2015-10-27

Ernest Drezen (14 novembro 1892 - 27 oktobro 1937)


Hodiaŭ estas datreveno de la mortigo de sovetia esperantisto Ernest Drezen fare de la Stalina reĝimo en 1937. Kiam mi eklernis Esperanton en 1968, mi interesiĝis ankaŭ pri interlingvistiko, do havigis al mi kaj legis la nemalhaveblan verkon de Drezen Historio de la Mondolingvo (1931, reeldonigita 1967, 1991). Post jaroj mi legis aliajn liajn verkojn Analiza Historio de la Esperanto-Movado (1931) kaj Zamenhof (1929). Eble mi akiris la verkon Skizoj pri Teorio de Esperanto (1931, reeld. 1975) sed mi ne memoras. Komence mi sciis nenion pri marksismo. Mi lernis ke Drezen estis viktimo de Stalin, sed mi sciis malmulton pri lia propra aktivado krom la skismo el SAT. Mi ne sciis tiutempe pri ia lia kompromiteco konforme al la reĝimo, kiu eventuale malsukcesis malhelpi la ekstermon de la sovetia Esperanto-movado.

La sovetia kaj komunistpartia speco de marksismo-leninismo enhavis konatajn krudaĵojn, sed oni tamen povus lerni el ĝi. Kiam mi prelegis okaze de la centjara datreveno de la Universala Kongreso en Vaŝingtono (1910) mi rekonstatis diversajn kritikojn pri Zamenhof, inkluzive de la jena:

Ernest Drezen pri la Interna Ideo de Esperantismo
  (Atentu ankaŭ la retligojn de tiu retpaĝo.)

Menciindas ankaŭ la pli ĝenerala faka intereso pri Drezen. Ekz., sovetologa studento Michael G. Smith multe esploris pri Drezen en konekso kun sia profesia fako, konsultante rusajn kaj Esperantajn verkojn. Mi helpis lin pri la Esperanta flanko, kaj en 1988 mi tradukis por eventuala publikigo lian eseon:

"Kultura Revolucio en Sovetunio: Lingvaj Reformoj kaj Esperanto, 1917-1937" de Michael Smith, trad. R. Dumain

Drezen okupis sin ankaŭ pri scienco de racia mastrumado kreita kaj nomata de Alexandr Bogdanov tektologio (anglalingve "tectology"). Mi jam afiŝis pri mia kunlaboro kun Smith:

Lingvaj reformoj & Esperanto en Sovetunio

Rigardu ankaŭ mian afiŝon Lenin, Bogdanov, Esperanto.

Mia kolego Smith agnoskis kiel mi (kaj multaj aliaj, ekz. William Auld) la imponan kreivon de la sovetiaj esperantistoj, kiujn Stalin subpremis. Smith kiel mi (kaj Auld) admiris la poeton Eŭgeno Miĥalski, kiun ni iam diskutis. Ni miris, kiel ekspliki la plezurigan vortmuzikon de Miĥalski.

No comments: