Nazim Hikmet en Esperanto

Antaŭ ol mi lernis pri la persekutita turka poeto Nazim Hikmet anglalingve, mi eltrovis lin pere de Kálmán Kalocsay:

La mesaĝo de Nazim Hikmet de Kálmán Kalocsay

Mi ĵus enretigis la jenan:

“La Ventoj de Lados” de Nazim Hikmet (el la turka), trad. Aldo de’Giorgi

 Koincide, mi ĵus trovis la jenan filmon kun subteksto (lingve neperfekta) en Esperanto:

The Karinthy Connection

Ironically, the links in this chain are very difficult to trace. There was a weekly radio program broadcast on 612 ABC Brisbane, Queensland, Australia titled "The Karinthy Connection".  This apparently was the first broadcast:

612 ABC Brisbane
Drive with Matt Webber
3:00pm - 6:00pm
The Karinthy Connection
12 April 2011 , 6:18 PM by nicole gundi

In 1929, Hungarian writer and poet Frigyes Karinthy wrote a short story called Chains.

Few people know of the book or the author but you would know the phrase he coined, “six degrees of separation”.

Welcome to The Karinthy Connection.

Finding all the programs in the series is not easy. One can only trace them backwards. The last program I was able to find was this, but without a backward link:

Drive with Matt Webber
3:00pm - 6:00pm
The Karinthy Connection with Bern
13 December 2011 , 7:08 PM by Bern Young

This is the previous installment:

The Karinthy Connection with Russell Thomas
09 December 2011 , 1:10 PM by Bern Young

This is the still previous installment, with the customary introduction. From here you can trace the series back to the beginning, episode by episode:

Drive with Matt Webber
3:00pm - 6:00pm
The Karinthy Connection with James Reyne
29 November 2011 , 7:23 PM by Bern Young

In 1929, Hungarian writer and poet Frigyes Karinthy wrote a short story called "Chains". Few people know of the book or the author but you would know the phrase he coined, "six degrees of separation".

This is The Karinthy Connection.

Every Tuesday after 5.30pm, a music lover is invited onto Drive with Bernadette Young to continue the musical chain.

If the series picked up again in 2012, I don't have the patience to hunt it down. I cannot find it in the current or recent programming of the station. There is or was a separate program on this station called "The Chain", but whether this was inspired in any way by the same idea I do not know.

Károly Bodó (1903-1963)

La nura enhavo de la koncerna artikolo en Vikipedio estas teksto el la Enciklopedio de Esperanto de 1934:

 BODÓ Károly, hungaro, oficisto. Naskiĝis en 1903 en Monor. Esperantisto de 1921. Resp. redaktoro de Literatura Mondo dum ĝia dua periodo; noveltradukoj ankaŭ en Hungara Heroldo. Varbis por Esperanto kelkajn hungarajn verkistojn. Siajn unuajn tradukojn li kontribuis al Literatura Mondo (unua periodo), kaj en 1926 aperis liatraduke novelaro de F. Karinthy, Norda vento. Tiuj tradukoj jam pruvis neordinaran talenton, kiu brilis en lia traduko de la profunda Babits-romano, La Cikoni-kalifo, (1929) kaj trovis entuziasman laŭdon ĉe recenzistoj kaj la Akademio. En 1933 li amplekse kunlaboris al Hungara Antologio per noveltradukoj, kiuj neniel perfidas liajn antaŭajn sukcesojn. Kio karakterizas liajn laborojn, tio estas unue, trafgusta elekto de tradukindaj verkoj, kaj due, naturstila rekreo de la originalo, tiel ke ĝi ŝajnas nova originalo Esperanta. Ligate per literaturaj laboroj, la Budapestaj Esperantaj verkistoj ricevis ian similecon de stilo, kiu ne estas facile difinebla, kaj kies rekoneblo ne dependas simple de konata neologismo; ĉar tio ja ne estas trajto de la Bodó-verkoj. W. B. JOHNSON.

Troveblas ankaŭ informoj en la anglalingva Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto, 1887-2007 de Geoffrey Sutton.

Aldone al la famaj tradukoj de Norda Vento kaj La Cikoni-Kalifo, Bodó tradukis romanon de Zsigmond Móricz, Malriĉaj homoj. Bodó-n diskutas Ludwig Totsche (Lajos Tárkony) en kritika verko De paĝo al paĝo (1932). (Jen la libro mem, v. p. 29-37)

Kálmán Kalocsay poemis en Rimportretoj (1934):

            IX.

Bodó — aspektas li infano,
Verŝajne li algluis barbon,
Kiam li faris voĉo-varbon,
Esti Lingva-Komitatano.

El Karinthy kun forta mano
Traduke falĉis tutan garbon,
Bodó — aspektas li infano,
Verŝajne li algluis barbon.

En la kolora stilfontano
Kuraĝe miksas li la farbon
Kaj rampis li sur laŭro-arbon
Per dono de l' Babits-romano.

Bodó — aspektas li infano.

*

Mi devas emfazi la kontribuon de Bodó al Hungara Antologio (1933). Sed nun pli urĝas la fakto, ke mi ĵus tralegis lian tradukon la novelaron Norda Vento (1926) de Frigyes (Frederiko) Karinthy. Min inspiris ne nur la genio de Karinthy, sed la beleco de lingvaĵo de la tradukoj de Bodó. Tial la ĉi-jena fokuso.

Igor Prokop: "Travel to Faremido"

Igor Prokop
"TRAVEL TO FAREMIDO"
Acryl on Paper / 56x76cm

Igor Prokop naskiĝis en Budapeŝto en 1953. Jen lia pentraĵo "Vojaĝo al Faremido," sendube inspirita de la verko de Frigyes Karinthy. Jen pliaj informoj:

Igor Eugen Prokop: TRAVEL TO FAREMIDO

Krom arto, li studis biologion kaj filozofion, kiuj rilatas al lia artkoncepto.

La ligataj retpaĝoj estas anglalingvaj. Prokop plu diskutas siajn filozofion kaj arton:

Igor Prokop, Amsterdam Art Magazine, 13 ottobre 2015

Mi ne trovis eksplikon pri la artverko aŭ mencion de Karinthy. Tamen Karinthy vivas!

Gyula Juhász en Esperanto

La hungara poeto Gyula Juhász (1883-1937) ricevis tradukojn de liaj verkoj en Esperanto.

Interrete jen:

• Milyen volt… / Kia estis... (trad. K. Kalocsay)
• A gyermeket, ha alszik... / L'infanon, dum li dormas (trad. K. Kalocsay)
• A munka / La laboro (trad. K. Kalocsay)

... kaj miareteje:

• “Al fronto de Laboristhejmo” (1919) de Gyula Juhász, tradukis Márton Fejes

En Hungara Antologio (1933)

• La reviviĝinta Lazaro
• Anna eterna
• Sur barbsekiga benko
• Paco
• La eterna tapiŝo
• L'infanon, dum li dormas

En Hungara Antologio (1983):

• Kia estis..
• La laboro
• Al la fronto de Laboristhejmo (trad. M. Fejes)
•  Prologo por la programvespero de laboristoj-esperantistoj (trad. K. Kalocsay)
• Anna eterna

Omaĝe al Kálmán Kalocsay (7)

Aperis interrete:

Omaĝe al Kálmán Kalocsay: el Abaújszántó ĝis la Esperanta Parnaso: pri la vivo kaj plena verkaro de D-ro Kálmán Kalocsay; komp. Ada Csiszár. Budapest: A. Csiszár / KAL-ĈI-Dokumentaro. Volumo 4. La proza verkisto kaj tradukinto; 2000. 75 p.  

Ĉi tiu volumo, kiel la antaŭaj, enhavas valoregan materialon. Jen la precipaj enhavoj:

Ĉapitro 9: La proza verkisto

9.1 Enkonduko
9.2 La eseisto Kalocsay (G. Miĥalkov) (p. 4-10)
9.3 Eseoj kaj artikoloj pri literaturo
9.4 La severa recenzanto (14-23)
9.5 Portretoj verkitaj de Kalocsay (24-28)
9.6 Eseoj kaj artikoloj pri la Esperanta poezio (29-30)
9.7 La observanto (31-36)
9.8 Artikoloj pri diversaj temoj (37-38)
9.9 Diino Hertha

Ĉapitro 10: La proza tradukinto

10.1 Enkonduko
10.2 La paĝio de l’ reĝino
10.3 Du kokcineloj; La montro
10.4 Morgaŭ matene (47-48)
10.5 Arthistorio I
10.6 Vivo de Arnaldo [Mussolini] (51-52)
10.7 Rozinjo
10.8 Prozaj tradukoj de Kalocsay (54-56)
10.9 El la fruaj prozaj tradukoj de Kalocsay: Mór Jókai: "Kiun el la naŭ" (57-61)

Ĉi tiu volumo eble estos la plej utila por eltrovi, kion pensis Kalocsay pri verkistoj esperantistaj (ekz. Ferenc Szilágyi, Lajos Tárkony) kaj neesperantistaj (ekz. Endre Ady).

New publications on interlinguistics & Esperanto

Jen lastatempaj verkoj pri interlingvistiko & Esperantologio en la angla / ... both in English:

Towards a Linguistic Worldview for Artificial Languages by Ida Stria (Poznań 2015)

Language communication information: Special issue on interlinguistic and Esperanto Studies / Język komunikacja informacja: Numer specjalny Interlingwistykai Esperantologia #10 (Poznań 2015)

Omaĝe al Kálmán Kalocsay (6)

Omaĝe al Kálmán Kalocsay: el Abaújszántó ĝis la Esperanta Parnaso: pri la vivo kaj plena verkaro de D-ro Kálmán Kalocsay; komp. Ada Csiszár. Budapest: A. Csiszár / KAL-ĈI-Dokumentaro. Volumo 3. Tradukinto de la Internacia Lingvo; 2000. 153 p.

Mi listigas erojn, kiuj interesas min:

8.11  La tradukado al Esperanto (intervjuo kun Kalocsay) (p. 3)
8.2    Tradukoj el la hungara poezio (listo) (4-23)
               (Ady, Babits, Kassák, Arpád Tóth)
8.5.0 Persekutita poezio (el la krim-proceso K. Bleier) (35)
8.7    La tragedio de l' homo (43-47)
8.8    Hungara antologio  (48-50)
8.82  Versek -- Poemoj / Gyula Juhász: Milyen Volt... / Kia Estis... (51)
8.11  Eterna bukedo (56-57)
8.14  La floroj de l' malbono (66-68)
8.17  Kantoj kaj romancoj (75-77)
8.19  Tutmonda sonoro (81-83)
8.20  Poemoj el la mondliteraturo (84-133a)
8.20.1 El la angla poezio (84-85)
8.20.13 El la franca poezio (90-97)
8.20.14 El la germana poezio (98-107)
8.21   Poemtradukoj de Kalocsay sur diskoj (134-135)

Jen referencoj al Sándor Szathmári:

(1) S. Szathmári skribis pri la tradukoj de Kalocsay [Eterna Bukedo]:

"Ofte mi spertis, ke liaj egiptaj tradukoj estas pli egiptaj , la latinaj pli latinaj ol la originalaj. Mirinde estas, ke li ĉiam trasentis, travivis la etoson, spiriton de la originalo kaj ĝin povas redoni eĉ pli originale, ol la originaloj mem." (p. 57)

(2) "La titolon de la antologio [Tutmonda Sonoro aŭ Eterna Bukedo] proponis al Kalocsay S. Szathmári." (p. 82)

La fonto citita estas S. Szathmári, Paco 1966: 151 (hungara eldono), p. 10.

Mi notas ankaŭ: Ada Csiszár, “La Tragedio de L’ Homo kaj Imre Madách” (Pri la prelego de K. Kalocsay post du jardekoj), Literatura Foiro, 1984: 83, p. 16.

Omaĝe al Kálmán Kalocsay (5)

Estas multaj trezoroj en la 8-voluma Omaĝe al Kálmán Kalocsay: el Abaújszántó ĝis la Esperanta Parnaso: pri la vivo kaj plena verkaro de D-ro Kálmán Kalocsay; komp. Ada Csiszár (Budapest: A. Csiszár / KAL-ĈI-Dokumentaro, 1998-2002).

Jen du eroj, kiujn mi enretigis:

• “Ahasvero de amo XI”/ “Ahasuerus of Love XI” by Kálmán Kalocsay, translated from Esperanto by Marjorie Boulton
• “Flava Rozo” & Kálmán Kalocsay de Éva BENICKÁ

“Flava Rozo” estas karesnomo kiun Kalocsay donis al paciento; ankaŭ ĝi estas titolo de romano de Mór Jókai. Kalocsay ankaŭ vortludis per la lasta verso de La Tragedio de l' Homo. Konstateblas la afableco de la personeco kaj profesia mieno de Kalocsay.

Omaĝe al Kálmán Kalocsay (4): Sándor Szathmári

Sándor Szathmári pri Kálmán Kalocsay:

“Mi renkontis lin en ERA, kiu estis tiutempe la plej altnivela hejmo de niaj verkistoj. Li prelegis pri sia tiatempe pretiĝanta Dante-traduko pri la Infero. Tiam mi povis observi lian diablecan vizaĝon: svelta, longa nazo, oblikve suprenkurantaj brovoj. Perfekta Mephisto-masko, kiel iu saĝa, eleganta, malicridetanta diablo de la Infero! La efiko estis plena...”

(Paco 1966, n-ro 151, p. 10- 11)

----------------

“Vivanta Budho; La plej granda nuntempa majstro de nia lingvo.”

FONTO: Omaĝe al Kálmán Kalocsay: el Abaújszántó ĝis la Esperanta Parnaso: pri la vivo kaj plena verkaro de D-ro Kálmán Kalocsay; vol. 1; komp. Ada Csiszár (Budapest: A. Csiszár / KAL-ĈI-Dokumentaro, 1998), p. 47, 114.

Omaĝe al Kálmán Kalocsay (3)

Omaĝe al Kálmán Kalocsay (2)

La 27-an de februaro 1976 mortis nia giganto Kálmán Kalocsay. Do ni nun vivis 40 jarojn sen Kalocsay. Mi vizitis la retejon de la Amika Societo de Kálmán Kalocsay kaj sendis mesaĝon.

Mi ricevis respondon de István Mészáros, kun kiu mi jam longtempe korespondas pri hungarrilataj esperantaĵoj. Mi informiĝis, ke post la morto de Ada Csiszár la societo praktike ne funkcias. La malnova rondo de esperantistaj literaturemuloj ŝrumpas; maljunuloj mortas, nuntempe oni ne persone interagas kiel en antaŭa epoko.

Do jen konfirmiĝas mia hipotezo, ke la hungara Esperanto-movado suferas pro formorto aŭ personaj malfacilaĵoj de hungaraj esperantistoj, se ne priparoli la malaperon de ŝtata subteno. Sen la konservaj kaj disvastigaj klopodoj de hungarlandanoj, esperantologiaj esploroj suferos. Ne ĉiuj posedas la financajn rimedojn por vojaĝi tra la mondon por bezonataj materialoj.

Estas preskaŭ nekredeble, ke Hungario, iam esence la centro de la Esperanta kultura mondo, ne bone nuntempe tiel fartas. Mi nuntempe sentas ties valoron, post historia studado, pli forte ol kiam mi esperantistiĝis kiam 14-jarulo antau duonjarcento. Ankaŭ, sen Esperanto mi scius nenion pri hungara literaturo. (Kontraste, en fakoj de intelekta historio, sociteoria pensado, kaj filozofio hungaroj estas bone studataj kaj konataj al interesitoj anglalingvuje.)

Restas multaj demandoj pri hungaraj esperantistoj kaj ne-esperantistaj hungaraj intelektuloj rilate al hungara literaturo kaj la socikultura medio--ne ĉiukaze respondeblaj pere de publikigitaj anglalingvaj aŭ esperantlingvaj publikaĵoj. Pluvivu la historia memoro de Kalocsay and lia medio.

Omaĝe al Kálmán Kalocsay (1)

Dankon precipe al István Mészáros mi akiras informojn kaj verkojn pri, el, kaj de hungara literaturo kaj hungaraj esperantistoj. Pro miaj enketoj li ĵus aldonis gravegajn verkojn en Esperanto kaj la hungara al la retejo pri Kálmán Kalocsay (1891-1976):

In Memoriam Dr. Kalocsay Kálmán (hungarlingva,  kun postparolo & 'Postlasitaj verkoj' en Esperanto))
Omaĝe al K.K. vol. 1
Omaĝe al K.K. vol. 2
Omaĝe al K.K. vol. 3

Jen bibliografiaj detaloj de la tuta gamo da 8 volumoj:

Omaĝe al Kálmán Kalocsay: el Abaújszántó ĝis la Esperanta Parnaso: pri la vivo kaj plena verkaro de D-ro Kálmán Kalocsay; komp. Ada Csiszár. Budapest: A. Csiszár / KAL-ĈI-Dokumentaro.
vol. 1; 1998. 143 p.
2. Poeto de la Internacia Lingvo; 1998. 110 p.
3. Tradukinto de la Internacia Lingvo; 2000. 153 p.
4. La proza verkisto kaj tradukinto; 2000. 75 p.
5. La lingvisto kaj gramatikisto; 2001. 112 p.
6. La redaktoro : Literatura Mondo - Budapeŝta Skolo; 2001. 77 p.
7. Ses jardekoj en la Esperanta movado; 2002. 113 p.
8. El la vivanta klasikulo fariĝis senmorta klasikulo; 2002. 154 p.

Mi esperas, ke pluaj volumoj estos enretigataj. Mi ekzamenis la unuajn du volumojn.

En la 1-a volumo la ĉapitro 5 pri la politiko de Kalocsay estas informiva. La kuntekston de travivado de Kalocsay k.a. sub diversaj situacioj de subpremado mi ne sciis. (Flanke, je la 50a datreveno de la Hungara Revolucio de 1956 mi renkontis en Vaŝingtono la lastan vivantan estron de la revolucio.)

Mi trovis por mi multan utilan enhavon en la 2-a volumo. La rilato de Kalocsay al la hungara lingvo kaj liaj hungarlingvaj poemoj en ĉapitro 6 interesas min. La sekcioj en ĉapitro 7 pri poemaroj kiujn mi ne havas estas informplenaj, t.e. La dekdu noktoj de Satano kaj Versojn oni ne aĉetas.

La bibliografio de originalaj poemoj konfirmas la aŭtentikecon de poemon kiun mi trovis ie citita sen fontindiko:

     “Jes Ja” de Kálmán Kalocsay

Mi republikigos la anglan tradukon fare de Marjorie Boulton de "Ahasvero de Amo XI".

En la postaj volumoj, utilas listoj de poemoj tradukitaj el la hungara kaj el mondliteraturo; el ĉapitro 9 pri la eseisto Kalocsay kaj bibliografio de artikoloj; resumo de Diino Hertha; resumo de Morgaŭ matene de Frigyes Karinthy (kiu mankas al mi); rememoroj pri Literatura Mondo; pri Arĝenta Duopo, Ora Duopo, kaj Dek Prelegoj.

Frigyes Karinthy & Imre Madách (2)

I have the relevant Hungarian links mostly figured out.

Tragédia-átfordítások Karinthy Frigyes írásaiban (Szeged–Budapest, 2011) is a compilation of all the writings of Karinthy concerning Madách.

"Tizenhatodik Szín" & "Az emberke tragédiája" are separate works in the the collection Így írtok ti (válogatás) [The way you write: selections]

Így írtok ti (1912) is the original publication of this work.

Concerning the relation between Így írtok ti (válogatás) and Így írtok ti (1912), it appears that editions subsequent to 1912 were either selections or amplifications. For example, there is a 2-volume 1979 edition comprising 1330 pages.

Madách was very important to Karinthy, as both would be to other Hungarian writers. Unfortunately, as far as I can determine, nothing by Karinthy on Madách has been translated into English or Esperanto.

*   *   *   *

Tragédia-átfordítások Karinthy Frigyes írásaiban (Szeged–Budapest, 2011) estas kompilaĵo da ĉiuj verkoj de Karinthy pri Madách.

Do "Tizenhatodik Szín" kaj "Az emberke tragédiája" estas apartaj verketoj en la kolekto Így írtok ti (válogatás).

Így írtok ti (1912) estas la originala libro sub la koncerna titolo.

Do kia estas la rilato inter Így írtok ti (válogatás) kaj Így írtok ti (1912)? Ŝajnas, ke eldonoj post la unua konsistas el elektitaĵoj aŭ ampleksigoj. Ekz. la 2-voluma eldono de 1979 ampleksas 1330 paĝojn.

Bedaŭrinde nenio el Karinthy pri Madách estas tradukita en la anglan aŭ en Esperanton. Nuntempe mi enretigas kelkajn aliajn verkojn el malnovaj anglalingvaj publikaĵoj el sovetia Hungario: libro Grave and Gay kaj numero de New Hungarian Quarterly.