", al kiu la malkontentulo, kiu rakontas la rakonton, estas enregistrata. En la nova posteno li restas malfeliĉa, ĝis la direktoro elektas lin provi la eksperimentan sonĝo-aparaton. Post la eksperimenta provo, lia situacio ege pliboniĝas dum tuta jaro . . . ŝajne.

"La epoko de amaskonsumado": Dio en la Ĉiela Regno enuiĝas, respegulanta la apation de homoj surteraj pri Dio. Anĝelino Aŭrora proponas viziton al Tero. Dio trovas teranojn tute sorbataj en konsumerismo, kun konstanta ŝanĝado kaj novigo de varoj. Dio lernas multon el ĉi tiu sperto kaj decidas modernigi la Ĉielan Regnon.  Aŭrora aperigas sin en la teraj amaskomunikiloj, kaj anoncas en la nomo de Dio:

Ekde la nuna momento vi estos liberigitaj de la kateno, ke vi portados unu korpon ĝis la morto. Dio kaj Kompanio, speciale fondita tiucele, proponos al vi diversajn normajn modelojn de novepoka homfiguro, el inter vi elektos por vi la plej ŝatindan. [. . . .]

La dia entrepreno sukcesas; la homoj adaptiĝas al la nova etapo de konsumerismo. Sed Dio lacas pro la neceso rapide krei novajn korpfigurojn.  Aŭrora elpensas genian novan ideon, kiu solvas la problemon. Finfine . . . legu mem.

Evidente, mi ne estas sola en mia gusto. En Trezoro: la Esperanta novelarto 1887-1986, Vol. 2, redaktita de Reto Rossetti & Henri Vatré (Budapest: Hungara Esperanto-Asocio, 1989; p. 575 - 593) troveblas "La subtera elizeo" kaj "La epoko de amaskonsumado".