Revuo 'Kontakto': nova numero pri literaturo

Literaturo - La temo de la ĉefartikoloj en Kontakto 2016:1

El la tiea afiŝo:

La ideo fari el Literaturo la temon de la ĉefartikoloj en la nuna eldono venis per la artikolo ― unua kontribuaĵo al la revuo ― de Marc Gallargo el Francio, pri la pasintjara Nobelpremiito pri literaturo, Svetlana Aleksieviĉ. La ĉefartikoloj pritraktas ankaŭ aliajn verkistojn, sed koincide ― nur hungarojn. Krom la “Vojaĝo al Hungara Literaturo” de la usonano Ralph Dumain, venis kontribuo de Sarolta Bagó, hungarino, pri alia hungara verkisto. Aldonu al tio la konstantan rubrikon de la hungaro István Ertl. Certe la hungara literaturo meritas atenton.

Frigyes Karinthy & Imre Madách (1)

I will write a version of this post in Esperanto, but as I am attempting to promote Karinthy in both English and Esperanto, I will begin with English. Actually, my last post was in Esperanto; this one specifically addresses the linkage between Karinthy and Madách, the latter's work concerned being The Tragedy of Man. It is not by chance that writers inspired by Karinthy were inspired also by Madách: examples are the Hungarian Esperantist writer Sándor Szathmári and the Hungarian-Canadian writer Robert Zend, both of whom referred to Karinthy as their "spiritual father."

Karinthy himself was invested in Madách, but the relevant works have not been translated into English or Esperanto. Hence I must cite the original Hungarian sources, and perhaps someone will take an interest in translating the relevant texts. I cannot read Hungarian, so I cannot address the content directly.

First, there is Karinthy's rewriting of the Tragedy. Here is a bibliographic reference:

Azemberke tragédiája Madách Imrike után Istenkéről, Ádámkáról és Luci Ferkóról. A versikéket írta Karinthy Frigyes. [Acsonkán fennmaradt kézirat kiegészítő részeit írta Karinthy Ferenc] Budapest: Új Idők, 1946. 42 pp.

The actual text can be found here: AZ EMBERKE TRAGÉDIÁJA ....

... and is embedded here:

MADÁCH IMRE

• TIZENHATODIK SZÍN
• AZ EMBERKE TRAGÉDIÁJA

       ... in Így írtok ti (válogatás) [The way you write: selections].

The poem was recently illustrated by a Hungarian cartoonist, still in Hungarian but with a brief English introduction:

Karinthy Frigyes: The Tragedy of Little Man (Comic) by Antonia Nyilasi

This comedy, The tragedy of little man was written by Karinthy Frigyes following Madách Imre's dramatic poem The tradegy of the Man. Story about God and creation of the world, Adam and Eve, and the falling angel Lucifer. Lucifer guides Adam and Eve through the ages from the ancient age through today and the future while looking for the sense of Life.

Frigyes's son Ferenc, also an important writer, filled in the gaps in Frigyes's manuscript.

Karinthy wrote about Madách on several occasions. So far I have found these also; there may be more:

This one is from Nyugat (1923): Karinthy Frigyes: Madách. I.

I found three references in ....

Szavak pergőtüzében válogatta és a szöveget gondozta UNGVÁRI TAMÁS...

... specifically:

• A HAJÓTÖRÖTT ÉLET RONCSAI KÖZT (1933)
• SIKER ÉS ÉRVÉNYESÜLÉS (1934)
• MIT TEGYEN AZ ÍRÓ A HÁBORÚVAL SZEMBEN? (1935)

And finally, there is:

Tragédia-átfordítások Karinthy Frigyes írásaiban (Szeged–Budapest, 2011)

"Karinthy gyermekkorától rajongója volt Madách művének, ezért válhatott belőle »[...] talán minden idők legmélyebb Madách-értője«. Tizenhárom esztendősen írta naplójába a következő feljegyzést: »Madáchot isteni ihlet szállta meg, [...] hogy olyan igazán, olyan hatalmasan tud beszélni.«"

I hope that one day we can see an account (with translations) of the Karinthy-Madách connection in English and Esperanto.

Revivu Karinthy!

Dum la pasinta jaro mi esploras hungaran literaturon (malmulte konatan en Usono kaj eble tra la tuta anglofona mondo) pere de Esperanto kaj la angla lingvo. Mi resumas miajn esplorojn en artikolo "Vojaĝo al hungara literaturo, tereno nekonata" aperonta en literaturtema numero de revuo Kontakto.

Tie mi menciis, ke por mi, ŝlosila hungara verkisto estas Frigyes Karinthy (1887‑1938), kiu ankaŭ estis esperantisto! Ne estas hazardo, ke kaj amiko de Karinthy hungara esperantista verkisto Sándor Szathmári kaj hungara-kanada verkisto Robert Zend inspiriĝis kaj de Imre Madách kaj de Karinthy. Karinthy ankaŭ meritas pli da videbleco en la anglaparolanta mondo ne nur pro siaj satiraj kaj filozofiemaj verkoj sed ankaŭ speciale pro siaj malutopiaj verkoj Vojaĝo al Faremido kaj Capillaria (kiuj ricevis Esperantajn kaj anglalingvajn tradukojn) kaj pro sia utiligo de sciencfikciaj ideoj. Estus bone re-reliefigi atenton al Karinthy en Esperantujo sed eble pli bone revivigi la ŝajne forgesitan Karinthy en anglalingvujo.

Ĉiacele mi kompilis gvidilojn al literaturo de kaj pri Karinthy en Esperanto kaj en la angla:

Frigyes (Frederiko) Karinthy (1887-1938) en Esperanto

Frigyes & Ferenc Karinthy in English

Mi havas pluajn tekstojn en Esperanto kaj en la angla kiujn mi enretigos.

La plejmultaj anglalingvaj tradukoj el hungara literaturo kiujn mi legas, devenas de la hungaria eldonejo Corvina dum la sovetia epoko kaj ne estis/-as ĝenerale haveblaj en usonaj librovendejoj kaj ne nepre en bibliotekoj. Krom kelkaj verkoj troveble interrete, kaj krom la malutopiaj romanoj kaj la memuaro Vojaĝo ĉirkaŭ mia kranio, estas malnova anglalingva antologio el la verkaro de Karinthy: Grave and Gay (= Serioze & leĝere, 1973).

Krom tio, el revuo The New Hungarian Quarterly, vol. III, n-ro 6, aprilo-junio 1962, mi skanis elektitaĵaron el la verkaro de Karinthy, kaj la plej ampleksan resuman eseon pri Karinthy en la angla trovitan de mi:

"Frigyes Karinthy, Humorist and Thinker" by Miklós Vajda [= ...humuristo & pensisto]

Rimarku, ke pasis pluraj jardekoj post tiuj eldonoj. Nu, ni ne lasu Karinthy forgesita en ajna lingvo!