John Wilkins & irony (3): Adorno postscript

In my first post on this subject, I mentioned:

"Ironic Serif: A Brief History of Typographic Snark and the Failed Crusade for an Irony Mark" by Maria Popova (Brain Pickings)

As it happens, Popova wrote another piece on punctuation concerning an author who commands a great deal of my attention:

Theodor Adorno on the Art of Punctuation by Maria Popova (Brain Pickings)

Adorno took punctuation very seriously, as evidenced by an essay I have not seen: “Punctuation Marks.”

A translation of it by Shierry Weber Nicholsen was first published in the Summer 1990 issue of the poetry journal The Antioch Review and later included in Jennifer DeVere Brody’s altogether excellent Punctuation: Art, Politics, and Play (public library), the essay explores the “definitive physiognomic status” of each punctuation mark, its uses and abuses in the hands of writers, and how punctuation helps shed light on the relationship between language and music which, as we know, worked in tandem to help humanity evolve.

Popova proceeds to detail Adorno's views. Note that Adorno vehemently objected to punctuating ironic remarks. (Note also that she links to her article on the ironic serif.)

Note that Adorno's essay is discussed in Brody’s Punctuation: Art, Politics, and Play, but it is not reprinted there. Adorno's essay was collected in book form here:

Adorno, Theodor W. “Punctuation Marks,” in Notes to Literature; Volume One, edited by Rolf Tiedemann, translated by Shierry Weber Nicholsen (New York: Columbia University Press, 1991), pp. 91-97.

John Wilkins & irony (2)

I have created a web page with the relevant chapter in Wilkins where he discussed irony, along with a supplementary bibliography and web links:

• An Essay towards a Real Character, and a Philosophical Language (1668): Part III: Philosophical Grammar: Chapter 9: Syntax 
  by John Wilkins (with additional links & bibliography)

I have also updated the other two relevant bibliographies:

• Irony, Humor, & Cynicism Study Guide
• Philosophical and Universal Languages, 1600-1800, and Related Themes: Selected Bibliography

Here are the most relevant links and references not included in my previous post (but all are included in the web page on Wilkins):

Shady Characters: The secret life of punctuation:
Irony & Sarcasm marks, part 1 of 3 by Keith Houston

Trettien, Whitney Anne. ‘The Sound of the Printed Letter’: Orthography, Orthoepy, Print and Dictionaries in Print Culture. Thesis, Hood College, 2007. See also author’s web site.

‘The Sound of the Printed Letter’: Orthography, Orthoepy, Print and the Naturalization of English Dictionaries. Queen’s University, June 3-5, 2010. Excerpt from full work (above).

The Republic of Codes: Cryptographic Theory and Scientific Networks in the Seventeenth Century by Robert Batchelor, November 1, 1999 [Work in Progress]

Word and Self Estranged in English Texts, 1550-1660; edited by L. E. Semler, Philippa Kelly. Burlington, VT: Ashgate Publishing Company, 2010.

John Wilkins & irony

You learn something old every day. For close to 50 years I've known about John Wilkins' An Essay towards a Real Character, and a Philosophical Language (London, 1668), but I didn't know about this.

Irony punctuation - Wikipedia, the free encyclopedia

"In 1688, John Wilkins in his famous Essay Towards a Real Character and a Philosophical Language proposed using an inverted exclamation mark to punctuate ironic statements."

The source cited for this tidbit is:

Houston, Keith (2013). Shady Characters: The Secret Life of Punctuation, Symbols & Other Typographical Marks. New York & London: W. W. Norton & Company, Inc., pp. 212–214.

Much more detail is provided here:

"Ironic Serif: A Brief History of Typographic Snark and the Failed Crusade for an Irony Mark" by Maria Popova (Brain Pickings)

In the ancient world, however, humorists relied on their audience’s intellect to detect the irony and didn’t find it necessary to flag it as such. But by 17th-century England, writers had become increasingly restless about pointing out irony readers might miss, and so the first documented punctuation mark denoting irony was born in 1668, the brainchild of the English vicar and natural philosopher John Wilkins — brother-in-law of the royalists’ bête noire Oliver Cromwell, one-time head of Trinity College (of which pioneering astronomer Maria Mitchell wrote in her diaries that “in the opinion of a Cambridge man, to be master of Trinity is to be master of the world”), and eventually appointed as the first secretary of the newly founded Royal Society. Wilkins was a kooky character, who believed the moon was inhabited by aliens, proposed the construction of submarine “Arks,” invented transparent beehives that allowed for the extraction of honey without killing the bees inside, and wrote the very first book on cryptography published in English. But his most memorable accomplishment was the publication of his Essay Towards a Real Character and a Philosophical Language, in which he proposed, two centuries before the invention of Esperanto, a new universal language of letters and symbols — a sort of “steroidal, all-encompassing Dewey Decimal System where concepts were organized into a rigid hierarchy.”

Houston amplifies on the concerns of that era, characterized as "information overload". Popova continues:

What prompted Wilkins to propose this punctuational improvement remains unknown, but we do know that he was neither the only nor the first thinker who pondered the problem. Some sixty years earlier, the revered Dutch Renaissance humanist and social critic Desiderius Erasmus, after whom Rotterdam’s prestigious Erasmus University is named, lamented the lack of punctuation for irony, observing that “irony has no place, only different pronunciation.”

We do not know whether Wilkins was aware of Erasmus' comments. In any case, Wilkins' lesser-known proposal sank along with his highly touted artificial language, which Houston characterizes as the "last best hope" of the philosophical-language movement of the era. The balance of the ill-fated history of the irony mark, which continues to our day, is an equally fascinating story, and the question is addressed as to why it never caught on, even in the Internet era.

Considering that the purpose of the philosophical language movement was to create a logically tight structured means of discourse as an aid to the scientific revolution, it is all the more ironic that Wilkins would also be concerned about irony.

Further research is indicated.

Additional links:

Irony, Humor, & Cynicism Study Guide

Philosophical and Universal Languages, 1600-1800, and Related Themes: Selected Bibliography

An Essay Toward a Real Character and a Philosophical Language by John Wilkins

Ironisigno- Vikipedio

Árpád Tóth (4): De animo al animo

En mia retejo autodidactproject.org mi reliefigas la temon de izolo, soleco, kaj strebo komuniki trans abismon. Vi trovos la litografiaĵon "La Sunvoranto" de Joan Miró, la poemon "En nord' unu pino en solo" (Ein Fichtenbaum steht einsam) de Heinrich Heine, kaj citaĵon "Duke Ellington komunikas preter kategorio".

Aldone al la teksto jen mia deklamo de la poemo de la hungara poeto Árpád Tóth (1886-1928). Tradukis ĝin la eminenta hungardevena esperantisto Ferenc Szilágyi (1895-1967):

“De animo al animo” de Árpád Tóth, tradukis Ferenc Szilágyi, kun sondosiero

Marjorie Boulton: poemoj

Pri la beletraĵoj de Marjorie Boulton, mi memoras legi la novelaron Okuloj antaŭ 45 jaroj. Mi ne scias kial mi ne posedas iun ŝian poemaron.

Pluraj ŝiaj poemoj troveblas ĉe la literatura retejo de Don Harlow. Kelkaj retligoj ne plu funkcias.

Ne surprizas, ke ŝi plurokaze esprimas amon al Julio Baghy:

Aŭtuna gloro
Festdonaco
Malavara riĉulo

En propra kategorio sidas la poemo Luna mapo, kiu kontrastas sciencan kaj emocian rilaton al la Luno.

Ŝajnas, ke la plej ofta temo de Boulton estas amo. Jen kvazaŭ-manifesto: Alvoko al amo.

Ne ĉiuj ampoemoj estas miagustaj. Mi tre ŝatas la jenan: Finfine. Ĝi estas kortuŝa poemo pri la sopiro ke la amato ĉeestu tenere je morto de la parolanto, por ke ŝi mortu pace.

La poemoj de Boulton en Esperanta Antologio: Poemoj 1887-1981 (1984) estas:

el Trista Tenereco, XVIII, XXIV, XXV
Amaraj sonetoj
Retro
Flagrema amikeco
Memnon
Aliĝilo
Sorĉo por dormi
Via kato
el Imagoj de potencoj
Vintra aŭroro
Buĉotoj
Gratvundoj
Paĉjo 
Almozo
Ke amikeco similas al steloj
Mustelo
Kiel hirundoj
Lernantino kaj instruistino
Erudicia kaj sola, li parolas al virino

Ferenc Szilágyi prelegas (1944)

Laŭ Sten Johansson: "Ferenc Szilágyi prelegas en somera kurso en Granebo, Jursla, apud Norrköping, 16-23 julio 1944. Inter aliaj aŭskultantoj sidas miaj ontaj gepatroj."

Julio Baghy: Sangaj larmoj

Ĉu mi tro emfazas la romantikecon de Baghy? Oni ja ricevas fortan dozon en la enhavo de ampoemoj, en kombino kun la stilo. Krom specifaj ĝenemaj vortoj kaj esprimoj, la stilo emas frapi al la aktuala anglalingva orelo--nu almenaŭ usonlingva--tro sirope, ĉar tia riĉrima fiksforma (kaj romantika) poezio tute fremdas al la usonangla stilo de la pasinta jarcento, pli "natura" ol "artefariteca". Ĉiuokaze, oni ne forgesu la socikritikan enhavon de la verkaro de Baghy, ne nur de la romanoj, sed en la poemaroj dekomence.

Mi ankoraŭ legas la poemojn en Ora Duopo. El la poemaro Preter la vivo (1923, la unua de Baghy) mi notas poemon verkitan en Sajgono (tiam Indoĉinio, nun Vjetnamio) pri la situacio de la Anamo, laŭ klarigo, "ĉina raso, loĝanta en Indo-Ĉinio": Sangaj larmoj.

Post ekstaza priskribo de "lando mistika" jen la bato:

Sed kial min kaptis subita korpremo?
Pro kio en larmojn sin dronas la flam' ?
Terure! Nur nun mi rimarkis pro ĝemo',
ke tiras la ĉaron — mizera anam' !...

Radjante Baghy turmentiĝas per la hontinda sklavigo de la anamo. Post tiu priskribo sekvas konkludo:

Pro mil da kialoj fariĝas martiroj,
pereas ideoj, pereas homam'...
La celoj majestaj nur restas — sopiroj,
kaj tiras la ĉaron — mizera anam'!...

Julio Baghy aŭtune, duono de duopo ora

Kiam mi komencis reviziti la antologion Ora Duopo  post 40 jaroj, mia atento fokusiĝis je Kalocsay; estis malfacile trovi Baghy interesa. Kiel vi vidas, ĉi-monate mi blogadas pri Baghy. Do mi daŭros komenti pri liaj poemoj.

La lerteco de la rima kaj cetera esprimmaniero imponas iomgrade, sed post iom da engaĝado mi emas tediĝi. Eble la efiko de la tuto monotonas. Sed, legante la "postajn poemojn", kelkaj aldone al la jam menciitaj konservas mian atenton. Ĉiuj troveblas en la volumo Aŭtuna foliaro.

Dubo

Vizaĝ' spegulo estas onidire;
en ĝi animo montras sin.
Mi volus tion, tamen spertas mire,
en ĝi neniam oni vidas min.

Rideton, sentojn, amon mi disipas,
disdonus tutan riĉon de la kor',
sed min refut' fremdece vunde vipas
kaj sen rekono oni iras for.
Nun antaŭ spegul' de mia memo
jen dubo sondas fundon de la sin'
kaj ŝokas min la propra nekompreno.
En mi ĉu fakte trovas sin anim'?

Iom malkutima afero, aparte je Baghy, ĉu ne?

Kronoj kaj kateno enhavas la kutiman seks-romantikon de Baghy, sed interesa estas la kontrasto inter la intima medio de la amparo kaj la strukturita aristokrata sociordo.  Jen la fina strofo:

Ĉe sunsubir' ruĝiĝas blu'...
Dum hejmenmarŝas ili du,
samritme paŝas kaj silentas...
Nur la rigardoj elokventas
pri sama penso miksdolora,
ke ie, ĉe arbusto fora,
en lum' arĝenta post lunveno
jam velkas kronoj kaj kateno.

Lamento en tombo ombra rimarkindas pri la vortluda muziko en kontrasto kun la amaro de la perspektivo prezentata. Venas admono: "Ne veku!" La kialo sekvas. Kaj jen la finaj strofoj:

Ne pensu en suna bril' pri l' vintro!
Vin trovos ostaro staranta hante
por tenti vin per tim' impertinente."

— — — — — — — — — —

Lamento en tombo ombra pravas;
ve-kanta vekanto, ve!, vanon vartas
ardante en sankte artista tristo.

La nokto oktobra nigre migris...
tri griloj miltrile en fendoj plendis...
sunlumon al mondo lum-ondo donis...

Baghy kondamnas la blankan homon / Baghy condemns the white man

Nu, mi ĵus sidis en la necesejo trafoliumante ekzempleron (pruntita de mia amiko de 55 jaroj Harry, ĉefredaktoro de la plej ampleksa jida-angla vortaro) de Ora Duopo, serĉante interesajn poemojn de Julio Baghy, kaj retrovis la jenan poemon kiun mi ne rememoris. Baghy en 1961 en revuo Hungara Vivo kondamnas la krimojn fare de la blanka homo kontraŭ nigruloj, evidente pensante pri la afrika liberiga movado. Hura, Baghy!

Sklavokanto [Slave song]

So I'm sitting on the toilet with my childhood friend Harry's copy of Ora Duopo, looking over Julio Baghy's Esperanto poems, and I find one I had totally forgotten: "Sklavokanto" (Slave song). Of course I was entirely familiar with this Hungarian poet's humanism, but it was interesting to read a poem written in 1961 condemning the white man's crimes against black people, apparently with the anticolonial movement in Africa in mind. Julio tears the white man a new one. You learn something old every day.

Julio Baghy poemas pri Kálmán Kalocsay

Mi ne kontrolis la tutan verkaron, sed mi lastatempe rimarkis du poemojn rekte aŭ alude de Baghy (supre, dekstre) pri Kalocsay (supre, maldekstre), dise en tempo.

Mi jam komentis pri #38: (Al unu el la poetofratoj) el  La vagabondo kantas (1933, 1937), kiu evidente estas rebato al Kálmán Kalocsay, neologismoj, kaj parnasismo.

Evidente post tempo Baghy repaciĝis pri Kalocsay, kiel en la jena omaĝo:

Letero al Kolomano Kalocsay, en Aŭtuna foliaro (Oosaka: Pirato, 1970).

La poemon verkis Baghy okaze de la 70-jariĝo de Kalocsay. Kalocsay ne bezonas domagi maljunecon; Baghy festas la imponajn atingojn de sia amiko. Ekzemple, jen la dua strofo:

Per ardo de poet' vi arton forĝis,
magie al la versoj rimojn sorĉis
kaj ravis per la lert' en pensoplekto,
instruis nin pri formoj de l' Perfekto
kaj kultivante la literaturon
vi sola kreis mem — literan turon,
en kies labirinto ĉiu niĉo
admiron vekas per la pompa riĉo
de cent poetoj, mil poemoj eble.
Ĉiujn vi plantis zorge artofebre
en ĉastan humon de beletro nova
por montri nian lingvon — esprimpova.
Baudelaire-volumo, Madách, Heine, Dante
per vi por Esperanto nun pledante
aperis sur la mondforum' aktivi,
ke nia poezio rajtas vivi
kaj servi al homaro, al la paco,
beligi kunan vivon sen minaco.

El la sesa (lasta) strofo:

Nur gravedtempon estas mi pli aĝa,
sed estis pli sangvina, tre sovaĝa;
serene vi pli saĝa kaj modera.
Mi — sentimenta; vi — la priafera.
Sed kiel ajn la vortoj tondris, akris,
la HOMON mem neniam ni masakris.
La karakteroj montris ja kontraston:
ĉe vi — trankvilon; ĉe mi — bruan haston.
Vi erudite profesore agis;
aktore laŭbezone mi imagis
roladi pastro, arlekeno, lordo
en rekvizitoj de l' teatra korbo.
Dum vi sekciis frazojn, sencojn sondis,
mi donkihote luktis, vagabondis,
ni ambaŭ tamen por "nia" AFERO
estis necesaj brikoj kaj mortero,
ĉar ambaŭ ni plenumis sanktan devon,
per propra sango nutris propran revon

Kaj plu ...

Kaino revizitata de Julio Baghy

Reskriboj de la geneza mitaro troveblas en Esperanto kiel en aliaj lingvoj. Mi jam raportis miajn bibliografiojn:

• De Edeno al Kaino: Malkutimaj Interpretoj & Literaturaj Pritraktoj en Esperanto: Bibliografio


• From Eden to Cain: Unorthodox Interpretations & Literary Transformations: Selected Bibliography

Ankaŭ Baghy traktis ĉi tiun temaron. Mi plurafiŝe recenzis la poem-dramon de Baghy Sonĝe sub Pomarbo (1958). Mi afiŝis ankaŭ pri la neinteresa (laŭ mi) poemo:

Filoj de Kaino de Julio Baghy, en Migranta Plumo (1929); ankaŭ #70: Filoj de Kaino kun la stigmo en La vagabondo kantas (1933, 1937).

Mi ĵus legis interesan novelon de Baghy:

“Kain kaj Abel,” en Dancu Marionetoj!: Novelaro, 3a eld. (Budapest: Literatura Mondo, 1933 [1927]).

Malgraŭ kelkaj krudaĵoj, la perspektivo de Baghy ĉi tie estas notinda. Ĝi rememorigas min pri la sceno komence de la sciencfikcia filmo 2001 en kiu simio konstatas kiel mortigi alian simion per granda osto. Ni trovas en ĉi tiu rakonto homsimiojn kiuj reagas sen sinkonscio imite laŭ observataj bestoj, en ĉasado kaj konkurencado pri inoj, baraktado, kaj fine eltrovo de la kapablo murdi, sen antaŭvidi la sekvojn de la rezulto. Do, kiel en 2001, la nasko de homa intelekta kapablo kongruas kun la kapablo murdi. Do jen la unua Kaino mortigas la unuan Habelon (kaj gajnas la virinon).

Do, kvankam la ideo ne estas genia (kaj evidente reinventiĝis dum la pasinta jarcento), ĝi estas moderna: tradicia mito konvertita al evolucia skemo. Jen malhela vizio de la homaro, ĉi-okaze de afabla "Paĉjo" Baghy.

Julio Baghy: La vagabondo kantas (1)

Mi plurfoje blogumis pri Julio (Gyula) Baghy. Mi lastfoje resumis mian reagon al la poezio de Baghy en mia afiŝo Ora Duopo, Memore.

Hazarde mi decidis tralegi la poemaron La vagabondo kantas (1933, 1937). (Ankaŭ ĉe retejo de Don Harlow. Ankaŭ: La vagabondo kantas faksimilo.) Jen enhavo de la volumo: Antaŭparolo (poemo) + 101 nombritaj poemoj + Sub kristnaska abio (poemo-teatraĵo) + Se arlekenon en aren' (epilogo).

La flua verstekniko kaj esprimivo de Baghy imponas, sed kiam oni legas kaj legas kaj legas plu senintermite, oni laŭgrade deziras enhavon kaj eble stilon pli kompleksajn. En konekso kun la konstanta romantikismo de la poemoj, oni emas taksi Baghy lerta simplulo.

#38: (Al unu el la poetofratoj) evidente estas rebato al Kálmán Kalocsay, neologismoj, kaj parnasismo. Baghy senintence montras sin filistro.

Tamen, el la romantikismaj ŝablonoj saltas kelkaj relative nekutimaj esprimoj. Ekzemple:

#24: Sanktulinon mi ne vidas

Jen la komenca strofo:

Sanktulinon mi ne vidas
en virina homo,
vane tion predikadas
papa Moŝt' en Romo.
Se nur sanktulinoj regus,
estus morta frapo,
ĉar ekzistus nek vi, nek mi,
nek en Rom' la papo.

#35: Patrino, vi blankhara naskintin'

Temas pri hipokriteco de festo de 'Tago de l' Patrinoj', kiam militmaŝino rabas patrino de ŝiaj filoj.

#41: Foje pri knabin' portreto

Jen la lasta strofo:

"Tiun ridon, tiun ĉarmon,
sorĉan ravon, koran varmon,
ĉi belecon de anĝelo
por mi kreis la ĉielo!"
Sed, ho ve! post tiu krio
lin el land' de l' fantazio
puŝis el ĉiel sur teron
kis', donita sur ― paperon.

#44: Collonga estas tera viv'

Ĉiuj mortos, do:

Ne grave! Ĉar al sama fin'
la sorto nin pelvipas;
la vivdonacojn el la sin'
senzorge mi disipas. 

#45: Nur migri, ĉiam migri, migri for

Laŭmemore, ĉi tiu estas bone konata poemo, resume de vivperspektivo.

#48: Por kio vivas la poeto?

Baghy konkludas:

Poetofratoj, kantobirdoj
en denso de la vivarbar',
ni himnu nur pri koraj virtoj,
pri pac' mirakla por homar'.
De venĝinspira sanga reto
rifuĝu ni kaj restu for!
Por kio vivas la poeto?
Por semi amon en la kor'.

Jen simplisma kaj eskapisma, sed konsidere la subpreman socian medion, kiu kulpigus lin?

#57: Noktomeze en nigra denso

Jen amara poemo pri mortigo de egaleco, frateco, libereco.

#59: Verda Stelo sur la brusto: La fifama "Estas mi esperantisto."

#65: Ludas la cigano

Jen komenco:

Ludas la cigano:
violono ploras.

#70: Filoj de Kaino kun la stigmo estas la sama poemo kiel Filoj de Kaino en Migranta Plumo, kun kelkaj tipografiaj ŝanĝoj.

Ĉe retejo Originala literaturo Esperanta (OLE) estas 2 recenzoj de la poemaro kaj citaĵo el recenzo de J. Major, Oomoto Internacia, junio 1933:

"Baghy estas denaska lirikisto; en liaj poemoj manifestiĝas lia varma koro, senartifika, spontanea, melankolia, pasia poezio en formo perfekta."

Jen favora recenzo de Georges Stroele el Esperanto, 1933.

La recenzo de W.B. Johnson en The British Esperantist, 1933, estas kritikema pri la poezia simpleco, eĉ ĝis "nura versfarado," kaj pri "troa reago kontraŭ Parnasa-Gvidlibrismo." Johnson tamen trovas la poemojn altkvalitaj siaspece kaj kelkajn pli ambiciaj. Mi konsentas la takson de Johnson.

Retligoj pri Baghy: 
    Miareteje:

“Danuba Voĉo” de Julio Baghy
Hungara Antologio
Ora Duopo
“Julio Baghy” de Sándor Szathmári
Sándor Szathmári pri / on Julio Baghy
K. R. C. Sturmer pri Julio Baghy

    Alireteje:

Julio Baghy / Baghy Gyula 1891-1967 (verkoj)
Julio Baghy: Originala Literaturo (Don Harlow)
Julio Baghy: Originala literaturo Esperanta (OLE)
Julio Baghy - Vikipedio
Albumo Julio Baghy de Sonbanko Esperanta
      (sonregistraĵoj: aliru per Firefox, dekstra-musklaku)
“Al Kavaliroj de la Paco” de Julio Baghy (sonregistraĵo)
Julio Baghy - Wikipedia
Gyula Baghy (in English)