2010-08-28

Ĵŭan Ĝji, Saĝulo de la Bambu-Bosko

Mi unuafoje lernis pri ĉina filozofo kaj poeto Ĵŭan Ĝji (210-263) danke al libro en Esperanto:

Antikvaj Filozofoj de Ĉinio, de Hoŭ Ĝjŭeljang, tradukita el la ĉina (Pekino: Ĉina Esperanto-Eldonejo, 1988), p. 118-125. La koncerna ĉapitro troviĝas ĉe mia retejo:

Drinkema kaj Frenezuma Filozofo Ĵŭan Ĝji

Pluraj kulturoj konas la socian tipon la "sanktan folon" kies ekstrema nekonvencia konduto kritikas la socion. Simile al pra-greka Diogeno, estas pluraj tiaj homoj en la ĉina historio. Mi ridis kiam mi legis la jenan:

Li oponis kontraŭ la feŭda etiketo, agis strange kaj senceremonie, prenis la spacon inter la ĉielo kaj tero kiel ĉambron, la domon kiel pantalonon kaj restis nuda. Kiam oni eniris lian kabineton, li demandis: "Kial vi eniris en mian pantalonon?"
Mi ankoraŭ ne trovis la laste menciitan anekdoton en anglalingvaj biografietoj.

Reteje en Esperanto mi trovis cetere nur la jenajn:

Ĉina kultura eminentulo—Ruan Ji (China Radio International)

Ruan Ji. Wikipedia's Ruan Ji as translated by GramTrans (parta, kruda traduko)

Anglalingve, komencu per la jenaj aferoj miareteje:

"Speaking My Mind" by Juan Chi / Ruan Ji

Ruan Ji / Juan Chi: Selected Bibliography

2010-08-17

Who's your Humanist Hero? Zamenhof!

The British Humanist Association, on the occasion of Humanist Week 2010, solicited entries for their Humanist Heritage Project on the theme "Who's your Humanist Hero?".

And here we have:

Humanist Heroes: Ludovic Lazarus Zamenhof
29 Jun 2010

"Ludovic Lazarus Zamenhof created the language of Esperanto to bridge the language divide around the world. Zamenhof has been chosen as a Humanist Hero by Ian Fantom, David Curtis and Paul Gubbins."

PIV rete havebla

Mi nek rekomendas nek malrekomendas, sed informas: oni povas elŝuti la 'novan' Plenan Ilustritan Vortaron 2002, senkoste (201MB).

'Pataphysics & ars combinatoria

The combination of these two concepts just occurred to me. Why now, or why not earlier? Why now? Here's my guess. First, there was my recent reading of Borges' "The Aleph". Then there was reading about Novalis' Romantic Encyclopedia. All of this recapitulates in some way the earlier history from Raymond Lull to Leibniz, but in each epoch the ars combinatoria play a different role. Now, divorced from "serious" purposes, it becomes a device of self-conscious art for making a point without taking the enterprise literally, i.e. for what it purports to be. The ars combinatoria has historically become playful with the delineation between reality and the artifice of imagination. It finally popped into my head to combine one aspect of avant-garde literature with another.

'Pataphysics, the science of imaginary solutions, a playful notion concocted by Alfred Jarry. Once science itself has been solidified and differentiated from myth, poetry, and the symbolic use of language, we not only have the possibility of creating symbolist poetry in a secularized environment, and avant-garde play with language and myth (to culminate in Joyce), but play with science and other systems of thought, eventually surrealism and surrationalism (Gaston Bachelard) and Borges, and Oulipo, and now virtuality of all sorts, but first Jarry. Once it occurred to me that Jarry might be engaged in combinatorial play, I connected 'pataphysics to ars combinatoria. Has anyone else made that connection? (Or Jarry himself? I don't recall Jarry's own work.) Well, Oulipo, which is founded on combinatoric play, is a descendent of 'pataphysics, so a connection is obviously there.

Here's what I've found, mostly classifiable under the rubric of avant-garde arts.

Speculative Computing: Instruments for Interpretive Scholarship (2004) by Bethany Paige Nowviskie

Oulipo packet (several works by noted authors: Calvino, Queneau, Motte, Mathews, et al)

Deformography: the poetics of cybridised architecture (2005) by Neil Spiller

The Clinamanic Medusa, with a hole for its face causes the first order aesthetics of form finding to coagulate into stone and seduces the viewer into a world of vicissitudes and attitudes of chance, of joy, of sweet and sweaty embrace of an ars combinatoria, so dear to Jarry, Roussel and Ramon Lull. Here ‘Pataphysics joins with the mathematic of Oulipo to construct an all too few example of Ouarpo - a miniature architecture of potential.

Recombinant Poetics: Emergent Meaning as Examined and Explored Within a Specific Generative Virtual Environment (1999) by William Curtis Seaman

The Aesthetics of Paradoxism (2nd ed., 2002) by Titu Popescu, translated from Romanian by P. Georgelin, F. Smarandache, and L. Popescu

[+Kanexfaucher + Matinastamatakis + Johnmoorewilliams+] [Lysicology /. See also @ Scribd.com.

kinema ikon

Miscellanies (2008) by Raymond Belluga

At some point I think these exercises become pointless and excessively self-indulgent, but this is what happens when society, not just art, becomes more abstract. Now, in the Internet age, we become fully conscious or completely disoriented.

Melvin B. Tolson's "Libretto for the Republic of Liberia"

In A Libretto Colloquy (2001) Jeff Sychterz writes:

Here Tolson juxtaposes a series of jingoistic phrases from several different nations and cultures (including India, Pakistan, Britain, Russia, Arabia, and the U.S.A.) to indicate that nations tend to view their own cultures as naturally superior; each nation mirrors the other in their colonial or nationalist ambitions. Coming as they do after the initial fragmentation of Gondwanaland, these lines suggest that nationalist ambitions are a response to the sense of fragmentation that all cultures feel. Each nation desires unity, but the only way they now how to achieve it is through global conquest and cultural domination. These megalomaniacal attempts, however, only serve to further disrupt unity and bring about greater fragmentation:
naïfs pray for a guido’s scale of good and evil to match
worldmusic’s sol-fa syllables (o do de do de do de)
worldmathematics’ arabic and roman figures
worldscience’s greek and latin symbols
the letter killeth five hundred global tongues
before esperanto garrotes voläpuk vanitas vanitatum
(ll. 519-24).

These lines recast the discourse of unity and fragmentation in terms of harmony and cacophony, which matches the poem’s overall musical scale structure. They also image a particular violent version of the Tower of Babel, where different languages actually wage war against and kill one another, similar to the nations and cultures that spawn them. Even languages meant to unify the world—Esperanto and Voläpuk—engage in bloody conquest with one another. The initial break-up of the one unified continent has had a profound effect on all aspects of the human experience.

Concrete Poetry & Esperanto

"The idea behind concrete poetry (and it's a very interesting idea) is that it emerges around the time of tendencies toward world languages--Esperanto say."

SOURCE:  UbuWeb Vu: Kenneth Goldsmith.

Esperanto in Riverworld

Pri la rolo de Esperanto en sciencfikcia romano: REDEMPTION in Philip José FARMER’s RIVERWORLD.

Notu ankaŭ en Vikpedio: Philip José Farmer.

Patafiziko de Alfred Jarry

Oni trovos kelkajn menciojn de franca avangarda verkisto Alfred Jarry (plej fama pro siaj teatraĵoj pri Ubu) en Esperanto, sed oni trovos artikolojn nek pri Jarry nek pri patafiziko en Vikipedio. Mi sukcesis trovi nur du retapaĝojn pri patafiziko en Esperanto, ambaŭ ĉe lernu.net:

2008-03-03: "Filu" korekte difinas Patafizikon:

Etimologie, patafiziko estas "tio, kiu estas proksima al tio, kiu estas post la fiziko". Mmmm! Tiel klara, kiel koto, ĉu ne?

La elkovrinto de la patafizika scienco, la franca verkisto Alfred Jarry, difinis ĝin kiel "la scienco pri imagaj solvoj".

Patafizikisto serĉas novajn manierojn priskribi aŭ ekspliki la mondon, la universon, ktp, ĉar laŭ patafiziko ne gravas, ĉu aŭ ne la solvo estas la vero, sed nur gravas, ke la solvo funkciu, kiam oni uzas ĝin.

2008-01-04: Laŭ "Filu":
Patafizikisto

Bedaŭrinde mi ne trovis artikolon Esperantan pri patafiziko: ĝi estas scienco pri solvoj imagaj, kreita (aŭ pli ekzakte elkovrita) de la franca verkisto Alfred Jarry. Ekzemple, anstataŭ ol konsideri, ke gravita forco kunigas masojn, patafiziko demandas, kial ni ne konsiderus, ke periferio aligas al si vakon.

Patafiziko ĉe la franca vikipedio
Laŭ "Rosto":
Mi serĉis pri Alfred Jerry, sed trovis pri Gilles Deleuze. Onidire Gilles Deleuze skribis en libro "Kritiko kaj kliniko", ke parafiziko kondukas al fenomenologio. Pri fenomenologio estas iomete en esperanta vikipedio

http://eo.wikipedia.org/wiki/Fenomenologio
 Ŝajnas do tio estas la tuto en Esperanto. Ĉu eble estas io en la gazetaro?

Cabinet #1: invented languages / Kabineto: inventitaj lingvoj

Cabinet, Issue 1 Invented Languages Winter 2000/01

Esperantists note / Esperantistoj rimarku:

Esperanto: An Interview with Sabira Ståhlberg
Nina Katchadourian and Sabira Ståhlberg

A song in Esperanto
Jormat kaj Natasa

There are other fictional languages covered in this issue, e.g. the language of the Taelons in the TV series Earth: Final Conflict. The language was created by 'pataphysician Christian Bök:

The Alien Argot of the Avant-Garde by Christian Bök.

Conlang exotica

Conlang - Joyce as she is spoke.
Clinamen, December 05, 2005

Several references on exotic invented languages can be found here, especially several works in French.

There are relevant links at Mark Rosenfelder's Metaverse (zompist.com), including:

The Language Construction Kit

Uyseʔ

Hergé's Syldavian
Virtual Verduria

Taneraic, invented language

Interview with Javant Biarujia by Sheila E. Murphy

"You are widely known as poet, playwright, editor, and inventor of the hermetic language, Taneraic, in 1968."

Taneraic by Javant Biarujia

Taneraic on The Web by Javant Biarujia

2010-08-16

Volapuk Interrete, plu

Aldone al menciitaj fontoj: Volapük Online Resource. :

FLENEF BEVÜNETIK VOLAPÜKA: INTERNATIONAL FRIENDSHIP OF THE WORLD LANGUAGE.

Por via interlingvistika plezuro.

Jen freŝa novaĵo:

Nicolas Sarkozy baffles interpreters with 'Volapük'
(Telegraph, 17 Aug 2010).

Ukronio (alternative history)

Ukronio, en Vikipedio

Interese kaj bonvene, ke ĉi tiu temo troviĝas en Vikipedio. Ĉu estas plu ĉi-teme, ese aŭ beletre, en Esperanto? Ŝajnas al mi, ke ĉi tiu temo estas interrilatigebla kune kun ars combinatoria.

George Eliot vs. universal language

The historical conditions of society may be compared with those of language. It must be admitted that the language of cultivated nations is in anything but a rational state; the great sections of the civilized world are only approximatively intelligible to each other, and even that, only at the cost of long study; one word stands for many things, and many words for one thing; the subtle shades of meaning, and still subtler echoes of association, make language an instrument which scarcely anything short of genius can wield with definiteness and certainty. Suppose, then, that the effort which has been again and again made to construct a universal language on a rational basis has at length succeeded, and that you have a language which has no uncertainty, no whims of idiom, no cumbrous forms, no fitful shimmer of many-hued significance, no hoary archaisms "familiar with forgotten years"–a patent de-odorized and non-resonant language, which effects the purpose of communication as perfectly and rapidly as algebraic signs. Your language may be a perfect medium of expression to science, but will never express life, which is a great deal more than science. With the anomalies and inconveniences of historical language, you will have parted with its music and its passion, with its vital qualities as an expression of individual character, with its subtle capabilities of wit, with everything that gives it power over the imagination; and the next step in simplification will be the invention of a talking watch, which will achieve the utmost facility and dispatch in the communication of ideas by a graduated adjustment of ticks, to be represented in writing by a corresponding arrangement of dots. A melancholy "language of the future!" The sensory and motor nerves that run in the same sheath, are scarcely bound together by a more necessary and delicate union than that which binds men's affections, imagination, wit, and humour, with the subtle ramifications of historical language. Language must be left to grow in precision, completeness, and unity, as minds grow in clearness, comprehensiveness, and sympathy. And there is an analogous relation between the moral tendencies of men and the social conditions they have inherited. The nature of European men has its roots intertwined with the past, and can only be developed by allowing those roots to remain undisturbed while the process of development is going on, until that perfect ripeness of the seed which carries with it a life independent of the root. This vital connexion with the past is much more vividly felt on the Continent than in England, where we have to recall it by an effort of memory and reflection; for though our English life is in its core intensely traditional, Protestantism and commerce have modernized the face of the land and the aspects of society in a far greater degree than in any continental country:--

George Eliot, "The Natural History of German Life," The Westminster Review (July 1856), Vol 66 (old series), 10 (new series), pp. 51-79.

For more information, see Suzy Anger, "George Eliot and Philosophy," in The Cambridge Companion to George Eliot (Cambridge; New York: Cambridge University Press, 2001), pp. 76-97.

En Vikipedio: George Eliot.

2010-08-15

Paul Gubbins on BBC Radio 4's 'Saturday Live'





Paul Gubbins on BBC Radio 4's Saturday Live, talking about Esperanto (7 August 2010)

2010-08-14

Anarkiisto arestita en Siberio

La rolo de Esperanto en la anarkiisma movado daŭras dum pli ol jarcento. Anarkiistaj organizoj kaj informiloj ankoraŭ eldonas anoncojn kaj artikolojn en Esperanto. Ekz. jen malnova novaĵo ĉe rusa blogo:

Novaj represioj kontraŭ Siberia anarkiisto Andrej Kutuzov

La batalado daŭras . . .

The Global Language: India, translation, Esperanto

The global language
Probal Dasgupta, The Times of India, Jul 14, 2010,

25/07/2010 at 08:16 am
Excellent, informative presentation. Not only viz. the little-known contributions of Indians to the Esperanto movement, but also emphasis on the important contributions of Esperanto to the global network of translation, in which there are many gaps that English doesn't fill.


2010-08-13

Anarchist History & Esperanto / Historio de Anarkiismo


Anarchist-communist colony, L'Expérience ("The Experiment"), Belgium,
ca. 1905-1908. An Esperanto lesson.

[Anarkiista-komunista kolonio 'La Eksperimento', Belgio, ĉ. 1905-8.
Leciono pri Esperanto.]

Mi ĵus trovis ĉi tion tute hazarde ĉe la hejmpaĝo de North American Anarchist Studies Network [Nordamerika Reto de Studoj pri Anarkiismo]. Mi enketos cele pluajn informojn.

I just came across this by chance, on the home page of the North American Anarchist Studies Network. Hopefully I can gain more information on this photo's provenance.

Esperanto grave rolis en la anarkiista movado tutmonde, se ne mencii la laboristan movadon antaŭ la dua mondmilito. Kontrolu mian retgvidilon . . .

Esperanto played a significant role in the anarchist movement, as it did in the workers' movement more generally prior to World War II. See my web guide for more sources:

Esperanto & Laborista Movado / Esperanto & the Labor Movement

2010-08-12

Diderot

Denis Diderot - Vikipedio

Krom ĉi tio, mi ne memoras tradukon de Diderot en Esperanto. Zamenhof menciis Diderot kiel antaŭulo de la internaclingva ideo, sed krome? Ĉu eble la SAT-anoj tradukis ion?

Dothraki, new conlang

Klingon, then Nav'i, now this. I'm finding it all tiresome.

Jen nova hobia fantazia artefarita lingvo, sekvanto de Klingono kaj Nav'i. Ĉi tiu fenomeno tedas min, sed eble, laŭ Arika Okrent, mi devus respekti ĝin.

Dothraki Language
http://www.dothraki.org/

A Game of Thrones by George R.R. Martin

2010-08-07

Ludwig Wittgenstein & Constructed Languages (Artefaritaj Lingvoj)

Mi trovis ĉi tiun aferon ĉe neaktiva yahoo-grupo pri artefaritaj lingvoj kaj aldonis ĝin al mia retejo:

Ludwig Wittgenstein and Constructed Languages: Wittgenstein, Esperanto by T. Peter Park

Temas pri la malamikeco de Wittgenstein kontraŭ Esperanto, Carnap, scienco, kaj Klerismo ĝenerale, kiu ligiĝas kun  pesimismo. Ankaŭ citita estas ŝajne nihilisma komento pri la atombombo. Ĉi tie evidentas la esence reakcia karaktero de la filozofio de Wittgenstein.

2010-08-04

Novalis, filozofia reakciulo

Mi ne scias, kiom oni tradukis aŭ verkis pri Novalis (Georg Philipp Friedrich von HARDENBERG, 1772-1801) en Esperanto. Estas artikolo en Vikipedio. Estas ankaŭ ĉi tiuj tradukoj:

Elektitaj Poemoj kaj Fragmentoj, trad. Willi Nüesch. Berno, 2007.

"Maria-kanto," en Kantoj kaj Arioj tradukitaj de Heino Lorenz. Luzern, 1980. 
 Nu, lastatempe oni eldonis en angla traduko (unuafoje), filozofia ĉefverko de Novalis. Jen la informoj kaj recenzoj (pardone, anglalingve):

Novalis [Friedrich von Hardenberg]. Notes for a Romantic Encyclopaedia: Das Allgemeine Brouillon; translated, edited, and with an introduction by David W. Wood. Albany: State University of New York Press, 2007. (Intersections: Philosophy and Critical Theory)
Adler, Jeremy. "Novalis and Philo-Sophie," The Times Literary Supplement, April 16, 2008.

Kneller, Jane. Novalis, David Wood (ed., tr.), Notes for a Romantic Encyclopaedia: Das Allgemeine Brouillon [review], Notre Dame Philosophical Reviews, 2008.09.05.
La verko estas Notoj por Romantika Enciklopedio. Temas pri lia projekto “magia idealismo”, t.e. la poezigo de scienco. Mi ĉerpe tradukas el la recenzo de Adler:
Kune kun Friedrich Schlegel, Novalis taksis la mision de Germanujo en moderna Eŭropo dialektika renverso de la Franca Revolucio: la meditema ĝermana Geist respondu kaj transcendu la materiismajn troigojn de la Teroro. . . . La prelego de Novalis “Kristanujo aŭ Eŭropo” (1799), kvankam laŭ konsilo de Goethe ne publikigita en la fonda revuo de germana Romantismo Athenaeum, konsistigas la plej potencan politikan manifeston de la unua Romantika skolo. Kerne sidas enciklopedia vizio de eŭropa diverseco kies radiko estas Mezepoka, kiam kontraŭaj ŝtatoj estis spirite unuiĝintaj sub Katolika hegemonio, epoko kiun Novalis taksas ora epoko. . . .
La nomo de ĉi tiu “scienco de la sciencoj” reeĥas la Encyclopédie de Diderot, sed Novalis celas superi la francan modelon per enmeto de dinamismo . . . studi la "rilatojn" . . . efikojn de la sciencoj unu al la aliaj al kreo de “scienca Biblio” . . . . La metodo renversas sciencan metodon, ekz. en pretendo de Novalis transformi la induktismon de Bacon al dedukta metodo . . . . Kiel la notlibro de Freiberg notas: “La kombina analizado de fiziko eble estus la pera arto de inventado kiun celis Francis Bacon”.

La “cirkloj” kiujn imagas Novalis en sia “kombina analizado” estas inspiritaj de la mezepoka ars combinatoria, kiu daŭre allogis germanajn pensulojn ĝis Leibniz kaj Kant. La samcentraj radojn kiujn Ramon Lull konstruis kiel inventilo de novaj ideoj ankaŭ servas kiel modelo Novalis kaj provizas motoron por rekombinado de ekzistantaj ideoj por krei novajn.

Do jen programo de reakcia mistika obskurantismo en moderna epoko. Preferinda estas la ludado per ĉi tiaj ideoj fare de verkisto Jorge Luis Borges. Kontrolu en ĉi tiu blogo pri Borges en Esperanto (kaj en Ido!), kaj ankaŭ konsultu miajn gvidilojn:


Philosophical and Universal Languages, 1600-1800, and Related Themes: Selected Bibliography

Jorge Luis Borges: Selected Study Materials on the Web [Elektitaj Verkoj por Studado]

Hermann Hesse, Esperanto, Klera Utopio, Universala Lingvo / Intellectual Utopia, Universal Language

2010-08-02

Borges en Ido

Jen traduko en Ido:

La Biblioteko di Babel
da Jorge Luis Borges
Tradukita da James Chandler

Trovu ĉe retejo International Auxiliary Languages de James Chandler:

interlanguages.net (aktuala retejo) aŭ ĉe reocities (malnova retejo).

2010-08-01

"Buboj" (Jitterbugs) de LeRoi Jones / Amiri Baraka (1966)

"Buboj," mia traduko de poemo "Jitterbugs" (1966) de LeRoi Jones/Amiri Baraka, aperis en Sennaciulo, marto-aprilo 2010, n-ro 3 - 4 (1257 - 1258), p. 33


Interese, apud mia traduko aperas "Stranga Frukto," traduko fare de Cindy McKee de la kanzono "Strange Fruit" de Lewis Allan (pseŭdonimo de Abel Meeropol), kion fame kantis Billie Holiday.