Esperanto - Novaĵo - televid-ĵurnalo (El popola ĉinio - septembro 2010)

Jen novaĵdissendo el Ĉinio, spektebla ĉe YouTube:

Esperanto - Novaĵo - televid-ĵurnalo (El popola ĉinio - septembro 2010)

Bone farite, ĉu ne?

Omaĝe al Emba

Mi ĉiam havis molkoran senton pri Imre Baranyai (1902-1961), kies pseŭdonimo estas Emba. Li estas poeto da sufero kaj mizero, eble enkorpigo de tipa orienteŭropa turmento.

Miareteje, vi trovos:

Recenzo: Emba, Maria kaj la Grupo de R. Dumain

"Al la Forironto" de Emba (Imre Baranyai)

Tie vi trovos retligojn pri Emba. Ĉi tiu poemo estis dediĉita al E. Lanti kaj aperis en la poemkolekto Ekzilo kaj Azilo de Emba: la tuto haveblas interrete.

Emba spertis malfacilan vivon. Kiel menciite en iu poemo, li eĉ ne povis aĉeti tajpilon por verkado. Ankaŭ, li travivis sekvajn epokojn de politika subpremado. Oni rimarkas tion en la sinsekvo de poemoj en Ekzilo kaj Azilo. Oni trovos lian ardon al Esperanto kaj esperoj de la laborista movado. Sed alvenas naziismo, kune kun la subpremado de Esperanto. Post alvenas la jubilado de liberigo kaj novaj esperoj, kiujn surtretas la botoj de stalinismo. Aperas post-stalina seniluziiĝo, kaj pesimismo alfronte la atombombon.

Antaŭ relego de la poemaro mi nebule memoris dum jardekoj du fragmentojn el poemoj. Inter liaj funebrecaj poemoj estas tristaĵo pri lia patrino: Mia patrino, portreto despera. Mi memoras la finajn versojn:

Ho, mi povus tutan mondon
per titana sku' detrui,
por ankoraŭ unufoje
ŝian sunan ridon ĝui.

Mi memoras ankaŭ verson kiu, fakte, varie aperas en tri poemoj. Jen Enigmo, kiu temas pri subpremado sub stalinista jugo. Sendube mi pensas pri la finaj versoj:

Ribele mi parolas
poetaŭgur-misteron:
Pereos, kiu volas
estingi nian stelon.

Jen Rebrilos la stelo, anticipe la venkon kontraŭ Hitler. La pretendoj de la "mastro-raso" proviĝos vanaj. Kaj pri Esperanto:

Kaj nia lingvo vivos, kaj sur la Vojo plue
ni povos marŝi rekte, kuraĝe en la celon.
Kaj staros la ekzemplo ateste kaj instrue:
Pereos, kiu volas estingi nian stelon.

Fine, ĉi-teme, jen Idolfalo, kiu evidente temas pri la senidoligo de Stalin. Kaj denove:

Juĝisto mi ne estas, nur esperanta homo,
sed — Mene Tekel — legu flamskribe la misteron:
La famo estingiĝos kaj forgesiĝos nomo
al tiu, kiu volas estingi nian stelon!

 Eble la plej fama poemo de Emba estas En sonĝo. Jen komenco:

En sonĝo princinon mi vidis
kun vangoj malsekaj de ploro.
Popolo bienojn dividis,
jen kial ŝin kaptis hororo.

 Eble bone konata esperantisma poemo estas La bona oĉjo Bion. Ĉiu strofo finiĝas per la verso:

«Ho, se la kara Majstro vidus tion».

Alia mia favorata poemo estas La penso. Ĝi estas simpla poemo, sed ĝi taŭge esprimas la pasion al libero. Ekz, jen la finaj strofoj:

Ne, ne, ne eblas la afero:
la penson fermi per barad'.
Ĝi pli facile ol etero
forflugas tra l' karcera krad'.

Kaj se despoto ĝin enfosus
en meza mezo de l' terglob',
ĝi streĉus sin, la streĉ' kolosus,
la globon rompus per eksplod'!

Fine, mi mencios poemciklon Splitoj. #7 mi ne sukcesas kompreni:

Filozofi'! Respektu ĉi sciencon,
kiu elspuras ĉies kvintesencon.
De ĉio ĝi klarigas la sekreton
per tio, ke surgluas ĝi vinjeton.

Nu, mi delonge deziris omaĝi al Emba. Mi legis ĉi tiun poemaron antaŭ 35-40 jaroj kaj daŭre rememoris lin. Emba, via frustro kaj deziro daŭre eĥas.

Aliaj referencoj:

Hororo de Emba (Imre BARANYAI)

Baranyai Imre (OLE)

Lanĉo de la nova www.edukado.net

Lanĉo de la nova www.edukado.net

Jen sufiĉe teda video, kiu tamen festas la ĝojan eventon.

Etiko aŭ religio: Blazio Vaha recenzas Gary Mickle

"Gary Mickle verkis artikolon en Sennaciulo, n-ro 7-8, 2009, paĝo 12, kun titolo Etiko aŭ religio." -- Blazio Vaha [= Balázs Wacha], "Atentinda artikolo en Sennaciulo," Ipernity, 6 oktobro 2010.

A Russian & an American philosopher on culture & language

I have excavated this extract from the annals of obscurity:

Man and Culture, Language, Esperanto by Pavel Gurevich

Gurevich refers to a conversation with a Professor Glosson, who must really be Ronald J. Glossop, philosopher, world federalist, Esperantist. Glossop argues that language is determinative of culture, but Guervich has doubts. Glossop proposes Esperanto as the medium of intercultural communication; Gurevich does not argue with this. This is hardly an exercise in profundity, but Gurevich is correct that Glossop is too simplistic. I'm being polite here.

William James Sidis & Vendergood

"William James Sidis (April 1, 1898 – July 17, 1944) was an American child prodigy with exceptional mathematical and linguistic abilities."

T.e.: William James Sidis (1 aprilo 1898 - 17 julio 1944) estis Usona mirinfano posedanta elstarajn matematikajn kaj lingvajn kapablojn.

Here is the deleted Wikipedia entry on Vendergood.

A curiosity:

The Mirror: It can only be expressed in Vendergood
The Websafe Times, Tuesday, September 11, 2007

Here is one book review (another review of the same book follows, next section):

A Review of Amy Wallace's The Prodigy by Doug Renselle

---

William’s Ouija Board Phase

William became interested during this period in Ouija boards. William, of course, could make the Oujia pointer sing and dance. When the spirits of the Ouija board declared themselves to be citizens of the planet Venus, William and 7-year-old Helena began to take careful notes.
    “Soon, the Venusians were communicating with William in their own language, which he ably decoded. Helena recalls the language being a blend of the multitude of tongues William had mastered, akin to Esperanto or to his own Vendergood. In his usual methodical manner, William concocted a full grammar in Venusian. He posed questions about Venusian civilization and recorded the answers (decoded) in a little book in tiny handwriting.”
    When his notebook was full, he spun the material into his first science fiction novel, now lost. The science fiction novel is primarily about the nature of the Venusians, and the organization and character of their society. The Venusians looked like us but wore very little clothing, probably because Venus is presumed to be hotter than the Earth. Not surprisingly, The Venusian polity resembles “Hesperia”.
    In the meantime, William became enmeshed in radically liberal politics. On April 6, 1917, following the sinking of the Lusitania by a German U-boat, the United States entered Wor[l]d War I on the side of the “Allies”. The Socialist party voted to reaffirm its antiwar stance, and virtually all U. S. intellectuals deserted en masse. But not William. There was rampant mob violence. “Religious pacifists were jailed and tortured.”

SOURCE: Seitz, Robert N. "The Prodigy: A Book Review," May 31, 2002. [Book author is Amy Wallace.]

---

El Vikipedio:

Vendergood estis planlingvo verkita de William James Sidis. Li priskribas la lingvon en sia dua libro, angle titolita Book of Vendergood ("Libro de Vendergood"), kiun li skribis, kiam li estis infano. La planlingvo baziĝis sur la latina lingvo, kaj ĝi havis dekduuman sistemon de kalkulado. Oni diras, ke ĝi estis pli facila kaj pli simpla ol Esperanto.

Julian Huxley, humanismo, UNESKO, Sovetia bloko

Jen ĉe mia retejo:

"La Humanisma Kadro de Julian Huxley, Evolua Etikisto" de Bernard Golden

Temas pri resumo de la evolucia humanismo de Huxley, el Sennacieca Revuo.

En la angla lingvo, jen:

Julian Huxley, humanism, UNESCO & the USSR
[Julian Huxley, humanismo, UNESKO & Sovetunio]

Temas pri la politiko de la Sovetia bloko je la fondo de UNESKO. Ĉi tiu ĉerpaĵo temas pri timoj pri trudo de la scienca humanismo de Huxley al UNESKO. Jugoslava delegito nomis la proponon "speco de filozofia Esperanto" (emfazo mia) kiu strangolus liberan pensadon. Ho ve!

Jurgen, James Branch Cabell, & John I. Francis

Jen malnova novaĵo:

Nova traduko de William Auld

En aprilo 2001 Sezonoj (Ruslando) eldonis en Esperanto la romanon Jurgen de J.B.Cabell.

Kaj el la traduko de Jurgen fare de William Auld, jen la unua ĉapitro:

James Branch Cabell. Jurgen (Auld)

Jen recenzo de Paul Gubbins:

Studindas ĉiu paĝo, ĉiu frazo

Konsultu ankaŭ Vikipedion:

James Branch Cabell

En originala Esperanta beletro, John I. Francis adoptis la karakteron Jurgen, en novelaro Vitralo, specife la novelo “Kiel kaj kial Jurgen turniris por Damo Lisa” (paĝoj 112–132). Pluaj verkoj de Francis troviĝas pere de la literatura retejo de Don Harlow. Ĉe Libera Folio oni laŭdas la romanon La Granda Kaldrono de Francis:

John Francis: pintulo bezonas reeldonon

Ĉe mia retejo oni trovos:

"The Temptation of Kul" by John I. Francis, a tale of absolutisms in conflict tradukis R. Dumain

La Klera Despoto de John I. Francis

Oni trovos ankaŭ du citaĵojn el Jurgen mem:

Why Koshchei the Deathless Knows Neither Pride nor Love
[Kial Koŝĉej la Senmorta konas nek fieron nek amon]

Mi ne scias pri la influo de la satira fabela modelo de Cabell en la anglalingva aŭ alilingva literaturo. Cabell verkis ĉ. 25 volumojn surbaze de ĉi tiu fantazia kvazaŭ-feŭda mondo. Li estis esence elreviĝinta konservativulo. Tiaj verkistoj ofte estas la plej akraj satiristoj. Cabell furoris post la unua mondmilito sed en la desperaj 1930aj jaroj li elmodiĝis. Tamen li verkis kelkajn majstroverkojn, el kiuj Jurgen restas la plej eminenta.