Ora Duopo, Memore

Laŭmemore, en 1968 mi kaj mia amiko Harry komencis lerni Esperanton memstude, kaj post nelonge ni mendis librojn de la tiama libroservo en Usono. Mi mendis librojn avide (dum mia tuta vivo). Harry mendis kelkajn, inter ili:

Ora Duopo: Jubilea Libro pri Julio Baghy kaj Kolomano Kalocsay

Nu, mi prunteprenis ĉi tiun libron (kaj la ceterajn). Kiujn poemojn mi rememoras esti legintaj tiam, antaŭ pli ol 40 jaroj? Mi memoras malmultajn poemojn de Baghy, kies romantikeco mi trovas apenaŭ tolerebla. Mi rememoras la titolojn La mar’ furiozas, Rankvarteto, Nur migri, ĉiam migri, migri for, Silentas mi, sed vi ne kredu. Mi memoras la refrenon de Ne plu militon!. Mi memoras la temojn de Vi kaj mi kaj Antaŭ la tribunalo, kiuj fakte tute ne interesas min. Aparte tiu frazo "silente vin amanta, sklav'" ekzempligas ĉion, kia puŝas min for de Baghy. La poemoj, kiujn mi vere memoras, estas Siberia lulkanto kaj Estas mi esperantisto. La rikolto ne inspiras min, sed mi devus relegi la ceterajn poemojn por pli fidinde taksi Baghy kiel poeton.

Kontraste, mi rememoras multajn originalajn poemojn de Kalocsay, kaj mi ankaŭ revizitis liajn poemojn plurfoje tra jardekoj. Mi memoras la jenajn legitajn antaŭ kvar jardekoj (kaj pli frue):

Homo
Kantetoj el la “Maja Idilio”
Somernokto 
Fruktoj
Protesto

Vespero en la parko

Ludo

Sur la monto Nebo

La celoj dronis

Hanto

En ĉi murdepoko

Mi nur nebule memoras legi tiutempe:

Pli ol amo

Lenin
Zamenhofa balado

La fundamento kaj palaco

Mi bonege memoras Somernokton, ĉar mi unue legis ĝin en lernolibro de William Auld, kun angla traduko:

Night of Summer (Somernokto) de Kálmán Kalocsay, translated from Esperanto by William Auld

Mi bonege memoras la poemon Fruktojn, ĉar tiutempe mi frandis ĝian vortmuzikon kaj eĉ deklamis ĝin al amikoj.

Mi memoras traduki la poemon Hanton anglalingven. Eble mi povos elfosi la malneton; nun mi rememoras nur la unuajn du versojn:

I am often haunted by the horrible thought

That mankind's millennial struggle's been for naught

. . . kaj iom poste . . . 

For in proportion to the power of production

Grows the power of destruction

Sendube, la poemoj kiuj instigis la plej fortan impreson venas de la poemaro Izolo, kaj plej forte (krom la jam disktutitaj), Protesto kaj Vespero en la parko.

Mi bone memoras la unuajn du versojn de Protesto:

Mi estas tiel laca, kiel la mont' maljuna,
Kiun jam tedas teni la herbon kaj la humon,

. . . kaj aparte la lastan stancon kaj speciale la lastajn du versojn de Vespero en la parko:

Necesas tie lukti, skermi,
Aŭ ekstermiĝi aŭ ekstermi
Kun turmentata cerbo:
Necesas en tumulto puŝi,
La donacitan vivon fuŝi...
Beate estas — kuŝi, kuŝi
Sur herbo aŭ sub herbo.

Beate ja, kaj jen memoroj el mia juna memo.

Richard Brautigan en Esperanto

Mi legis plurajn romanojn de usona verkisto Richard Brautigan (1935-1984) antaŭ pli ol 40 jaroj. Iu kritikisto nomis novan ĝenron “Brautiganaĵo.“ Estas malfacile priskribi tion, sed temas pri originala speco de leĝera fikcio. Li kutimis miksi nekongruajn erojn en siaj fikciaj konstruaĵoj. Brautigan ŝajnis kombinaĵo de hipio kaj anakronismaĵo. Mia favorata el legitaj romanoj estis En Akvomelona Sukero, teme interesa. Mi ne memoras, ĉu mi legis lian poezion. Mi taksis lin lerta verkisto, sed artefarite naiva, ne tre serioze taksinda, krom je tiu unu romano.

Nu, post pluraj jaroj, li aperis en mia urbo Buffalo, en aŭditorio de la Artmuzeo Albright-Knox, por deklami el sia verkaro, kune kun la pionira negra verkistino Ntozake Shange. Stranga parigo, sed finfine amuza, ĉar mi rikanemis ambaŭ kaj juĝis ilin pozistoj. 

Pri Shange, fama pro dramverko Por Negrinoj Kiuj Konsideras Memmortigon Kiam Ĉielarko Troas, mi memoras nur unu poemon, en kiu ŝi multfoje ripetas la verson “Midzu min kaj portu kafon!“

Dum atendante prezenton, Brautigan kaŭris flanke de la scenejo. Jen stranga maldigna pozicio, mi pensis. Kiam Brautigan parolis, li ŝajnis tre milda, naiva viro, al kiu mankas memestimo.

Antaŭ iu deklamo, Brautigan avertis pri ebla ofendo al iuj ĉeestantoj pro malkaŝaj seksaj esprimaĵoj. Li kriis: “Mi ne volas ofendi iun ajn!“ Neniu foriris.

Post laŭtlego de alia poemo, Brautigan diris: “Eble tiuj, kiuj malŝatas mian poezion, pravas.“  Jes ja!

Se la afero ne estus tiom mokinda, mi ja kompatus lin pro tia maldigna memmontro. Ne estis surprizo je mi, kiam, post kelkaj jaroj, Brautigan sin mortigis.

Mi lastatempe ricevis numeron de revuo La Kancerkliniko el 1978, en kiu aperas kelkaj poemoj de Brautigan tradukitaj de Kris Long. Do jen:

Richard Brautigan [poemoj], tradukis kun noto Kris Long

Boris Vladimiroviĉ Tokarev (B. Tornado)

Mi havas du librojn de Boris Vladimiroviĉ Tokarev (1927-1994), verkitaj sub la pseŭdonimo B. Tornado:

Ardes (1996): "sciencfikcia romano por komencantoj." Haveblas ankaŭ kiel sonlibro.

Vivo de Prometeo (1996): originala poema epopeo. 

 Jen recenzoj de Vivo de Prometeo de Leopoldo Knoedt & Boris Kolker.

Pri Tokarev:

Boris Tokarev - Vikipedio

Boris Vladimiroviĉ Tokarev (B. Tornado) @ Originala Literaturo Esperanta

Boris Tokarev forpasis de NikSt

La "Rusa" Kontribuo de István Ertl (1996)

Jen originala poemo:

Doloro de Boris Vladimiroviĉ Tokarev (Bonifatij Vasiljeviĉ Tornado)
(Fonto: Heroldo de Esperanto, n-ro 4-5 (1485-86), 46-a jarkolekto, 16-an de marto 1970.)

Mi ne trovis recenzon de Ardes, kaj nur komencis legi ĝin. Ĝi ŝajnas pli fantazia ol sciencfikcia.

Hitler's surprising obsession

Actually, it's not surprising at all to those who have known for decades about Hitler's targeting of the Esperanto movement for persecution as a Jewish conspiracy, and the Nazis' murder of all three of Zamenhof's children. But here's another reminder, with links:

Hitler's surprising obsession

One of the links given is to this blog. Note also:

Speech at the US Holocaust Memorial Museum about Esperanto

I participated in this event, sharing my knowledge with the Holocaust Museum in Washington.

Review of the book La Danĝera Lingvo

This is Don Harlow's review, in English, of "The Dangerous Language," the most thorough documentation of fascist and Stalinist persecution of the Esperanto movement.

New to me though is the reference to Valdemar Langlet, a Swedish Esperantist who saved many Jews from the Nazis.

Charlie Chaplin used Esperanto as the language of the Jewish ghetto in his landmark 1940 film The Great Dictator. I have known about this for decades but never attempted to research what motivated Chaplin. The blogger links this to Nazi persecution of Esperantists. Chaplin could have known about the Nazis' opposition to Esperanto and Esperanto's internationalism which Chaplin would have endorsed.

The blogger does not explain the poster reproduced on his post, and above. It is one of the anti-fascist posters in Esperanto produced during the Spanish Civil War.

Tombo de Sándor Szathmári

La tombo de Sándor Szathmári