En la nova numero de la Esperanto-eldono de Le Monde Diplomatique—taŭge la 1-a de majo—estas artikolo de Sylvie LAURENT pri la usona kanzonisto Woody Guthrie: Guthrie, la heroldo kun gitaro.
Akompanas la tekston mia traduko de ne-kanzona poemo de Guthrie: “Voĉo” (Voice) (<—ligo al mia retejo), pri kiu mi jam blogis. Miareteje oni trovos ankaŭ sonregistraĵon de mia deklamo de la poemo en Esperanto kaj la angla.
My justification for writing about Borges on this blog is his tangential connection with artificial languages and their philosophical ramifications, that is, when not referencing the translation or appearance of Borges in Esperanto. Borges wrote about the philosophical language of John Wilkins, and there is his phenomenal story "The Congress." Otherwise, I would write about Borges in English elsewhere. But there is one more related aspect, taking off from the history of philosophical languages, the ars combinatoria or art of combinations. I write about this topic on this blog and refer elsewhere where my ideas are elaborated. Here is my latest post on my Studies in a Dying Culture blog:
Stanislaw Lem on Jorge Luis Borges (Borges 16)
Lem admires Borges but finds him limited to constructing heretical versions of the intellectual heritage of the past. “The author therefore has the courage to deal with the most valuable goals of mankind just as mankind himself does. The only difference is that Borges continues these combinatory operations to their utmost logical conclusions.”
For the sake of completeness, here are the other Borges posts on that blog:
Little Tiny, Common Objects, & Jorge Luis Borges
Borges Revisited (14)
And here again is my overall guide to my work on Borges:
Jorge
Luis Borges: Selected Study Materials on the Web
As both Borges and Lem have been translated into Esperanto, perhaps Lem's essay on Borges should also be translated into Esperanto. And perhaps also some of what I've been writing in English.
Jen la enhavo el eks-retpaĝo de Don Harlow. Mi ĝustigis la retligoj al la aktualaj retlokoj. La aktuala retejo de Harlow enhavas pli da tradukoj el usona literaturo. — RD
Sometime circa 1970 I went through the textbook Esperanto: A New Approach (2nd ed.; Bruselo: Heroldo de Esperanto, 1969) by the renowned Esperantist poet William Auld. (I was later to take a course from him in Barrie, Ontario in the summer of 1975.) I think I loaned the book out to someone in 1976 and it was never returned. What a shame, because I think it was a good textbook. What I do remember is two translations, which were presented as challenges to the reader. I don't think I could equal either translation presented.
One is an Esperanto translation of Shakespeare's famed Sonnet 18 done by Reto Rossetti: Soneto 18. Rossetti is a master. The translation is beautiful. At the time I preferred it to the original, perhaps because the language seemed more natural to me than Shakespearean English. But this was never my favorite love poem anyway. No matter, such judgments are subjective. If you can read the Esperanto translation, enjoy. Oddly, I still know by heart a sizable chunk of this translation after some four decades.
The other translation is an English rendition of an Esperanto original, Somernokto by Kálmán Kalocsay, rendered by William Auld himself: Night of Summer. It is an excellent translation, and you can get a glimpse of the kind of lyrical poetry that was characteristic in the Esperanto world in this time period, which was in reality a highly unromantic, gloomy political period. Kalocsay almost single-handedly developed Esperanto's poetics between the world wars.
A.Z. Foreman, who translates to and from more languages than I can keep track of, has also translated poems from Esperanto, and from Kalocsay in particular. You can read his translation of this poem, Summer Night, and on the same web page you can read the Esperanto original and hear Foreman reciting the Esperanto original. You can also compare this translation with an earlier translation by Foreman on the Noxalio blog.
Lee Miller & Tim Westover, La “inversa” tradukdefio, Usona Esperantisto, 2010:3 (maj-jun).
La aŭtoroj proponas kaj ekzamenas provojn traduki anglalingven la unuan ĉapitron de La Infana Raso de William Auld. Komparu al la jena traduko:
The Infant Race, translated by Girvan McKay
Fine, proponata estas traduko Esperanten de ĉerpaĵo el romano Slaughterhouse-Five de Kurt Vonnegut, Jr.
Ho, sunteksita pomp' ne ĉesu lumiRestas nur du versoj elparolataj de Adamo. Post falo de la kurteno, Baghy skribas (221):
ke homan devon povu ni plenumi
kreante harmonion per la AMO
por ĉiuj postaj Evoj kaj Adamoj!
Tiel finiĝas la LASTA BILDO de tiu lirika komedio, kiun mi surpaperigis por rifuĝi el la anim- kaj nervmuela angoro dum la morna historia tempo en vintro de 1956-1957Nu, la strukturo de la dramo iom rememorigas pri La Tragedio de l’ Homo de Imre Madách. Notu la jenan verson elparolatan de Adamo: ". . . kun firma fido ni ekiru kante!" Komparu al la fina verso de La Tragedio de l’ Homo: "Mi diris, luktu, hom’, kaj firme fidu!" (217)
Warszawa-Budapest
En teknokrato Homo mem pereas.Nu, komparu ĉi tiun perspektivon al tio de Sándor Szathmári. Oni legu Szathmári-on mem por komparo:
Inventis li maŝinon por diiĝi,
orgojle blufi kaj feliĉi
kaj jen maŝino lin mem maŝinigis,
murdinte sentojn lin al koto ligis.
“Julio Baghy” de Sándor SzathmáriPer aparatoj la teknokratoj kapablas aliigi la orbiton de la tero, aŭskulti la “muzikon“ de la kosmo; per teroskopo rigardi la tutan Teron, per astroskopo spekti forajn planedojn kaj vidi ties vivaĵojn, kaj eĉ krei subhomajn estaĵojn–homonkulojn–por esplorado. Per tempotelegrafo oni povas spekti la pasintecon de homaro. Unue, oni spektas manifestacio de laboristoj en la 19a jarcento. La laboristoj estas masakrataj. La teknokratoj ne komprenemas la perforton, ĉar ili solvis la problemon alimaniere, per dissolvon kaj malaperigon de la korpoj per ia ilo (167). Adamo kaj Eva tenas alian perspektivon. Eva admiras la celon de la laboristoj. Jen Adamo (166):
Mesioj venis kaj mesioj iris,Ĉu eble Baghy pripensis ankaŭ aktualan Hungarion?
mesaĝis pri Promeso kaj – martiris.
La postlasita vero pri Fiktivo
dekmilojn martirigis en la vivo,
centmilojn pelis al batal’ socia,
milmilojn ĉenis al revad’ pasia
ĝis fine realiĝis la Promeso
por nutri – parazitojn de l’Progreso
kaj . . . jen dekmiloj iluzion perdis,
centmiloj vanon por la lukto spertis,
milmiloj pentis pri la rev’ pasia,
espero velkis sub kalkan’ socia,
la Vivo saman melodion gurdis,
sub novaj signoj oni morits, murdis
kaj dum popolo ĝemis kaj sopiris,
Mesioj venis, iris kaj martiris.
When my freshman honors English class in high school tackled Gulliver's Travels, I recognized something my teacher did not:
Gulliver's
Travels.
Part III. A Voyage
to Laputa, Balnibarbi, Luggnagg, Glubbdubdrib, and Japan. Chapter V
(extract) by Jonathan Swift
I knew what Swift was satirizing here, but the class persisted in its Pavlovian literary conditioning.
As it turns out, Swift was deeply engaged in the linguistic issues of his time. Here are some juicy references on the subject:
Bishop, Julie Alexandra. Language at Work in Jonathan Swift. PhD thesis, Dept. of English Literary and Linguistic Studies,
University of Newcastle, December 1998.
Francus, Marilyn. The Converting Imagination: Linguistic Theory and Swift's Satiric Prose. Carbondale, IL: Southern Illinois University Press, 1994.
McKenny, John. "Swift's Prescience: a Polite Precursor of Corpus Linguistics," Journal of Language and Literature,
Volume 2, Number 1, 2003.
Mulhall, Anne. "Gulliver’s Travels and the Language Debates of Swift’s Time," in Les voyages de Gulliver: Mondes lointains ou mondes proches, ed. Daniel Carey and François Boulaire (Caen: Presses universitaires de Caen, 2002), pp. 63-79.
And sure enough, Swift, Wilkins, and Borges are cited in connection with ars combinatoria:
Het combinatorisch perspektief op de wereld en de kunst (@ Institute of Artificial Art, Amsterdam)
Sed mi ne komprenasStrigo ne povas respondi kernan demandon pri la Vivarbo, do tiu vokas Spiriton, kiu parolas sensencaĵon (113), kiun devas traduki Strigo. La afero restas neklara. Sed Eva kaj Adamo ekmanĝas la tabuan frukton. Ili atendas senmortecon, sed Strigo avertas, ke ili ĵus perdis vivon kaj tempon, kaj estas kaptitaj ekstere en la senviva, sendaŭra Esto. Tiel finiĝas la Unua Akto.
se Li despote tiel suverenas,
envias vivon mem, de Li donitan,
postulas blindon sklavan, himnon ritan,
vi kial lasas Lin sur tron' ĉiela?
Mi relegas libron kiun mi unuafoje finlegis la 14an de decembro 1973: Sonĝe sub Pomarbo: Triakta Lirika Komedio en Ses Fantaziaj Bildoj (La Laguna: J. Régulo [Stafeto], 1958; 221 p.) de Julio Baghy.
Nu, la Unua Bildo de la Unua Akto, en kiu Adamo kaj Eva (gejunuloj, ne la unua mita homparo) flirtas kaj enamiĝas, tedas min, krom la ĝena interludo de absurda ĵaluzo pri la rev-idealaj viro kaj virino de la geparanoj. La rimaj vers-paroj emas enuigi min, sed Baghy estas sufiĉe lerta tiurilate kaj en disvolvigo de la rakonto por teni la atenton. Li ja estis aktoro do komprenis draman strukturon. La kerna problemo estas, ke la afero estas ege eksmoda kaj kliŝe romantika; mi ne scias kiel nuna leganto povus trovi ĝin agrabla. La erotika dimensio estas finfine subigita al konservativa ĉasta moraleco.
La Dua Bildo estas pli agrabla kvankam troa: petolas nimfo, faŭno, elfoj, feinoj. Laŭ draminstrukcioj, la etoso estas erotika. La sceno imponas pli vigla ol la unua bildo, ankaŭ lingve. Oni anticipas la disvolvon de zorgo pri la suferoj de la vivo kiuj atendas. Ties alveno igos la dramon interesa post tro-siropa lirikeco.
Marjorie Boulton antaŭparole ekstazis, kvazaŭ temas pri majstroverko. Evidente, temas pri enamiĝo al la verko kiel al la homo. Kion diri pri tio?
Oni agnoskas, ke la kunteksto de verkado estis fakte eskapo el la malespero de la subpremo de la Hungara Revolucio de 1956. Maljunulo Baghy rebatas la deprimigan epokon per aserto de freŝa juneco.
Ni vidos, kiel mi reagos plu dum plua relego de la verko post kvar jardekoj. Mi anticipas ankaŭ kompari ĝin al La Tragedio de l’ Homo de Imre Madách.
Jen du recenzoj:
AMO AL LA VIVO KAJ BELO, recenzo de Baldur Ragnarsson, Norda Prismo 1958.
Recenzo: Sonĝe sub pomarbo, de Julio BAGHY de Ferenc Szilágyi, La Nica Literatura Revuo, 4/3, paĝoj 108-113.
4 x (4 x 4): Rumanaj Poemoj tradukitaj de Ionel Oneţ. Berkeley, CA: Eldonejo Bero, 1990. 80 p.
Laŭ Onet, ĉiuj poemoj estis verkitaj komence de la 1980aj jaroj. La rumanaj poetoj estas George Canache, Gabriel Cojocaru, Gim Laurian, Ion Motu.
Ion Motu tedis min, krom unu poemo kiu min pensigis:
Al PatrinojPri la ceteraj tri poetoj, iom puzla sed alloga trajto estas, ke laŭ signfo ne ĉio estas surfaca, kontraste al, ekzemple, nia eminenta poeto Kalocsay. La formo ne estas aparte brila, sed almenaŭ kelkaj poemoj po poeto pensigas. Mia favorata el la poetoj estas Gabriel Cojocaru. Jen du specimenoj.
Naskitaj el la mara ŝaŭmo
aŭ inter folioj brasikaj,
alportitaj de cikonioj
aŭ (eĉ!) de insektoj,
infanoj de Dio estas ni
senpatrinaj . . .
La Nevidata Vizaĝo de l’Nokto
Kaj indus ke la herbo
estu pli verda mia kanto
ankoraŭ serĉanta l’orelon de miaj samtempuloj
vi scias traduki por mi ion el
la ĉerizfloroj la sola vojo
akcepti ĉastecon
ekde tiam mi forlasis la ĝardenon
nezorgita, ĉar la korno de l’unukornulo
estis donaco de Venera
Verkaĵ’ 101
kiom da temp' ankoraŭ
ni gajnas unu la alian
ni perdas unu la alian?
(la sama grundo
elfuĝante de sub niaj piedoj)
ruino —nerenversebla konvencio
sinsekvaj paŝoj
permesu al via dekstra okulo
plori, la livan
daŭre kantigu.
* * *
la kandelo lumigas daŭre
kornusfloroj, blanka stelo
kvietaj devioj.
la respeguliĝoj de muelŝtono
en la lunlumo: premoj
de l’pasinteco, metala gusto
de l’melankolio
vekis min la herbo
silentas l’ombroj de viaj lipoj,
mi serĉas vin . . .
kvazaŭ dolĉakvan lokon.
Posts
All Comments
