2011-12-31

Leibniz, race, nation . . . & universal language!

I am amazed when two entirely separate interests unexpectedly intersect. In this case, I had just acquired a book on the issue of racism in early modern philosophy. (I am footnoted in the essay on Spinoza.) I turned to this essay on Leibniz:

Fenves, Peter. “Imagining an Inundation of Australians; or, Leibniz on the Principles of Grace and Race,” in Race and Racism in Modern Philosophy, edited by Andrew Valls (Ithaca: Cornell University Press, 2005), pp. 73-89.

The editor Andrew Valls summarizes Fenves' argument on p. 10. To add to it: Leibniz is mistakenly identified as a pioneer in the advocacy of 'race' as a concept, where in actuality he never endorsed François Bernier's work. The closest he came to advocacy of noxious distinctions was in his youthful proposal to unite the powers of Europe in a campaign of conquest of the 'semi-beasts' of the non-Christian world and even to indoctrinate them as servile conscripts in this campaign. Liebniz's views of language are relevant here, and may be damning in a way that we would not otherwise realize. The concept of race, though, is not at issue. Leibniz's mature philosophy makes the concept of race practically unworkable, as, according to the monadology the classification of individuals and their conceptual subsumption into larger groups becomes metaphysically problematic. Furthermore, he revises his notions of non-Christian non-Europeans, taking the example of 'Australians', and argues that as rational beings they could be converted to Christianity.

This is certainly interesting, and as far as the military campaign is concerned, even more damning than what most people know about Leibniz's proposal for the invasion of Egypt as a deflection from the prospect of war in Europe. But the unexpected twist here is that there is a connection to Leibniz's interest in a universal language (and his advocacy of national languages and national particularity, e.g. with respect to German) and even to the taxonomy of the most successful inventor of an a priori artificial language, John Wilkins!

Who knew? But you can read the relevant extract for yourself:

Leibniz on Language, Race, and Nation

Invented Languages: Klingon and Beyond

Jen kurso ĉe la University of Texas at Austin:

LIN 312 • Invented Languages: Klingon and Beyond

T.e. "Inventitaj Lingvoj: Klingono kaj Pretere." Estas ankaŭ aparta retejo kun materialoj ĉi-teme:

LIN 312 • Invented Languages: Klingon and Beyond

Category Theory as Esperanto / Teorio de kategorioj

Category Theory as Esperanto, posted by David Corfield, The n-Category Café (A group blog on math, physics and philosophy), April 11, 2007

Ĉi tiuj matematikistoj malmulte komprenas Esperanton, sed ludas kun la analogio. Plej interesa interlingvistiktema estas priskribo de sciencfikcia romano The Embedding de Ian Watson. Sed la koncerna fako de matematika logiko ja estas interesa, kaj vi povas legi priskribon de ĝi en Esperanto:

Teorio de kategorioj - Vikipedio

Mi iam konis unu el la precipaj matematikistoj en ĉi tiu fako, William Lawvere, kiu cetere estas marksisto (sed en stalinisma kampo).

Henriko Zamenhof, kosmetikisto

Dankon al La Balta Ondo, 30 Decembro 2011:

Forgesita gazeto de Henriko Zamenhof

"Li specialiĝis pri haŭtmalsanoj kaj higieno. Li ne nur kuracis, sed ankaŭ verkis, redaktis kaj eldonis", ekz. revuon Kosmetyka.

2011-12-22

Festivus en Esperanto! (23 Decembro)

Finfine, jen festo por la resto:

Festivus - Vikipedio

Ĝoju, kaj preparu vian plendaron!

2011-12-20

Georgo Verda (Izrael Lejzerowicz), Kola Ajayi, & la blanka homo

Mi jam blogis pri La Harlema Renesanco pritraktita en Literatura Mondo en 1934, kaj pri Izrael Lejzerowicz, kiu, cetere, publikigis plurajn artikolojn en Literatura Mondo sub la pseŭdonimo Georgo Verda.

Lejzerowicz estas bone konata kiel aŭtoro de la satiro El la "Verda Biblio". Li ankaŭ distingiĝis per traduko de La Sorĉistino el Kastilio de Sholem Asch. Kiel Georgo Verda Lejzerowicz esprimis multe da amareco pri la stato de la homa socio kaj pri la Esperanto-movado. Mi jam raportis pri lia eseo "Zamenhof eraris." Mi ĵus enretigis alian rimarkindan eseon:

Nigraĵoj,” en Literatura Mondo, aprilo 1933 (#4), p. 55.

Ĉi tie mi lernas unuafoje pri la joruba esperantisto Kola Ajayi. Jean Forge rekrutis S-ron Ajayi kaj verkis pri li en "Nia Nigra Filo," nuntempe kritikata kiel rasisma. Nu, Verda/Lejzerowicz mokas la tutan prezenton de Ajayi inter la blankulaj esperantistoj. La blankulo rajtas ĝui la afrikanon kiel ekzotikan primitivulon senpolitikigitan, tiel restante "senkulpe blanka." Verda  / Lejzerowicz skeptikas ankaŭ, pripensante la sintenon de usonanoj pri negroj, pri la bonvenigemo de usonaj esperantistoj. Li prezentas la demandon, ĉu la diablo estas nigra, aŭ blanka? Ludante kun la kolorsimbolismo, li montras diversekzemple la "nigron" de la diabla blanka mondregno.

Ĉu Lejzerowicz iomete anticipis propran eventualan sorton en blankula civilizo? En 1942 li mortis en nazia ekstermejo Treblinka.

2011-12-15

Harlema Renesanco en Literatura Mondo (1)

Feliĉan Zamenhoftagon!

La lastatempa enretigo de la plej eminenta iama literatura revuo en Esperanto, Literatura Mondo, estas nekalkuleble valora afero:

Literatura Mondo 1922-1949

Troveblas en la arkivo eble neatentitaj trezoroj. Plej interesa por mi nun estas la eltrovo de manpleno da recenzoj, artikoloj, kaj artbildoj reference al la Harlema Renesanco de la 1920aj jaroj en la fama negra kvartalo de Novjorkurbo. Mi komencas mian ekspluatadon de tiu materialo, kiu aperis inter 1931 kaj 1934, per aparta enretigo de la jena artikolo:

“L.” “ Observo: Negraj Poetoj en Ameriko” [recenzo], en Literatura Mondo, majo 1934 (#4), p. 79.

Mi bezonas eltrovi, kiu estas "L."

Rimarku, ke "Observo" estas la ĝenerala rubriko por recenzoj.

Miareteje troveblas mia transskribo kun notoj kaj retligo al la koncerna numero, plus aliaj rilataj retligoj.

Jen mia dua enretigo, kun notoj, de recenzo el 1934:

“Observo: Van Vechten: Negra Ĉielo” [Recenzo], en Literatura Mondo, novembro 1934 (#9), p. 175-6.

La recenzinto ne tradukis la nuntempe abomenatan vorton kiu signifas "negraĉo"-n. Van Vechten fakte apartenis al la tiutempa speco de blankuloj negroamantaj; mi supozas ke li intencis uzi la vorton idiotisme, ne senhonorige.

Mi intencas enretigi la ceterajn rilatajn aferojn kaj traduki ĉi tiujn kaj ceterajn anglalingven.

Zamenhof!


Tiel mi kaj krokodila amiko ofte intersalutis en Buffalo.

Hodiaŭ estas la glora Zamenhof-Tago, pri kiu vi povas legi ankaŭ krokodile en Vikipedio:

Zamenhof Day - Wikipedia, the free encyclopedia

Mi solenas per daŭrigo de miaj laboroj en la arkivo de Literatura Mondo, ekz.:

"Zamenhof eraris" de Georgo Verda, Literatura Mondo, novembro 1934 (#9), p. 168.

La aŭtoro (pseŭdonimo?) komencas per la konstato ke "la paciga rolo de Esperanto estas nura iluzio." Sekvas amaraj asertoj pri la esperantistoj mem. Li dankemas, ke Esperanto ankoraŭ ne venkis, ĉar se jes, "la homaro estus delonge pereinta en reciproka buĉado." Mi ridegas kaj paradokse ĝojas legante ĉi tion. (Ĉu ne oni diris la saman en La Petveturista Gvidlibro pri la Galaksio?)

Nu, la aŭtoro devis ankaŭ alfronti la minacon de faŝismo, kiu jam jukis subigi la mondon, kaj li trovis, evidente, tiu sama etoso penetranta la Esperanto-movadon. La aŭtoro lamentas mankon de internigo de la interna ideo, kaj speciale kulpigas la "neŭtralan" movadon pro manko de unuigaj ideoj. Li konkludas:

"Ĉu ne estus plej logike kaj praktike, se la esperantistoj dividu sin en kelkajn frakciojn, konforme al siaj apartaj mondrigardoj?"
Almenaŭ en tiuj specifaj sferoj Esperanto povus trovi siajn verajn samideanojn kaj efektivigi interkomunikadon, interpaciĝon, kaj unuiĝon.  Anstataŭ konstante interbatalanta, interfrapanta "granda rondo familia" , stariĝus pli fratecaj, pacemaj rondetoj.

Nu, jen pruvo, ke esperantistoj nek estis nek estas unuforme naivaj, malrealismaj revuloj. Fakte, esti esperantisto, eĉ "nura" esperantoparolanto, en la 1930aj jaroj, postulis fortan kuraĝon.

2011-12-09

Languages and the United Nations

SYMPOSIUM sponsored by the Universal Esperanto Association:

Languages and the United Nations
The Church Center, 777 United Nations Plaza, New York, NY 10017
December 16, 2011, 2:30 pm - 4:30 pm

Last year's Zamenhof symposium is mentioned in this announcement. George Soros made a surprise appearance at the end, and of course captured the attention of the news media. He was preceded by several speakers, including myself, who constituted the formal program.

Komikso pri la vivo de Zamenhof



Mi memoras ĉi tiun komikson de kelkaj jardekoj: ĝi nun troviĝas en videa formato kun muzika aldono. Ĉi-vespere okazos la Zamenhof-bankedo de la Esperanto-Societo de Vaŝingtono.

2011-11-23

José Antonio Vergara: Nek finvenkismo nek raŭmismo, sed plivastismo

Jen malofta specimeno de menssano en Esperantujo:

Esperanto estas multe pli valora ol speco de malangla aŭ identecofonto de supozata “popolo” de José Antonio Vergara, La Ondo de Esperanto, 2011, №12 (206).

Jen lia perspektivo pri Esperanto: nek raŭmismo nek finvenkismo, sed jes plivastismo. Mi plene konsentas kun amiko José.

George Soros pri sia patro refoje

Jen versio de la neatendita prelegeto de George Soros ĉe la Zamenhof-Simpozio ĉe UNo la 15an de decembro 2010, ĉi-foje kun subtekstoj en Esperanto:


Ankaŭ mi, ankau aliaj prelegis ĉe ĉi tiu simpozio, kiel vi konstatos en aliaj afiŝoj ĉi-bloge.

2011-11-11

Mondeto: Education for Global Citizenship

Jen retejo Mondeto (Education for Global Citizenship). La ĉefpaĝo estas anglalingva, sed jen Esperanta enirejo. Ĉi tiu instanco promocias la instruadon de Esperanto. Notu ankaŭ la aktualan konkurson.

Commemorating the Universal Races Congress of 1911

The centennial of this landmark event has gone virtually unnoticed. In addition to blogging about it here, I compiled a bibliography in anticipation of revving up interest:

First Universal Races Congress, London, July 26-29, 1911: Selected Bibliography

The only other person I found who knew or cared was a Baha'i:

Twentieth Century Renaissance and Race Unity by Bahram Nadimi, 18 Jan 2011

Bahram mentioned this again in another blog post:

Thoughts of War and Peace—and an Anniversary by Bahram Nadimi, 12 August 2011

Bahai's seem most interested in this topic. The bahaitravelswest blog, in documenting the travels of ‘Abdu’l-Bahá a century ago, has several entries on the subject, the most noteworthy of which are:

#20 – 100 Years Ago – the early months in 1911 of ‘Abdu’l-Bahá’s stay in Egypt

#22 – 100 Years Ago, July 1911, Egypt

#24 – 100 Years Ago – Letters of ‘Abdu’l-Bahá to the Universal Races Congress
The blog Vibes of Humanity for June 28, 2011 features a relevant text:

Excerpt from 'From Superman to Man' by J.A. Rogers

Here is a rather esoteric and eccentric reference:

The Problem With Constructing A History Of The African Jewish Identity, africaisrael blog, June 1, 2011

There does not seem to be much interest outside of this handful of blogs. However, there is one important recent research paper:

American Indian Studies Seminar: Kyle Mays, Transnational Progressives [The Newberry Library, Chicago], Wednesday, September 28, 2011 5:30 - 6:30 pm:
"Transnational Progressives: African Americans, Native Americans, and the Universal Races Congress," Kyle Mays, University of Illinois at Urbana-Champaign

The most recent publication is an article in a bulletin of the Ethical Culture movement by an Esperantist in Baltimore:

"The First Universal Races Congress of 1911" by Emil Volcheck, Dialogue Online (American Ethical Union), Fall 2011

The emphasis is on founder of Ethical Culture and organizer of the Congress Felix Adler. Congratulations to Emil on this publication.

2011-11-10

Roberto Passos Nogueira, Georg Lukács, & Esperanta beletro

Mi jam blogis pri mia persona rilato kun Roberto Passos Nogueira kaj pri lia poemaro Vojo kaj Vorto. Mia unua "enkonduko" al li okazis pli frue, antaŭ preskaŭ 40 jaroj, kiam mi konis nek Nogueira nek Lukács nek Hegel. Amiko mia abonis la revuon Nordan Prismon, kiun mi prunteprenis. Do kiam mi legis n-ron 1an de jaro 1972, mi legis la eseon "Arta Partikulareco kaj Esperanto," en kiu Nogueira skizas la literaturteorion de Georg (György) Lukács, pioniro de "okcidenta marksismo," ankaŭ kiun mi ne konis. Kurioze, ke malgraŭ forgeso de ĉio alia en tiu numero, fakte en tiu baldaŭ ĉesonta revuo, mi memoris (se nebule) post jardekoj ĉi tiun eseon. Supozeble mi iomete memoris la pritrakton de la vivpovo de diversaj ĝenroj en Esperanta beletro.

Nogueira resumas komparon inter la trajtoj de scienco kaj de arto, kaj la rilatoj inter universaleco, singulareco, kaj partikulareco. Mi ne certas pri la plej taŭgaj tradukoj de la terminoj. Eble oni povus ankaŭ uzi la vortojn "ĝeneraleco" kaj "individu(ec)o".

Partikulareco estus sintezo inter la polusoj de universaleco kaj singulareco. Diversaj ĝenroj pli emas situi diversloke inter la du polusoj. La dramo pli proksimas ol la eposo al universaleco. La romano situas pli proksime ol la liriko al singulareco. Nu, sekcio II de la eseo plu klarigas.

Parto III temas pri la demando de partikulareco en Esperanta literaturo, plej tikle pri la kapablo de Esperanto redoni la konkretaĵojn, la specifaĵojn de socikulturaj situacioj. Esperanton alfrontas du supozoj: (1) Esperanto nur povas esprimi konumajn, universalajn homajn trajtojn kaj ne kulturajn apartaĵojn; (2) Esperanto apartenas al nenies ĉiutaga socia vivo, do mankas lokaj ĵargonoj, sukaj specifaj esprimoj, ktp. Nogueira respondas: (1) ĉiu grava literaturaĵo travivas preter sia tempo kaj loko; (2) Naciaj literaturaĵoj universaliĝas per tradukado kaj ĉiaokaze riskiĝas perdoj de realismaj konkretaj lingvaj esprimoj, referencoj, kaj aludoj. Esperanta literaturo ĉiam troviĝas en tradukeca reĝimo: "universaleco nenie povas harmoniiĝi kun realisma reprezentado de de lingva nivelo."

La fokuso de sekcio IV estas la evoluo de Esperanta literaturo. La juna Esperanta literaturo forte emis al universaleco. Poezio pli rapide evoluis ol prozo, subjektiva ol objektiva liriko, noveloj ol romanoj. Oni trovas malpartikularecan tendencon ankaŭ interne de la ĝenroj, subjektivajn personajn spertojn kaj eskapismon. Nogueira taksas pintajn atingojn La Infana Raso de William Auld kaj rakonto "La Tripieda Teruro" de Reto Rossetti (en la novelaro El la Maniko). (Jen kurioza elekto ĉi-lasta: oni ne inkluzivas ĉi tiun novelon el la novelaro en antologioj, kaj ne ĉiuj recenzintoj ŝategis ĉi tiujn novelojn de Rossetti; Sten Johansson severe kritikis la tuton kaj mikse taksis la koncernan novelon: Ne atuto.) En fikcia kampo singulareco gravas; Esperanta fikcio ankoraŭ ne sukcesis laŭ dimensio de partikulareco.

Nu, ĉi tiu eseo estis verkita antaŭ proksimume tri jardekoj. Eĉ se oni tute konsentus kun la tiama Nogueira, oni devus ĝisdatigi la takson laŭ la gamo de pli aktuala Esperanta beletro. Aldone, oni devus ekzameni la gamon de traduka beletro en Esperanto por konstati kiom sukcesis tradukado de kulturaj specifaĵoj, konsidere ke en Esperanto mankas sociaj kaj regionaj dialektoj, pluraj paroltavoloj krom distingoj inter formalaj kaj neformalaj esprimoj, decaj kaj maldecaj esprimoj. Pri la originala literaturo, oni konsideru progreson laŭ kaj enhavo kaj formo, kiuj implicas distingendajn problemojn.

Aliaj plendoj troveblas, ekz. samtempa, pri originala poezio: The Secret Malady of Esperanto Poetry [La sekreta malsano de Esperanta poezio] (1973) de Julius Balbin. Nogueira mem ne kontentis pri la reganta konservativa postularo de poezia formo. Li mem faris eksperimenton je avangarda poezio, en poemaro Vivo kaj Vorto, kie li pli sukcese propagandas siajn principojn ol poezie sukcesas, kaj ne sekvis postaj provoj. (Karl Schulze (1974) taŭge taksas lian malsukceson.) Lukács mem malaprobis modernisman/avangardan beletron: jen alia rakonto. Mi ne estas ĝisdata rilate al Esperanta kaj beletro kaj literaturkritiko. Supozeble oni povus testi la teoriajn perspektivojn de Lukács kaj aliaj en konekso kun taksado de Esperanta beletro.

Maks', la ŝejk'

Subite, pro nenia konata kaŭzo, mi rememoris maldecan poemon en romano Mistero Minora de Ferenc Szilágyi, kiun mi legis antaŭ preskaŭ 40 jaroj. Jen:

Maks', la ŝejk', galope krimas.
Ĉiuj tremas. Mi ne timas.
Stulta Makso, kara Makso,
Kiam venos la klimakso?
Clelia Conterno GUGLIELMINETTI raportas en sia recenzo en La Nica Literatura Revuo, ke ŝi trovis ĉi tiun detektivromanon senvalora ĝis alveno ĉe ĉi tiu poemo, kaj poste la romano ravis ŝin.

Teodor Julin favore recenzis kaj resumis la romanon en Norda Prismo.

Aktuala verkisto Sten Johansson en recenzo Minora sed mirinda ne nur alte taksas la verkon sed pledas por restarigo de Szilágyi en la panteonon de esperantistaj verkistoj.

Rigardu ankaŭ Ferenc Szilágyi: Tiel okazis : aŭ mistero minora ĉe retejo Originala Literaturo Esperanta.

Troviĝas aludoj al ĉi tiu verko en satira poemo Balado pri la Movado de Carlo Minnaja.

2011-11-07

Nova filmo pri Zamenhof


Projekto de Imagu Filmoj
 

Sintel in Esperanto

Por via intereso:

2011-11-06

Datrevena Rememoro pri William Auld

Hodiaŭ estas la naskiĝtago de eminenta Esperantista verkisto William Auld (6 novembro 1924 – 11 septembro 2006). Do jen denove:

William Auld Memorial Page / En Memoro

Rigardu la aktualan blogeron de Aleksander Korĵenkov ĉe La Balta Ondo:

Bill Auld: “Tute alia mondo kuŝas antaŭ vi”

Ankaŭ notu aliajn retligojn tie.

Descartes to Mersenne on universal language, Ramón Llull

It is well known that Descartes is a pioneer in having provided inspiration for the universal language idea, in an era when the scientific revolution was accompanied by a philosophical revolution and the attempt to perfect human thought via the construction of logically ordered languages. An entry point for this literature can be found in my bibliography, with web links:

Philosophical and Universal Languages, 1600-1800, and Related Themes: Selected Bibliography

Descartes' key letter on the subject can be found in English translation on my web site:

Descartes to Mersenne, 20 November 1629 

It is also well known that the medieval mystic Ramón Llull was a pioneer of the ars combinatoria, which inspired the philosophical language program as well as modern developments in logical calculi. Descartes himself was not so charmed by him:

Descartes to Mersenne, 25 December 1639

2011-11-01

Zombioj en Esperantujo (2)

Mi raportas nur, ne komentas. Jen plu por zombiologo en Esperantujo:

La Balado de Joe Hill en Esperanto

En la fako SAT Kulturo ĉe la retejo de Sennacieca Asocio Tutmonda trovas retpaĝo pri la laborista kanzono kaj laborista martiro Joe Hill.

Tie oni trovos la partituron kaj lirikon de la kanzono en Esperanta traduko, biografieton, fotografon, kaj ligon al sondosiero de kanto de la Esperanta versio.

Kaj jen Paul Robeson kantas en la originala angla:

2011-10-29

Finvenkismo, Raŭmismo, Plivastismo

Jen komparo de tri-kvar perspektivoj pri la Esperanto-movado:

Trevor Steele: Ĉu malesperi?, La Ondo de Esperanto (blogo), 21 Oktobro 2011

Mi komentis:

La plivastismo de amiko José estas pli matura ol la ankoraŭ propagandisma sinteno de Trevor. Ĉu estas tute vera la jena?:
“Sed la rolon plenumus Esperanto multege pli efike: kaj krome, kiel Zamenhof emfazis, Esperanto estas pli ol lingvo: ĝi estas manifestaĵo de internacia pensmaniero. Tion oni ne povas diri pri iu ajn nacia lingvo.”
Eble pliboniga faktoro de junaj esperantistoj estas la la procento de frenezuloj en la movado malpliiĝis de la oldula generacio.
La citita dogmaĵo de Steele estas duobla falsa. La perspektivo de José Antonio Vergara klare esprimas taŭgan menssanan vidpunkton.

2011-10-28

Herman Melville in Esperanto

First, the Wikipedia article in Esperanto:

Herman Melville - Vikipedio

Here is a translation from Billy Budd, in verse form:

"Billy — katenita" de Herman MELVILLE, elangligis Bruno GAHLER, Norda Prismo, 1957/3, p. 138.

Since then, the main Esperanto translator has been Liland Brajant Ros’ / Ros’ Haruo, whose translations are available on the web (note though that the link on Don Harlow’s Esperanto literature web site doesn’t work):

La Lilandejo: Literaturo

. . specifically:


WORD files of "La ’Gioj" can also be found at:

http://www.oocities.org/melvilleeneo/noveloj/gioj.html

http://www.geocities.ws/melvilleeneo/noveloj/gioj.html

Also from Ros’ Haruo:

Ros Haruo: Moby Dick: The Mudcat Cafe: Speaking of Whaling Ballads

2011-10-26

Zombioj en Esperantujo

Zombioj furoras en usonaj filmoj kaj televidprogramoj. Ĉu estas ia konstatebla socia kialo, ia simptomo de la kulturo?

La sekvanta logika demando estas: kie estas la zombioj en Esperantujo (krom la esperantistoj mem)? Mi ekserĉas:

Zombio - Vikipedio

Kia estas ĉi tiu ludo? —

zombie esperanto Printable Format Mi ne trovis plu. Do ĉu eble iuj povas kontribui al la serĉo?

Surrealismo/Superrealismo en Esperantujo

En antaŭa afiŝo pri surrealismo, mi registris kelkajn retligojn pri la temo. Nu, Superrealismo (surrealismo; en Vikipedio v. ankaŭ Kategorio:Superrealismo) lasis spurojn en Esperanta literaturo, sed estas malfacile elsarki tian materialon interrete. Rimarku denove la artikolojn pri Manifesto de la Superrealismo (1924), André Breton, kaj  René Magritte. Krom la vikipediaj artikoloj, estas la amuza Salvador Dali - Neciklopedio.

Estas kelkaj mencioj de "surrealism" en la anglalingva Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto by Geoffrey H. Sutton, en konekso kun Baldur Ragnarsson, Þórbergur Þórðarson, Sara Larbar, kaj Mao Zifu.

2011-10-25

Chuck Berry en Esperanto

Chuck Berry, la praavo de l' rokmuziko, fariĝis 85-jara, Cezar / Kaiser, Karapaco-Panoramo, 22.10.11

Nu!

2011-09-14

Giuseppe Lipparini, tempomaŝino, sciencfikcio

Mi trovis nenion pri itala verkisto Giuseppe Lipparini (1877–1951) interrete anglalingve. Mi eltrovis lian nomon pere de artikolo en la franca:

Archive N° 7 “Le Maitre du Temps” ou comment filmer l’histoire!

Interesas min lia rakonto "La Mastro de la Tempo", rilate al esploro de la historio de fikcio de tempvojaĝado.

Mi trovis unu referencon al Lipparini en Esperanto:

"KIEL ONI IĜAS INTELEKTULO:
Manlibro por uzo de la hodiaŭaj gejunuloj, precipe de tiuj, kiujn panjo Naturo ne dotis per talento"
de Luciano Bianciardi, el la itala tradukis Carlo Minnaja

"En la dua elementlerneja klaso normala knabo kapablas jam skribi kiel bitniko, kaj volonte daŭrigus laŭ tiu vojo, sed la instruistino, kun granda pacienco kaj granda peno, kapablis poste lin korekti, la profesoroj faris la ceteron kaj nun, dudekjara, nia ulo verkas precize kiel Giuseppe Lipparini."
Mi ne konas la reputacion de Lipparini en itala literaturo.

Mi ĵus kreis 3 anglalingvajn retpaĝojn pri pioniroj de sciencfikcio, kun konekso al tempovojaĝado:

Edward Page Mitchell (1852-1927), Science Fiction Pioneer: Time Travel, Hegel, and More

Eugène Mouton: 19th Century Science Fiction Pioneer

Enrique Gaspar y Rimbau: El anacronópete — The First Time Machine

En ĉi-lasta estas kelkaj retligoj ĉi-teme en Esperanto:

En Esperanto: Rilate al la Unua Tempomaŝino


2011-09-08

Graham Greene & Esperanto (5): The Confidential Agent

Here is the first installment of excerpts from The Confidential Agent pertaining to the artificial language Entrenationo:

Graham Greene’s Entrenationo (1)

Two more installments are to follow.

Here are a few specimens of literary criticism pertaining specifically to this novel:

The Modern World through the Luminous Path of Prose Fiction: Reading Graham Greene’s A Burnt-out Case and The Confidential Agent as Dystopian Novels by Ayobami Kehinde

Graham Greene's Heroes: Regeneration Through Experience by Francisco John Sabine
 


Enrique Gaspar y Rimbau: "El anacronópete" — The First Time Machine / La Unua Tempomaŝino

Do you think there is some tacit affinity connecting landmark events of 1887? 1887 saw many firsts, including the first appearance of Esperanto, Sherlock Holmes, and the time machine (not the novel or story by H.G. Wells). Read all about it:

Enrique Gaspar y Rimbau: El anacronópete — The First Time Machine

Anacronópete estas hispana neologismo kiu signifas "tiu kiu flugas kontraŭ tempon". Finfine anglalingva traduko aperos en 2012.

En 1887 aperis ne nur Esperanto sed ankaŭ Sherlock Holmes kaj la unua fikciaĵo pri tempomaŝino. La plejparto el miaj referencoj estas en la angla, sed rigardu ankaŭ la Esperantajn retligojn:

Enrique Gaspar y Rimbau: El anacronópete — La Unua Tempomaŝino

Poste aperis la koncernaj verkoj de H. G. Wells: novelo La Tempovojaĝantoj (1888) kaj romano La Tempo-maŝino (1895). Patafizika eseo "Kiel Konstrui Tempomaŝinon" de Alfred Jarry aperis en 1899.

Troveblas multaj studoj pri la intelekta kaj socia kunteksto de la verko de Wells. La furoro de la kvara (spaca) dimensio en la 19a jarcento—ne nur en matematiko sed ankaŭ en amaskulturo, ekz. fikcio kaj spiritismo—estas bone konata. Historiistoj pri sciencfikcio kaj pri scienco pritraktis la tempvojaĝan koncepton. Eble en tiu literaturo troveblas studo pri tio, kiel kaj kial la konceptoj de tempomaŝino kaj de la tempo kiel kvara dimensio aperis tiutempe.

Estas nuntempa emo nomi nian epokon postmodernisma. Kombinismo elstaras ne nur en la amaskulturo de la nuno, sed ankaŭ en intensa retrorigardado al la kultura pasinteco kaj ties antaŭsupozoj. Eble tial Esperanto aperas kiel temo en pluraj lastatempaj histori-romanoj—kaj en la angla lingvo! Do angla traduko de la unua fikciaĵo pri tempomaŝino des pli bonvenigendas.

2011-09-06

Graham Greene & Esperanto (4): Confidential Agent (film)

Segments of the film Confidential Agent (1945, 118 min.) could once be found on YouTube, and the entire film was once available via the Online Movie Database, but no more. One sequence no longer viewable on YouTube was with Peter Lorre speaking in Entrenationo.

The film cannot at this time be obtained through Netflix, but a DVD does exist; it was released earlier this year and is part of the Warner Archive Collection. Here is a DVD Savant review by Glenn Erickson, 4 May 2011. Here is one paragraph from this review:

Confidential Agent has a number of inspired touches, the most amusing being a pathetic language school where Peter Lorre works. Ian Wolfe has invented an Esperanto-like international language and is convinced that world peace can be achieved if everyone simply learns to talk in the new tongue. Lorre is hilarious, conducting absurd language lessons that will never amount to anything. The scene nails the desperation of an intelligent man working a job that belongs in Alice's Wonderland. Lorre's efforts will also be amusing to language teachers.
Several reviews can be found online. Here are two more, neither of which mention Entrenationo:

The Cineaste's Lament

Casablanca's Dark Angel: Confidential Agent (1945) (Critics at Large)

2011-09-02

Libroterapio de Maria Sandelin

Jen interesa afiŝo ĉe la La Blogo de Maria:

Kaptita de rakonto, Aŭgusto 27, 2011.

Maria Sandelin estas bibliotekisto, supozeble en subfako libroterapio: ŝi priskribas legaĵojn de mortontojn laŭ sia profesia sperto.  Tio ne estas miasubfako, sed antaŭ du-tri jardekoj min interesis biblioterapio: mi volis konstati eblajn pli vastajn uzeblaĵojn de ĝiaj metodoj.

2011-08-24

Jorge Luis Borges 112-jara & Google


Jen la hodiaŭa "doodle" de retserĉilo Google honore al argentina verkisto Jorge Luis Borges (24 aŭgusto 1899 – 14 junio 1986) okaze de ties naskiĝtago, la 112a datreveno. Se vi alklakos la imagon, vi atingos paĝojn da retligoj al anglalingva materialo pri Borges.

Oni raportas pri la afero anglalingve kaj sendube alilingve. Kiu raportas en Esperanto?

Pro trovi verkojn de kaj pri Borges en Esperanto, vi trovos informojn kaj retligojn ĉi-bloge, kaj ankaŭ ĉe mia retgvidilo:

Jorge Luis Borges: Selected Study Materials on the Web

2011-08-22

Parley Parker Christensen: presidential candidate for Esperanto

Dankon al Neil Blonstein: "En la jaro 1920 la Senatano Parley Parker Christiansen, instruisto de Esperanto, vic-prezidanto de Esperanto Asocio de Norda Ameriko ricevis 265,000 voĉ-donoj kiel kandidato de Usona Prezidenteco. Li estis filo de danaj emigrantoj, estro de Farmista Partio. Vikipedio konfirmas la raporton de Nacia Publika Radio."

 The 5 Most Unusual Nominees For President. Ever. : NPR

"Parley Parker Christensen of the Farmer-Labor Party ran for president in 1920 against Republican Warren G. Harding and Democrat James Cox." Christensen "was a proponent of Esperanto, the universal language, and "he had a penchant for appearing each day in a crisp, white linen suit — no small feat in Chicago in July," Sillito says. As a presidential candidate, Christensen pushed an advanced agenda, including recognition of the Soviet Union, women's suffrage and civil rights for black Americans." And there's more.

You can find more information in Wikipedia. Vi trovos iometan informaron en Vikipedio.

Information about Christensen can be found on several web sites, e.g.:

Our Campaigns - Candidate - Parley Parker Christensen


2011-08-21

Prairie Breeze: "Esperanto"

Jen komponaĵo "Esperanto" por piano de "Prairie Breeze" (Janet Wohlgemut). Mi ne trovis aliajn indikojn pri ia konekso inter S-ino Wohlgemut kaj Esperanto.

2011-08-14

Ars combinatoria, Ramón Llull, Leibniz: reminder / rememorigo

This is a reminder that my documentation of this subject matter is to be found in a variety of places in addition to this blog. Esperanto versions of this text follow the English-language text.

Jen rememorigilo pri mia dokumentado de ĉi tiu temaro diversloke interrete. Vi trovos la Esperantajn teksterojn post la anglalingvaj.

My blog Studies in a Dying Culture exists in two incarnations. I customarily refer only to individual posts or the first in a series in the older version, from the newer version or my various bibliographies and web guides, individual web pages, and newer blog posts. I have not posted relevant entries for some time in the current version. The relevant categories, in any case, are:

ars combinatoria
artificial languages
Jorge Luis Borges
Leibniz

You will also notice a number of entries on Marcelo Dascal. There are also stray references to Esperanto on that blog.

Mia anglalingva blogo Studies in a Dying Culture ekzistas en malnova, statika versio kaj aktuala dinamika formato. Ĝenerale oni trovos referencojn al individuaj afiŝoj aŭ al komenca afiŝo en serio en la malnova blogo. En la aktuala referencu la kategoriojn listitajn supre. Notu ankaŭ la afiŝojn pri filozofo Marcelo Dascal kaj kelkajn pri Esperanto.

My main bibliographies, web guides, and other main pages of relevance are / Jen miaj precipaj gvidiloj, bibliografiaj, kaj alispecaj retpaĝoj:

Also of relevance are these / Jen rilataj retpaĝoj:

2011-08-13

Ars combinatoria in contemporary art & literary theory & practice

Here is a sampling of recent projects in the visual arts, literary creation, literary and cultural theory incorporating ideas from the legacy of the ars combinatoria.

Jen kolekteto de lastatempaj projektoj de arto, literaturo, kaj kulturteorio (per legaĵoj anglalingvaj) kiuj utiligas la intelektan heredaĵon de ars combinatoria.

Orderly disorder: post-human creativity
Dr. Rolf Hughes

On the 'death of the author', 'metacreation', emergence, creativity, complexity. Opposes the Romantic, creative individual to the ars combinatoria of these post-humanist conceptions.

Spring Cleaning: from Bad to Rotten Words Project
Lulú De Panbehchi
Ars Combinatoria Project, Dr. Artur Matuck
May 5th, 2009

Combining Llull, Oulipo, Lyotard, et al in the Internet environment.

On the Dissolution Through Sameness in Emptiness In: Decodierung:Recodierung, Triton Verlag Wien, 2000.
Toni Kleinlercher

On literary forms inspired by Llull, Leibniz, etc.

Between a Creative Scotland and a Cultural Scotland: Pat Kane chapter for 'Radical Scotland: Arguments for Self-Determination
Thoughtland (blog), 11 March 2011

On the question of "creative industries" in Scottish cultural policy. The ideas of Paulo Virno are referenced, apparently pertaining to the vacillation between indeterminate, chaotic nature of human experience and the retreat to stereotypical formulae, i.e. "reaction-halting behaviours, obsessive tics, the drastic impoverishments of the ars combinatoria".

Ars Combinatoria at Transmediale

Jonathan Gray, 7 February, 2011

Ars Combinatoria (Transmediale)

Inspired by Leibniz, "The Ars Combinatoria project is about creating new works with public domain or openly licensed images, sounds and texts. it was launched at Transmediale in 2011 by Jonathan Gray and Adam Green."

Leibniz’s Funny Thought
Jonathan Gray, 30 August, 2009

Inspired by Leibiz's conception of "knowledge theater". ". . . Leibniz’s idea for a ‘new sort of exhibition’ is laid out in a short piece from 1695 called Drôle de Pensée, or ‘a funny thought’, which was written after he saw a machine which ‘walked on water’ at an exhibition in Paris."

Ars Combinatoria
Jens Hoffmann

On the German artist John Bock.

2011-08-11

Ars combinatoria, Ramón Llull, & surrealism

"Lully is surrealist in definition."

     — André Breton

First, a note in Esperanto, and then back to English.



"Llull estas surrealisma je dinifado." — André Breton

Mi ne scias ĝuste, kiuj surrealistoj aperas (traduke) en la Esperanta medio. Ekzistas tradukitaj du verkoj de rumano Gellu Naum: Patro mia laca kaj L’ekzakto de l’ombro. Cetere, mi konas nur vikipedierojn, plej gravaj ĉi-momente:

Superrealismo
Manifesto de la Superrealismo (1924)
André Breton

Ekzistas almenaŭ kelkaj ligoj inter surrealistoj kaj ars combinatoria, notende Ramón Llull.



In my previous post on Jorge Luis Borges, I connected Borges, the ars combinatoria, and surrealism. As it happens, Breton lists Lull (spellings vary) as a surrealist predecessor at least as early as his Manifesto of Surrealism of 1924. Breton reiterates this in What is Surrealism? ("a lecture given in Brussels on 1st June 1934 at a public meeting organised by the Belgian Surrealists, and issued as a pamphlet immediately afterwards"). Aside: In 1934 you see Breton reiterating his earlier principles but now with a shift of emphasis and concern with the fascist threat.

2011-08-07

Borges, Menard, Quixote, Ars Combinatoria

Iam mi devos verki ĉi-teme en Esperanto. Jen plu en la angla. Sed "Pierre Menard, aŭtoro de Donkiĥoto", "La Alefo", kaj "La Analiza Lingvo de John Wilkins"  troveblas en la antologio La Sekreta Miraklo. De Borges haveblas miabloge Hajkoj kaj Tankaoj, La Sudo, kaj La Biblioteko de Babelo. En Vikipedio vidu Gottfried Wilhelm Leibniz kaj René Magritte.

Here is my latest piece on Jorge Luis Borges:

On “Pierre Menard, Author of the Quixote” by Jorge Luis Borges, by Ralph Dumain

Here again we find several references and allusions to the ars combinatoria and to its limitations. See also my essay On “The Aleph” by Jorge Luis Borges: Observations and Questions. And of course there is my web guide:

Jorge Luis Borges: Selected Study Materials on the Web

The question of mechanical combinatorialism leads to more general considerations on the fruitfulness of juxtapositions, and to the evaluations of Borges and others on the theory and practice of surrealism. Note my links to René Magritte at the bottom of my web page. (See also René Magritte in Wikipedia, kaj en Vikipedio en Esperanto). See also my other links on juxtaposition, in art, fiction, and poetry.

Note this comment by Michael Theune in "Writing Degree ∞ (on Recent Haiku)", Pleiades Book Review, January 2008:

"Haiku has suffered more from Surrealism than from any other theory or aesthetic."

Theune has much more of interest to say.  He also refers to this web site:

Computerized Haiku

Magritte comes out as a positive in Theune's deliberations, which concern poetry in general, of which haiku provides just one telling form. This should enhance our appreciation of Borges' imaginative oeuvre.

2011-07-31

Another Zamenhof photo


This photo also showed up on July 26. I surmise that the photo that appeared in the Belfast TelegraphOAP marks Esperanto 124th birthday —is a cropped version of the photo above.

2011-07-27

Esperanto's 124th birthday


July 26 was Esperanto's 124th birthday, which made some news in the anglophone press.

This striking photo, which I don't believe I've seen before, comes from the Northern Ireland press:

OAP marks Esperanto 124th birthday
Belfast Telegraph

Pensioner John Murray expresses his enthusiasm for the language.

You can also listen to a broadcast from the BBC:

(audio)

'Former home secretary David Blunkett and Bill Chapman, a member of the Esperanto Association, discuss whether Esperanto is a "genuinely useful" language.'

First Universal Races Congress, London, July 26-29, 1911

La 26a de julio estas la 124a datreveno de la "naskiĝo" de Esperanto. Ĝi ankaŭ estas la 100a datreveno de la Unua (kaj lasta) Universala Kongreso pri Rasoj, al kiu Zamenhof kontribuis. Mi ne sukcesis interesi iun ajn pri ĉi tiu datreveno. Krom mi nur kelkaj bahaanoj agnoskis ĝin. Sed jen mia kontribuo, krom ĉi-bloge:

First Universal Races Congress, London, July 26-29, 1911: Selected Bibliography

Kaj jen la kontribuo de Zamenhof:

2011-07-25

Bizarro Lit / Strangega Literaturo

" . . a chance meeting on a dissecting-table of a sewing-machine and an umbrella!"


Here is a literary genre I did not know existed, Bizarro Lit, as reported by Cracked.com. (I presume this web site has its origins in Cracked Magazine, a lesser-known competitor to Mad Magazine in my childhood.) Here we see perverse hybrids of other pulp genres.

This itself is hardly surprising. I cannot fix offhand when explicitly combinatorial or self-conscious genre-bending came into existence, but one can trace this tendency as least as far back as the last third of the 19th century. Consider various movements and genres over the past century and more— 'pataphysics, surrealism, Oulipo, alternate history,  steampunk . . . All are outgrowths of certain time periods and social circumstances. Individual authors such as Hermann Hesse and Jorges Luis Borges also come to mind. I think also of Richard Brautigan's genre experiments in the 1970s.

Yet, it seems to me that, for those not entirely immersed in popular culture and its attendant historical amnesia, we live in a markedly retrospective time, returning to and reexamining the past, especially of the 20th and late 19th centuries. We live in a combinatorially self-conscious period. I suppose this is usually termed postmodernism. But whatever you call it, there is a looking backward and a self-conscious comparison with the different presuppositions and norms of the present. I'm guessing this is where steampunk came from. I'm also guessing that the appearance of Esperanto and Volapük in historical and alternate history novels at this time is no accident; this also reflects our self-conscious exploration of the social/cultural past. (I know an English professor and Esperantist who agrees with me on this.)

What we cannot know, if there is to be any future at all, what to look forward to that is qualitatively new. But then, we're in a situation at least partly described by Hegel:

". . . the Owl of Minerva takes flight only as the dusk begins to fall."

2011-07-14

Diary of Dang Thuy Tram published in Esperanto

War doctor’s diary published in Esperanto, VOV, 2011.07.14

"A press conference to introduce the Esperanto version of The Diary of Dang Thuy Tram was held by the Vietnam Union of Friendship Organisations (VUFO) and the Vietnam Esperanto Association (VEA) in Hanoi on July 14."

2011-07-12

70-a Hispana Kongreso de Esperanto: Debato Corsetti-Camacho, ktp.

Jen Debato Corsetti-Camacho en 70-a Hispana Kongreso de Esperanto:



Oni debatas finvenkismon, neologismojn, ktp. La afero ne estas tre interesa, sed Camacho esras pli atentinda ol la absurdulo Corsetti.

Samreteje vi trovos aliajn videojn el tiu kongreso.

2011-07-11

Zamenhof-Simpozio at UNo, George Soros, & mi (11)

Jen ĉe YouTube video de la Zamenhof-Simpozio ĉe UNo, la 15an de decembro 2010. Komence vi vidos plej proksime al vi ankaŭ la dorson de mia kapo. George Soros rakontas pri sia patro Tivadar (Teodoro Ŝvarc).

2011-06-30

Sur la spuroj de Julio Baghy en Budapest

Sur la spuroj de Julio Baghy en Budapest
de Gian Piero Savio.
Somero 2011. 12:07 minutoj.

Ĉi tiu video komenciĝas per kanzono kaj mencioj de hungaraj inventistoj. Estas kelkaj informoj pri la Hungara Esperanto-movado kaj Literatura Mondo. Estas mapoj kaj fotografoj de loĝejoj de Julio Baghy kaj Literatura Mondo. Enestas poemoj de Baghy kaj kaj rilataj kanzonoj (ekz. de Kajto). Oni povas eĉ aŭskulti la voĉon de Baghy.


Sur la spuroj de Julio Baghy en Budapest from Gian Piero Savio on Vimeo.

2011-06-15

Esperanto in Berlin und Brandenburg

Jen interesa dulingva blogo pri Esperanto en Germanio, kiu enhavas multan interesan historian kaj klerigan materialon:

Esperanto in Berlin und Brandenburg

Ekzemple, enestas video de Detlev Blanke, historiaj informoj pri la germana laborista Esperanto-movado, informoj pri verkistoj.

Neciklopedio

Se vi jam tediĝas je Vikipedio, vi povas konsulti alternativan referencilon, t.e. Neciklopedio.

Ĝis nun plej plaĉas al mi la artikolo pri István Ertl.

Julia Cho: "The Language Archive"

Scenes from "The Language Archive" by Julia Cho



"Scenes from the world premiere of Julia' Cho's "The Language Archive," featuring Leo Marks, Betsy Brandt, Tony Amendola, Laura Heisler and Linda Gehringer playing at South Coast Repertory March 26 - April 25, 2010."

The Language Archive - Opening Night



Esperanto rolas en ĉi tiu teatraĵo. / Esperanto plays a role in this play:

Preview "The Language Archive" at the Oregon Shakespeare Festival in 2011




Julia Cho



. . . kaj de ĉi tiuj videoj troveblas retligoj al pluaj videoj. Jen recenzo/ . . . and there are links from these sources to other videos. Here is a review:

"A Linguist at a Loss for Words Regarding Love" By CHARLES ISHERWOOD, The New York Times, October 17, 2010.

Ĉi tiu vide-recenzo esprimas ioman malaprobon de la teatraĵo sed laŭdas Esperanton. / These video-reviewers have some harsh remarks for the play but praise Esperanto:

AndrewAndrew Insta-Review of The Language Archive

We Shall Overcome / Venkos Ni en Gloro

"We Shall Overcome" fariĝis kvazaŭ-himno de la usona homrajta movado de la negra popolo en la 60aj jaroj. Troveblas la vortoj de la kanzono plurloke interrete, ekz.: We Shall Overcome.

Ekzistas ankaŭ Esperanta traduko: Venkos ni en gloro, esperantigis Wouter PILGER.

Laŭmemore, mi trovis kelkajn variaĵojn en la stancaro. Mi kredas ke mi memoras, sed ne trovis, stancon kiu komenciĝas "Black and white together" (blankuloj & nigruloj kune).

2011-06-13

Jevgenij Zamjatin pri Revolucio, Entropio, Dogmo & Herezo

Jen mia ĵusa traduko (el angla traduko) de filozofiaj ideoj de Zamjatin:

Jevgenij Zamjatin pri Revolucio, Entropio, Dogmo & Herezo

Refoje, jen la citaĵaro el anglalingva verko:

Yevgeny Zamyatin on Revolution, Entropy, Dogma and Heresy

Mi esperas iam trovi pluajn verkojn de Zamjatin en Esperanto.

Ninieslando (2)

Mi antaŭe raportis pri "Ninieslando", novelo de Howard Waldrop en la antologio Warriors (militistoj) sub redakcio de George R. R. Martin & Gardner Dozois. Estas interese, ke Esperanto lastatempe aperas en historia fikcio, ĉi-kaze fantazia. Mi ne scias, ĉu la "eraroj" ĉi tie estas intencaj tordoj aŭ sciomanko flanke de la aŭtoro. Jen lia erara enkonduko al la historio de Esperanto:

It was one of the ironies of these times that in that far‑off golden summer of 1914, when "some damn fool thing in the Balkans" was leading to its inevitable climax, Tommy's brother Fred, who was then eighteen, had been chosen as a delegate of the Birmingham Working‑Men's Esperanto Association to go as a representative to the Twenty‑fourth Annual Esperanto Conference in Basel, Switzerland. The Esperanto Conference had been to take place in the last days of July and the first days of August. (Fred had been to France before with a gang of school chums and was no stranger to travel.)

The Esperanto Conference was to celebrate the twenty‑fourth anniversary of Zamenhof's artificial language, invented to bring better understanding between peoples through the use of an easy‑to‑learn, totally regular invented language—the thinking being that if all people spoke the same language (recognizing a pre‑Babel dream), they would see that they were all one people, with common dreams and goals, and would slowly lose nationalism and religious partisanship through the use of the common tongue.

There had been other artificial languages since—Volapuk had had quite a few adherents around the turn of the century—but none had had the cachet of Esperanto, the first and best of them.
Mi ne malkaŝos la finon de la rakonto. Kompreneble, "Ninieslando" estas, en reala Esperanto, "Nenieslando" = angla "No Man's Land", t.e. areo en batalkampo kiun regas neniu lando. Ĉi-kaze, temas pri sekreta taĉmento—kaŝa societo—kiu organizas eskapon el la Milito (la Unua Mondmilito). Oni enkondukas Tommy tiu"land"en, kie li povas denove paroli Esperanton kaj preskaŭ forgesas la anglan, ĝis . . .

2011-06-10

Bertrand Russell pri pensado

Bertrand Russell laŭdas la revolucian karakteron de pensado, en angla kaj Esperanto:

Laŭde de penso, Beĉjo (blogo), 2011-06-08

Steampunked at a glance

Here is a handy blog introduction to the Steampunk ethos:

Steampunk'd at The Private Library, 26 May 2011.

No mention of conlangs here, but as I've blogged on this subject before, I thought this would be another useful in, and besides, I'm a fan of the Private Library. Maybe this will give you some ideas on the age in which artificial languages gained mass movements for the first time.

Zamenhof's 150th birthday on PRI's 'The World' radio

Paging Dr. Esperanto, and what not to say in Ireland’s parliament
By Patrick Cox, PRI's The World, December 17, 2009

An old program commemorating Zamenhof's 150th birthday, with links, as well as a sound file on Esperanto.  This broadcast also deals with words proscribed by the Irish Parliament.

Arika Okrent and Esther Schor are interviewed, with some attention to the Jewish roots of Zamenhof's creation. Okrent sees the late 19th century as the era of social engineering experiments. Schor discusses Zamenhof's background and motivations, as well as the egalitarian ethic of the Esperanto movement. And of course Incubus is mentioned. Okrent's moral: hand over your language and alow others to ruin its perfection, if you want it to succeed. At the end there's a recording of "The Girl from Ipanema" in Esperanto.

As an appendix, Cox gives us more of Schor's interview beyond the limits of the original broadcast format. She expands on Zamenhof's background, including his early preoccupation with the Jewish question, his desire to reform the Jewish religion, his project to reform Yiddish, his participation in the Zionist movement, projects all eventually abandoned for Esperanto. Schor describes Zamenhof's intervention and strategy for Esperanto in some detail, as well as the growth of the language over the ensuing 122 years. She mentions neologisms in connection with the ability to form compound words. Cox finds it difficult to pin down the motivations of Esperantists. Schor learned Esperanto to undertake her scholarly project; there are diverse motivations for others. She acquits herself very well in her presentation of the Esperanto world. Schor's forthcoming book on Esperanto is announced.

The Esperanto segment of this radio program comprises the first 20 minutes, 30 seconds. The rest concerns the Irish Parliament. This is an exceptionally fair treatment of Esperanto.

2011-06-08

Leendert (Lodewijk Cornelius / Leen) Cornelius Deij (1919-2011)

La 31an de majo 2011 mortis eminenta esperantisto Leendert C[ornelius] Deij (konata ankaŭ kiel Lodewijk Cornelius DeijLeen Deij), kiu antaŭ multaj jardekoj verkis faman poemon pri la Holokaŭsto, "Al la Juda Foririnto" (trovebla miareteje).

Por pluaj informoj kaj recenzoj rigardu Leendert Deij (OLE).

Jen lia blogo:

La muelejo de Leen Deij

. . . kaj rilata artikolo:

90-jara la Civita dojeno


Jen kelkaj poemoj:

La lasta Judo (2008, pri "kristalnokto") poemo de Leen Deij

Nokte Sur Ferdeko
, kantas Kajto, aŭtoras L. DEIJ kaj Nanne KALMA

Konko de Leen Deij, kantas Kajto

Du etuloj, rimoj de Leen Deij

La infana angulo: La akvo-rato - Heni kaj I-A - Nia hundo - La Akvoĉevalo de Leen Deij

Aŭtostrato de Leen Deij

Jen eseo:

“La islamano” ne ekzistas de Leen Deij

Nekrologe:

La plej bona amiko de mia patrino mortis hieraŭ de Nicole

la nederlanda esperantisto Leen Deij [kun foto] de Nicole

La Esperanta Civito nekrologas:
La esperanta popolo funebras pro Leen Deij

Civitano Leen Deij publike honorita

2011-06-07

Bob Dylan 70-jara

Jen omaĝo fare de de Anton Oberndorfer ĉe Esperanta Retradio:

Bob Dylan 70-jara

La artikolo en Vikipedio pri Bob Dylan estas magra.

Pluraj kanzonoj estas tradukitaj Esperanten, sed mi ne disponas nun pri listo.

Karel Čapek & Esperanto (6)

Jen biografia enkonduko sone kaj tekste:

La ĉeĥa verkisto Karel Čapek de Anton Oberndorfer ĉe Esperanta Retradio

Li rememorigas pri la sonregistraĵoj de Poŝrakontoj de Ĉapek.

2011-06-06

Ninieslando

Warriors” edited by George R. R. Martin & Gardner Dozois (Reviewed by Robert Thompson), Fantasy Book Critic, March 1, 2010.
Ninieslando” by Howard Waldrop. “Ninieslando” is one of those stories that starts off in one direction before suddenly veering off onto another. In this case, “Ninieslando” begins as what appears to be more historical fiction, particularly a realistic glimpse at trench warfare during World War I. But then the protagonist discovers a secret society based on the principles of the real life artificial language Esperanto and their plan to start a “New World of brotherhood”, and things start to get weird, but in a good way...

Joseph Skibell accepts prize, gives speech

Jen akcepto de premio de la Juda Libro-Konsilaro kun parolado de premiita verkisto Joseph Skibell:


Loneliness and the Novel, Jewish Book Council Blog, June 6, 2011.

"Joseph Skibell, 2011 Sami Rohr Prize Choice Award recipient and author of A Curable Romantic, shares his remarks from the 2011 Sami Rohr Priza Gala."

2011-06-05

Jevgenij Zamjatin, sovetrusa verkisto, obstina herezulo

Antaŭ pli ol 40 jaroj mi legis verkojn de Jevgenij Zamjatin—nehaveblaj tiutempe en Sovetunio—en anglaj tradukoj. Precipe mi legis la pioniran malutopian romanon Ni kaj antologion da eseoj. Mi ankaŭ havis antologion da noveloj, kaj post multaj jaroj aperis aliaj tradukoj. En Esperanto mi konstatas nur la indikitajn du artikolojn en Vikipedio.

Mi kompilis kelkajn citaĵojn el eseoj de Zamjatin, kiu reliefigas ŝlosilajn konceptojn:

Yevgeny Zamyatin on Revolution, Entropy, Dogma and Heresy
[Jevgenij Zamjatin pri Revolucio, Entropio, Dogmoj & Herezoj]

Se mi ne trovos plu en Esperanto, mi devos almenaŭ traduki tiun retpaĝon el la angla.

Gramsci, language, Esperanto

In the late 1980s I investigated Antonio Gramsci's views on language including his hostility to the Esperanto movement. On a totally different track, encountering the Gramsci boom in the '90s I developed serious reservations about the transference of Gramsci's notion of organic intellectuals to contemporary circumstances. All of my suspicions were confirmed. I know I've mentioned this here and there but I don't recall writing anything systematic about it. But here are a couple short commentaries:

Antonio Gramsci, Organic Intellectuals, and the Division of Labor 

Marxism & Totality & Gramsci & Della Volpe
None of this touches on Gramsci's view of language, but it does suggest my suspicion of organicism. It might relate to Gramsci's treating Esperanto as anathema. I just chanced upon this article:

Gunster, Shane. "Gramsci’s Linguistic Turn: Critical Theory, Vernacular Materialism and the Grammar of Revolution" [Review of Ives, Peter. 2004. Gramsci’s Politics of Language: Engaging the Bakhtin Circle and the Frankfurt School. Toronto: University of Toronto Press.], Topia 13, pp. 165-168.

Gunster begins in a most unconvincing fashion:
Conceived in linguistic terms, then, the construction of a hegemonic cultural formation involves the molecular translation of diverse, immanent communicative practices into a coherent and (relatively) unified grammatical structure. Gramsci contrasts the progressive, organic character of this process to regressive forms of cultural domination that involve the external imposition of arbitrary, fixed linguistic regimes that serve to displace or repress, rather than integrate, indigenous patterns of language. Hence, for example, his fierce opposition to the naive, technocratic utopianism of those socialists and communists who advocated Esperanto as a means of artificially overcoming the communicative barriers that slowed the fashioning of a unified class consciousness among workers and peasants in different parts of Italy.
Clearly, Gunster  understands Esperanto no better than Gramsci did, or why the voluntaristic internationalism of proletarian Esperantists would be an imposition but national cultural unification is not. The balance of the review is not illuminating about any of the ideas discussed. I cannot draw any conclusions about Ives based on Gunster's useless review.

Sam Green, Utopia, Esperanto, Adorno

Here is a review of Sam Green's Utopia in Four Movements that I haven't seen before and that presents something different as well:

Hope Against Hope: Utopia in Four Movements by Andrew Lison, Dossier, May 14, 2009.

You don't often see Adorno's name juxtaposed to Esperanto, but the theme is failed utopian dreams and their monstrous side. It's a thoughtful review. I can't help but quip, though: there is Esperanto after Auschwitz.

2011-06-04

Adorno & Esperanto? : phonetics, photograph, cinema, phonograph as universal languages

Some interesting metaphorical history here.

For the Record: Adorno on Music in the Age of Its Technological Reproducibility
Thomas Y. Levin
October, Vol. 55. (Winter, 1990), pp. 23-47.

. . . particularly on pp. 35-38, where Esperanto is discussed. See the original text for illustrations.

At first glance there is a striking similarity between Adorno's evocation of a post-lapsarian utopia and the universal language topos that accompanied early cinema. [27] The parallel logic in what one could call the Esperantist conception of the cinema is evident, for example, in D. W. Griffith's claim in a 1921 interview that "A picture is the universal symbol, and a picture that moves is a universal language. Moving pictures, someone suggests, 'might have saved the situation when the Tower of Babel was built.' " [28] Just as cinema was heralded as a transparent, unproblematically accessible (because visual) alternative to national languages, an analogous discourse of democratization and univocal, natural signs accompanied the prehistory and invention of the phonograph. During the first half of the nineteenth century, phonography—defined in the OED as "a system of phonetic shorthand invented by Isaac Pitman in 1837"—was heralded as a "natural method of writing" [29] and was arduously defended by worker's groups as a means of making writing more widely accessible. [30] In the same vein, the "phonautographe," invented by Léon Scott de Martinville in 1857, was an attempt to produce, as the machine's subtitle explained, an "Apparatus for the Self-Registering of the Vibrations of Sound." The resulting "natural stenography" would be, according to the title of Scott's book on the subject, sound writing itself. [31] Illiteracy would thus be eliminated by substituting hearing and speaking for reading and writing. Indeed, one of the most popular uses of the early phonographs—which, one should recall, could both play and record—was acoustic correspondence. The "phono-post" speaking postcards, which one recorded and sent through the mails, made writing superfluous, a fact stressed by advertisements that invited potential users to drop their dictionaries and "Speak! Don't write any more! Listen!"

Unlike the visual Esperanto of the cinema, however, the possibility of universal language held out by the gramophone is just that: only a possibility, a hope. While the traces of the gramophone are just as indexical as the cinematic signifiers, they are not, as Adorno is careful to point out, readily intelligible like photographs. Rather, they are both indexical and enigmatic. In this regard they can claim both of the contradictory qualities of the hieroglyph: "universal" and "immediate" by virtue of their "natural," necessary relation of sign to referent, and also esoteric, recondite and requiring decoding, due to their surface inaccessibility. [32] Phonograph records are, to quote an astonishing early anticipation of Adorno's techno-cryptogrammic characterization, "cabalistic photographs [by means of which] sound can outlive itself, leave a posthumous trace, but in the form of hieroglyphs which not everyone can decipher." [33] Despite their shared millenarian formulations, the universal language rhetoric accompanying early cinema is thus far indeed from the post-Babelian figure employed by Adorno in his recuperation of gramophonic reification by means of what is almost a theology of indexicality. The latter must be located, rather, in a very different tradition: the hieroglyphics of nature articulated in German romanticism and, in particular, as mediated by Walter Benjamin.

___
27. As Miriam Hansen has pointed out, this metaphor of universal language, which was "used by journalists, intellectuals, social workers, clergy, producers, and industrial apologists alike . . . drew on a variety of discourses (Enlightenment, nineteenth-century positivism, Protestant millennialism, the Esperanto movement, and the growing advertising industry) and oscillated accordingly between utopian and totalitarian impulses" (Miriam Hansen, "The Hieroglyph and the Whore: D. W. Griffith's Intolerance," The South Atlantic Quarterly 88 (Spring 1989), p. 362. For more on the universal language discourse in early cinema, see also Hansen's "Universal Language and Democratic Culture: Myths of Origin in Early American Cinema," in Myth and Enlightenment in American Literature: In Honor of Hans-joachim Lang, ed. Dieter Meindl, et al. (Erlangen: Universitätsbund Erlagen-Nürenberg, 1985), pp. 321 -51.

28. D. W. Griffith, "Innovations and Expectations," in Focus on Griffith, ed. Harry M. Geduld (Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, 1971), p. 56.

29. See Pitman's 1840 treatise, Phonography; or, Writing by Sound; Being a Natural Method of Writing, Applicable to all Languages, and a Complete System of Shorthand (London: S. Bagster & Sons, 1840).

30. This accounts for its appearance as a topic of debate at the 1867 congress of the International Worker's Association in Lausanne, a discussion that is summarized in G. Duveau, La Pensée ouvrière sur l'éducation pendant la Révolution et le Second Empire (Paris: Domat-Montchrestien, 1947), pp.115- 16.

31. Edouard-Leon Scott de Martinville, Le Problème de la parole s'écrivant elle-même: La France, l'Amérique (Paris, 1878). Earlier Scott had published a study of stenography entitled Histoire de la Sténographie depuis les temps anciens jusgu'à nos jours (Paris: Ch. Tondeur, 1849).

32. As an early nineteenth-century scholar has pointed out, ancient hieroglyphs were also, in fact, phonographic: "Hieroglyphic characters are either ideographs, that is, representations of ideas, or phonographs, that is, representationsof sounds" (Hincks, On Hieroglyphics, cited in OED

33. Emile Gautier, Le Phonographe: son passé, son présent, son avenir (Paris: Ernest Flammarion, 1905), p. 28. The implication in Gautier's remark that some people might be able to "read" the gramophone record is curiously confirmed by the case of Tim Wilson, a thirty-three-year-old Englishman who made the rounds of British and American talk shows in 1985 demonstrating his particular ability to identify unlabeled records, ostensibly by reading the patterns of the grooves (DPA press release, October 1985).
OK, most of this will be impenetrable gobbledegook to most of you, though it fits in to my research interests. But note that the universal language idea became popular for the first time in the 19th century, and as a master metaphor persisted into the early 20th century. The popular universal interest in a universal language dovetails with various media, symbolic codes, notations, etc. that could function as "universal languages". Of course, people still use the word "Esperanto" neutrally, positively, or pejoratively in a metaphorical sense, but we're in a different era. I wonder if it was the 1930s that killed off this earlier sensibility, both metaphorically as well as literally.