Martin Gardner, Volapük, Esperanto, Klingon

Mi eltrovis Martin Gardner (1914-2010) en 1967, iom antaŭ ol eltrovi Esperanton. Specife, mi eltrovis lian rubrikon en revuo Scientific American, "Matematikaj Ludoj." Mi estis menciita inter solvintoj de iu ludo:

“Mathematical Games: Counting Systems and the Relationship between Numbers and the Real World” by Martin Gardner

Jen anglalingva nekrologo fare de mi:

Martin Gardner Dead at 95 by Ralph Dumain

En mia retgvidilo pri ludoj vidu la sekcion Homage to Martin Gardner (October 21, 1914 – May 22, 2010).

Gardner famis ankaŭ kiel pioniro kaj verkisto de la skeptikisma (en la scienca senco) movado. En la sama menciita periodo de mia vivo mi legis lian pioniran libron Fads and Fallacies in the Name of Science (1957) [Furoroj kaj Falsaĵoj Ŝajnigitaj Sciencaj].

Nu, mi jam blogis pri Gardner. Nun temas pri eseo "Klingon and Other Artificial Languages," en antologio The Night Is Large: Collected Essays, 1938-1995 (p. 162-170), originale aperinta en Skeptical Inquirer, July/August 1995. Gardner resumas la historion de artefaritaj lingvoj, de seriozaj kaj frenezulaj aprioriaj lingvoj ĝis poste. Li estas sufiĉe amike al Esperanto, ne multe al Volapük.  Li redonas rikanan poemeton pri Volapük:

Take a spoonful of English,
A modicum of Dutch,
Of Italian just a trifle,
And of Gaelic not too much;

Some of Russian and Egyptian
And them unto the whole,
With just enough to flavor,
Of the lingo of the Pole.

Some Singhalese and Hottentot,
A soupçon, too, of French,
Of native Scandinavian
A pretty thorough drench;

Hungarian and Syrian,
A pinch of Japanese,
With just as much Ojibway,
And Turkish as you please.

Now stir it gently, boil it well,
And if you've decent luck,
The ultimate residuum
You'll find is Volapük!

Gardner poste pritraktas Idon kaj mencias plurajn esperantidojn. Li listigas multajn aliajn projektojn. Li emfazas Interlingua de Giuseppe Peano kaj mencias ties idojn. Gardner reliefigas Interglossa de Hogben sed ankaŭ projekton kiun mi ne konis, Euphony de Wilfred Stevens, kiu ĉerpas el 30 lingvoj. Gardner transiras al la kategorio de artefaritaj lingvoj kaj lingvaĵoj en literaturo kaj en esoteraĵoj. Kuriozaĵo estas "Enochian" [Ĥanoĥa] de John Dee en la 16a jarcento, kiu supozeble estas la lingvoj de anĝeloj kaj Edeno.

La finaj subkategorioj estas subkulturaj ĵargonoj, misteraj lingvoj de religiaj sektoj, gestlingvoj, eksterteranaj lingvoj en sciencfikcio, kaj aliaj. En Aldonaĵo de 1995 Gardner mencias Novial, Loglan, Lojban, Mangani (en Tarzan), Elvish (Tolkein), Confluence (Brian Aldiss).

Referencoj al la eseo de Gardner's troveblas aliloke. Surprize, estas ampleksa artikolo en la gazeto The Village Voice: "Pük, Memory:Why I Learned a Universal Language No One Speaks" de Paul LaFarge (Aug. 1, 2000).

La eseo de Gardner estas ankaŭ referencita ĉe Volapüka retejo, verkita en Volapük kaj en la angla:

O fat obas - dil balik

Pük, Memory estas referencita ankaŭ en blogo there's our catastrophe.

Notu, ke en la angla la titolo de la artikolo estas vortludo, bazita ĉi tiel:

(1) "Pük, Memory" similsonas al "Speak, Memory" [Parolu, Memoro], titolo de verko de Vladimir Nabokov.
(2) "Pük"en Volapük preskaŭ samsonas al la angla "puke," vulgara vorto kiu signifas "vomu."

Amuze!