Sándor Szathmári pri Marjorie Boulton

“Nigraj Okuloj”: Sándor Szathmári recenzas Marjorie Boulton, Okuloj, en Hungara Vivo, 1968, n-ro 2, p. 21.

Szathmári laŭdas la novelaron Okulojn de Boulton, kiu markas "novan ŝtupon" en ŝia fikcio. Szathmári notas kun amuzo:

"Foje ŝi nomis min “vendisto de nigra veneno”, ĉar “viaj verkoj estas psikologie venenaj”, pro kio ŝi ne povas min ŝati kaj estimi.

"Tiu “nigra veneno” estas mia pesimismo, la frosta kaj dezerta vivo de la “hin”-oj en Kazohinio."

Jen Szathmári "venĝas":

Kaj tiu mia estimo, — se eble, — eĉ pli altiĝis leginte la Okuloj-n, ĉar el tio evidentiĝis, ke — ŝi estas same pesimisto. El la plej nobla, instruema, humana speco.

Recenzante la novelojn, Szathmári celas pruvi la pesimismajn instruojn de Boulton.

Mi legis Okulojn antaŭ 40-45 jaroj kaj nun memoras preskaŭ nenion, des malpli la sciencfikciaĵojn. Mi memoras la rakonton "La venĝo-komitato" kontraŭ viro kiu ekspluatas virinojn. Mi memoras ankaŭ la novelon Tiel, kiel ĝi ne okazis, pri kiu mi jam blogis: Marjorie Boulton: Edeno . . . humanisme. Nun mi volas relegi la libron.

Sed prioritate mi volas informiĝi: kie Boulton nomis Szathmári “vendisto de nigra veneno”? En eseo? En persona kontakto? Do kial Szathmári nomis Boulton unu el la nur kelkaj kiuj komprenis Maŝinmondon (en postnoto al “La Cirko” de Frederiko Karinthy)?

Marjorie Boulton pri Sándor Szathmári

Boulton, Marjorie. Ne nur leteroj de plum-amikoj: Esperanta literaturo - fenomeno unika. Malmö: Eld. Societo Esperanto, 1984 [represo de INKO].

Enestas du komentoj pri Szathmári:

1

"[...] Sándor Szathmári [verkis] vere brilan satiran romanon, tre similan al la konata Gulliver de Jonathan Swift: Vojaĝo al Kazohinio, kiu akre trapikas la absurdecojn de homa senracieco, koncize kaj inventeme; kvankam tiu polurita verko havas la finfine maladekvatan negativismon de la satira ĝenro."

2

"La satiraj noveloj de Szathmári, kolektitaj en Maŝinmondo, ne atingis la famon de lia romano, sed meritas atenteman legadon."

William Auld & hungara literaturo

Mi ŝategas ĉi tiun eseon, pro multaj kialoj, inkluzive de la amikeco inter la skotaj esperantistoj William Auld, Reto Rossetti, kaj John Francis. Mia iometa sperto pri hungara literaturo iom similas: ŝajne eĉ fakuloj en Usono pri beletro scias nenion pri ĝi, kaj mi lernis pri ĝi tute pere de Esperanto.

William Auld, “Kiel mi amikiĝis kun Imre, Sándor, Mihály, k. a.”, Hungara Vivo, 1974, n-ro 4, p. 11.

Auld rakontas, ke post la dua mondmilito, li enprofundiĝis en studado de Esperanto, kaj ekscivolis post hazarda informiĝo pri La tragedio de l’ homo de Imre Madách. En la brita medio hungara literaturo estis tute nekonata. Male ol longe poste eltrovata fuŝa angla traduko, Auld entuziasmis pri ĉi tiu verko en Esperanto, sed sciis nenion pri io rilata krome. Lia amiko Retro Rossetti, kiu forte influis la evoluon de Auld, informis lin pri hungara literaturo kaj ties havebleco en Esperanto, ekz. pere de Hungara Antologio.

Auld priskribas beletrajn tranoktadon kun amikoj Reto kaj John, en kiu deklamado ankaŭ de hungaraj verkoj, ofte en tradukoj fare de Kálmán Kalocsay, okazis.

Inter la tri amikoj, favorataj verkistoj estis Zsigmond Móricz, Frigyes Karinthy, kaj Mihály Babits. Verso de Ernő Szép  — "Per unu fingro klavojn trapromeni" — inspiris la titolon de poemaro de Auld  — Unufingraj melodioj. Auld eĉ tradukis en la skotan lingvon la poemon “La nokto de libertempa soldato” de Oszkár Gellért (neniam publikigitan)!

Lia persista amo al hungara literaturo etendiĝis al aktualaj aŭtoroj. Li eĉ iam provis lerni la hungaran lingvon. Jen interesa kaj inspira memuaro, ĉu ne? La ĝojo de homo ĝojigas pluajn homojn. Taŭgas ankaŭ, ke mi enretigis ĉi tiun eseon okaze de datreveno de la morto de la fruktodona Rossetti.

Reto Rossetti 80-jara (1989)

Okaze de la nuna datreveno de la morto de Reto Rossetti, Osmo Buller rememorigas pri sia malnova artikolo:

"Reto Rossetti 80-jara", Heroldo de Esperanto, N-ro 7 (1810), 8 majo 1989.

Do revizitu liajn multfacetajn kernajn kontribuojn al Esperantan kulturon.

Reto Rossetti (11 aprilo 1909 – 20 septembro 1994)

Hodiaŭ estas datreveno de la morto de Reto Rossetti (anglalingve en Wikipedia).

Ĉi-teme, jen mia reteje:

• “Nacia Lingvo” de Reto Rossetti / “Mother Tongue” translated by William Auld
• Soneto 18 de William Shakespeare, esperantigis Reto Rossetti
• The Scottish School (Skota Skolo) of Esperanto Writers - John Sharp Dinwoodie by Geoffrey Sutton

Inter la ĉi-blogaj afiŝoj pri Rossetti troveblas poemoj:

• Saluto al la novnaskita fileto de K. R. C. Sturmer de Reto Rossetti
• La Iamo Longe For (Auld Lang Syne) tradukis Reto Rossetti

Kelkaj verkoj de Rossetti troveblas pere de ...

Reto Rossetti @ Literaturo en Esperanto (Don Harlow)

Por pluaj informoj kaj recenzoj konsultu . . . .

Reto Rossetti @ Originala literaturo Esperanta (OLE)

János Arany en Esperanto

Kompreneble, en tradicia presa formato ekzistas pli da Esperantaj tradukoj de la hungara poeto János Arany (1817-1882), sed mi trovis nur kelkajn interrete. Jen miareteje:

Poemoj: “En Senfrukta Horo” & “Civilizo” de János Arany, trad. Lajos Tárkony, Kálmán Kalocsay, Ferenc Szilágyi

Poemon “En Senfrukta Horo” tradukis Tárkony. “Civilizo” ricevis du tradukojn, de Kalocsay kaj de Szilágyi.

Cetere, alireblas la verko de János Arany: TOLDI.

Sándor Szathmári plu (2)

Jen pluaj artikoloj el la revuo Hungara Vivo:

• “Gratula letero al Kalocsay” de Sándor Szathmári
• “Pri Sándor Szathmári” (La Gvidlibro II ) de Kálmán Kalocsay, kun postnoto de Azarij Perelman
• “Sándor Szathmári 1897-1974” (nekrologo) de Vilmos Benczik

La letero de Szathmári temas pri jubileo de la 70-jara naskiĝ-datreveno de  Kalocsay en 1961 kaj montras faceton de la hungara Esperanto-movado tiutempa.

La eseeto de Kalocsay estas kvazau-enciklopedia baza resumo de la verkaro de Szathmári. Inter alie pri Kazohinio:

Libro Janus-vizaĝa: ĝi pafas—eble eĉ kontraŭ la propra intenco de la aŭtoro—kaj kontraŭ tiuj, kiuj volas ekstermi ĉiujn sentojn ĝis sterileco, kaj kontraŭ tiuj, kiujn ĝis absurde regas “sentoj”, “idealoj”, “tradicioj”.

Ja, "eble eĉ kontraŭ la propra intenco de la aŭtoro". Pri Maŝinmondo:

[...] se la homaro donos sian sorton en la povon de la perfekte funkciantaj kaj konkludantaj maŝinoj, ĉi tiuj neniigos ĝin en ĝia propra intereso.

Nu... Kalocsay maltrafas la esencon de la rakonto: ĉu la "racio" de la inteligentaj maŝinoj estas reale racia, per la kontraŭdiroj de la homaj ideologioj kaj sociordoj, kiujn la maŝinoj ne asimilivas, la homoj iniciatas procezon kiu rezultas je propra ekstermiĝo.

Kalocsay nomas la verkon “Vincenzo”n majstronovelo. Finfine li trafas.

En postnoto Azarij Perelman raportas pri publikaĵo en ukrajna gazeto de ukrajna verkistino-tradukistino Nadija Andrianova, kiu aldonis al ŝia artikolo ukrajnan tradukon de la satira novelo “Liriko” de Szathmári.

Vilmos Benczik rolis ŝlosile en la eldonado kaj analizado de verkoj de Szathmári. Benczik emfazas la malfacilegan vivon kaj senkompromisan honestecon de Szathmári.

Do resume, oni kaptas sencon pri la etoso de la tiutempa medio de eminentaj hungaraj esperantistoj.

Frigyes Karinthy en Esperanto (8): Sándor Szathmári tradukas

Mi jam enretigis la tradukon de “La Poeto” de Frigyes Karinthy fare de Sándor Szathmári en Belarto, n-ro 2, aŭtuno 1961, p. 33-34. La sama traduko aperis (sen ilustraĵo) en La Nica Literatura Revuo, n-ro 6/1, p. 21-2.

Mi ĵus enretigis la alian tradukon el Karinthy kiun faris Szathmári:

“La Cirko”; de Frederiko Karinthy, Hungara Vivo, n-ro 2, 1968, p. 16-8.

Unue mi konfuziĝis ĉe la sonĝsceno, ankaŭ kun kelkaj sensencaj vortoj. La rakonto estas simbola; la kernaj metaforoj estas la cirko kaj la violono, fronte al la publiko. La rakontanto volas ludi la violonon, sed la propono estas rifuzata. Spertante timigajn scenojn, li informiĝas, ke li sukcesos nur kiel akrobato. Li per multa penado mastras la tutan cirkon. Por la publiko li devas ludi kompleksan, malfacilan, ŝajne danĝeran ekzercon. Finfine, li eltiras sian violonon.

Per tremantaj manoj mi surmetis la arĉon . . . Nun, per unu piedo palpadante, mi malprenis la maston,— mi kliniĝis antaŭen . . . kelkminute mi ekvilibris . . . kaj eluzante la silenton de la teruro, kiu sube malfermis la buŝojn kaj premtordis la korojn, . . . lante, tremante, mi ekludis la melodion, kiun mi delonge aŭdis foje sonori kaj plorsingulti en mia koro . . .

Fine, ni vidas la genion de Karinthy. Szathmári aldonas postnoton kiu rivelas ion pri Karinthy kaj pri si mem. Szathmári rememorigas al ni, ke Karinthy estis amiko de Esperanto kaj prezidento de la landa organizo. Kiel verkisto li gajnis reputacion de "ridanta filozofo." Szathmári diras:

La vasta publiko ekvidis en liaj satiroj nur supraĵajn ŝercojn, facilajn humuraĵojn, sed ne la filozofian kernon. Oni devas plenumi la deziron de la vasta publiko: prezenti cirkajn spektaklojn, trivialajn ŝercojn kaj en tiuj ĵonglaĵoj enŝteli la veran, valoran filozofian enhavon.

Szathmári plej ŝatas ĉi tiun novelon el la verkaro de Karinthy kaj konstatas ke li mem spertas la saman sorton...

miaj recenzistoj konstatis, ke Maŝinmondo estas scienca fikcio kaj diskutis, ĉu maŝinoj entute povos havi memstaran pensadon, aŭ ne. Ili konstatis, ke Vincenzo estas historia rakonto. Ili vidis nur la cirkan spektaklon sed— escepte kelkajn adeptojn, kiel W. Auld, M. Boulton, ktp.— neniu havis orelojn por la melodio de la kaŝiĝanta filozofia kerno.

Ŝajnas ke Szathmári plendas ne pri legantoj de liaj verkoj hungarlingve sed pri esperantistoj. Kiuj estas la "ktp."?

Sándor Szathmári plu

Preter tiuj kiujn mi jam posedas kaj enretigis, estas multaj pluaj kontribuoj de Sándor Szathmári en la iama revuo Hungara Vivo.

Pluraj el tiuj temas pri porokazaj kaj ceteraj hungaraj aferoj; aliaj pri kulturaj kaj intelektaj aferoj kaj verkistoj. Szathmári ankaŭ tradukis iom. Mi celas akiri prioritate la ĉi-lastajn.

Do jen nove miareteje:

“ Emba”, Hungara Vivo, n-ro 1, 1972, p. 10-11.

“Ŝanoar” de Géza Molnár, tradukis Sándor Szathmári, Hungara Vivo, n-ro 2, 1971, p. 3-5.

Ne ĉiuj recenzintoj de la poezio de Emba ( pseŭdonimo de Imre Baranyai) enamiĝis al ĝi, sed Szathmári omaĝas al la poemoj samkiel al la homo. Szathmári rakontas pri sia amikiĝo kun Emba kaj pri la malfeliĉa vivo de Emba, trovebla en ties poemoj. Laŭ Szathmári la plej mizertemaj poemoj estas la plej belaj. Li laŭdas la kontraŭkapitalisman kaj kontraŭnaciisman sintenon de Emba. Post la ampleksa aktivado de la 1930aj jaroj Emba verkis poemojn kontraŭ la nazia agreso, jubilis pri la liberigo, kaj bedaŭris la subpremon sub stalinismo.

Emba verkis ankaŭ pri naturo, amo, kaj drinkado. Drinkado ne plibonigis lian jaman malsanon. Lia poemo "La penso" plej bone priskribas lian sintenon. Szathmári konkludas:

Jes, li estis puranima, humana homo, inda al esperantisto. Liaj poemoj ne celis la komplikadon de la formo. Li havis valorajn pensojn kaj kiu havas pensojn, ne bezonas kaŝi la senenhavon de la poemo per sagacaj ĵongladoj de la formo.

Do jen reliefiĝas la sinteno pri estetiko de Szathmári. Rimarkinda ankaŭ pri Szathmári estas kontrasto inter la pesimismo kaj maŝineca orientiĝo,unuflanke, kaj la amikeco kaj laŭdado de simplaj idealistoj kiaj Emba kaj Baghy.

Mi ne povis trovi ian tradukon el la verkaro de Géza Molnár en la angla. Lia novelo “Ŝanoar” aperis en libro Harangos óra [Sonoril-horloĝo] en 1966. Mi ne scias pri lia statuso en Hungario tiutempe, nek kial Szathmári elektis traduki ĉi tiun novelon. Ĝi ne estas majstroverko, sed simpla rakonto kiu eble nutrus la idealismon. Ekspluatata juna virino kun violenta emo malsanas, sed ŝia konduto rezultus je elĵetiĝo el hospitalo, sed kompatema kuracisto pacience traktas ŝin, kaj pri fido al li ŝi lernas konduti civilize kaj forigas la friponan viron kiu subigis ŝin. Ĉu Szathmári ŝatis ĉi tiun rakonton ĉar li simpatiis kiel marĝenulo al la marĝenulino?

Johan Hammond Rosbach ( 22 aŭgusto 1921 - 7 septembro 2004)

Hodiaŭ estas datreveno de la morto de Johan Hammond Rosbach, plej konata per liaj originalaj noveloj kaj romanoj en Esperanto.

Jen kelkaj liaj verkoj ĉe la literatura retejo de Don Harlow.

Pluaj informoj kaj recenzoj estas troveblaj ĉe retejo Originala Literaturo Esperanta (OLE).

Ray Bradbury en Esperanto

Unue, oni konsultu Vikipedion: Ray Bradbury (22 aŭgusto 1920 – 5 junio 2012).

Pri tradukoj, citita tie estas nur: "La sono de la tondro" de Ray Bradbury, trad. Krys Ungar. En: Orbito nula 1 : sciencfikcio kaj fantasto / Eld.: Miguel Gutiérrez Adúriz, (Liven Dek); p.7 – 24.

Ekzistas ankaŭ bildrakonto en Esperanto: La Drako.

Ĉu ekzistas aliaj tradukoj en Esperanto?

Ligoj:

Sciencfikcio & Utopia Literaturo en Esperanto / Science Fiction & Utopian Literature in Esperanto: Gvidilo / A Guide

Ray Bradbury retejo anglalingva

Jorge Luis Borges on Ray Bradbury (& John Wilkins & voyages to the Moon)

Ray Bradbury          /          Jorge Luis Borges

I have blogged previously on Borges's references to John Wilkins and artificial languages, also on Wilkins's other writings, in both English and Esperanto. Note this Esperanto post on Wilkins's writing of a voyage to the Moon:

John Wilkins (1614–1672) : artefarita lingvo & vojaĝo al Luno

Here is one translation of a related piece by Borges:

Preface to Ray Bradbury's "The Martian Chronicles", by Jorge Luis Borges

The translator is "Captain Wilder," who reproduces his translation with additional comments on the Ray Bradbury site.

There is an indirect reference to an interview, unrelated to Bradbury:

A Conversation With Jorge Luis Borges by Daniel Bourne (April 25, 1980) in Artful Dodge

See also Bradbury, Borges, and the Future of Media by Austin Allen (Big Think).

Returning to the linked "Wilder" translation: Borges begins not with Bradbury but with early writings about voyages to the moon, long before science fiction ("scientific romances") took shape in the 19th century:

"In the Second Century of our Era, Luciano de Samosata composed a truthful History, comprising, among other wonders, a description of the selenites who - according to the truthful historian - thread and comb metals and glass, put on and take off their eyes, drink air juice or squeezed air; in the early XVI century, Ludovico Ariosto imagined that a knight discovers on the Moon all that is lost on Earth, the tears and sighs of lovers, the time wasted in gambling, useless projects and unsatisfied longings. In the XVII Century, Kepler drafted a Somnium Astronomicum, that aspires to be the transcription of a book read in a dream, densely revealing in its pages the configuration and habits of the snakes of the Moon, that stay in deep caverns during the heat of the day and come out at dusk. Between the first and second of these imaginary trips there are thirteen hundred years, and between the second and the third, about a hundred; the first two are, however, irresponsible and free inventions and the third one is stalled by a thrive for credibility. The reason is clear. For Luciano and for Ariosto, a trip to the moon was a symbol or archetype of the impossible, as black feathered swans were for the Latin; for Kepler, it was already a possibility, as for us. Didn't John Wilkins, inventor of a universal language, publish in those years, his 'The Discovery of a World in the Moone: Or A Discourse Tending To Prove that 'tis probable there may be another habitable World in that Planet' with an appendix titled "The possibility of a passage thither"?

In the 'Attic Nights' of Aulo Gelio, one reads that Arquitas the Pythagoric manufactured a wooden pigeon that flew in the air; Wilkins predicts an analog or similar mechanism will take us, someday, to the moon. By its nature of anticipation of a possible or probable future, the 'Somnium Astronomicum' precedes, unless I am mistaken, the new narrative genre that Americans of the North label 'science-fiction' or 'sciencefiction' and of which these Chronicles are an admirable example.

For Wilkins himself on the Moon see:

“A Journey to the Moon Possible” [from The Discovery of a New World (1638)], in English Prose: Selections with Critical Introductions by Various Writers and General Introductions to Each Period; Vol. II. Sixteenth Century to the Restoration; edited by Henry Craik (New York: The Macmillan Company, 1916).

The Discovery of a World in the Moone: Or, A Discovrse Tending To Prove That ’Tis Probable There May Be Another Habitable World In That Planet. Printed by E.G. for Michael Sparke and Edward Forrest, 1638.

There are additional related links (in English) on the relevant Esperanto page:

Ebleco de Vojaĝo al la Luno (el La Eltrovo de Nova Mondo) de John Wilkins, tradukis William Auld

Giorgio Silfer pri literaturkritiko & Esperanta kulturo (3): K. R. C. Sturmer & malavangardeco

Pri Enkonduko al Literatura Kritiko (2-a eldono, 1983) de Giorgio Silfer, mi antaŭafiŝe citis pri Sándor Szathmári. Miareteje troveblas ĉerpaĵo el la 5-a ĉapitro:

Giorgio Silfer pri Kritiko de Esperanta Literaturo: Internacia Kulturo aŭ Subkulturo?

Jen plua ĉerpaĵo, el Ĉapitro VIII ‑ Ĉefaj demandoj por la E–literaturhistorio:

2. La problemo de la malfruoj

Ĉi tie Silfer traktas la kaŭzojn de la abismo inter la stato de literaturo kaj aliaj artoj en la mondo kaj ties malfruaj disvolvoj en Esperanto.

Al anglalingva beletro estis aldonataj avangardaj formoj kaj verkoj en la 20-a jarcento. Silfer citas el la verko Notlibro de praktika esperantisto (1934) de K. R. C. Sturmer (rigardu la foton supre), en kiu Sturmer rikanas pri T. S. Eliot kaj James Joyce. Silfer komentas prave:

Sturmer, kiu per si mem estis relative avangarda. kritikisto kaj E-a intelektulo, senesperige konfirmas per siaj vortoj la kvaliton, por tiel diri, de la E-a publiko en la intermilita periodo.

Ĉagrenas min tiu filistraĵo de Sturmer, ĉar mi ĝenerale admiras lin kiel malnaivan esperantistan verkiston de tiu epoko.

Kompreneble, kunfluo de faktoroj enkanaligis la konatan disvolvon de Esperanta literaturo. La teatro postlamis beletron. Des pli frapa estas la persisto de librokulturo ekskluzive en mondo dominiĝinta de aliaj amaskomunikiloj: nur en radio Esperanto viglis. Silfer resumas la koncernajn faktorojn ĉi-rilate.

Memoru, ke temas pri perspektivo el 1983. Silfer konkludas:

Ĉu iam la E-literaturo “akuratiĝos” aŭ eĉ preterpasos la nacilingvajn? Tio estu celo por la dua jarcento. Certe, ĝi ne estas trafebla, sen unu antaŭkondico: ke la nacilingvaj kulturoj en teknologie evoluintaj landoj eniru longan fazon de krizo kaj stagnado . . .

Nu, akuratiĝo estus pli realisma anticipo ol stagnado de nacilingvaj kulturoj. Kaj Esperantujo neniam estis avangardo. Se la mondo stagnus, Esperantujo eĉ pli stagnus. Esperanta kulturo en ĉiuj komunikiloj evoluis post 1983. Takso de la aktuala stato postulas apartan ekzamenon.

Giorgio Silfer pri literaturkritiko & Esperanta kulturo (2): Sándor Szathmári

En antaŭa afiŝo mi citis el ĉerpaĵo el verko Enkonduko al Literatura Kritiko (2-a eldono, 1983) de Giorgio Silfer:

Giorgio Silfer pri Kritiko de Esperanta Literaturo: Internacia Kulturo aŭ Subkulturo?

Tie Silfer mencias la hungaran esperantistan verkiston Sándor Szathmári (jen foto), plej konata per ties fama utopia / malutopia romano Vojaĝo al Kazohinio. Silfer mencias Szathmári ankaŭ pli frue en la verko, en la komenca paragrafo de ĉapitro III: Poezio kaj prozo; sekcio 1: Koncepto de literaturo (p. 15):

Ni vidis kelkajn el la multaj difinoj pri arto kiujn donis la kritikistoj tra la historio de la estetika penso: kapablo produkti belecon aŭ kreado aŭ formo aŭ intuicio. La koncepto de arto devigas nin al aludo pri la signifo de la realo: ĉu ni volas kredi, ke la realo estas objektiva, do ĝi ekzistas ekster ni mem; aŭ ke la realo estas subjektiva, do ĝia esenco estas en ni mem? En la unua kazo ni volas pensi racie; en la dua kazo ni replikus, kiel Sándor Szathmári: kio estas racio? la pretendo ke la realo estu konforma al nia fantazio. Se ni estus sciencistoj, en la unua kazo ni asertus ke la fenomenoj manifestiĝas en la naturo, ekster nia menso, kiu havas la taskon registri ilin por malkovri, iom post iom, la leĝojn de la universo; sed en la dua kazo ni agnoskus la relativecon de la naturo, kaj adoptus novan koncepton pri la universo. Kiel artistoj, ni pli trafe kaptus la diferencon inter la du starpunktoj: ĉar se la realo agas objektive, oferante modelon kaj inspiron, la artisto traktas ĝin subjektive, ne fotante ĝin, sed kreante bildojn, kiuj estas nur relative dependaj de la realo—ni komparu la ekzemplon de la ĝiba Tersito, la plej malbela el la grekoj batalantaj en Troado: arte li estas belega karikaturo.

Mi tute ne komprenas la komenton pri Szathmári; al mi ĝi ŝajnas sensenca.